Sild - kystsild og lokal fjordsild
Kvardagsmaten til sjøfugl og lokale fiskeartar - eit dugnadsprosjekt - dette klarar vi kystmenneska - få fram informasjon før den går i gløymeboka
Sild – kystsild og lokal fjordsild
Er kvardagsmaten til lokale fiskestammer og sjøfugl - og er meint som eit samarbeidsprosjekt for å bygge opp att informasjon om korleis lokale fiskestammer har hatt tilgang på mat året rundt siste 100-åra. Det er fort gjort å gløyme
Kystsild og lokal fjordsild sitt behov for reguleringar 2021
• Den lokale silda blir akseptert som eiga fiskestamme med behov for eiga regulering av Fiskeridirektoratet
• Lokale sildedtammer blir nedfiska i kvotane til NVG-sild. Det må opprettast reguleringslinjer/fjordlinjer slik at fiskarane kan ta sine NVG-kvotar med minst mogeleg innblanding av lokal sild
• Havforskingsinstituttet får setje av meir resursar til forsking
• Fiskeridirektoratet kontrollerar medan fisket foregår
Kva informasjon finns - korleis melde inn for samla informasjon i ressurskart under Kystnære fiskeridata
• 2021-informasjon om fisk i norske farvatn, https://portal.fiskeridir.no/portal/apps/webappviewer/index.html?id=ea6c536f760548fe9f56e6edcc4825d8
• I fiskeridir sitt ressurskart er ingen info om kystsild og lokal fjordsild - kvardagsmaten til andre lokale fiskeartar
• Fiskeridir sitt kart må få kystsild og lokal fjordsild som eigne stammer/eiga stamme med eigne lag i kartet • Så kan nasjonen melde info til innmating i kart og fiskeridir kan ved reguleringar bygge opp att mattilgangen/kvardagsmaten til sjøfugl og lokale fiskeartar i grunne kystområde •
Positive virkningar ved regulering
• Sjøfuglen får kvardagsmat
• Lokal botnfisk får kvardagsmat
• Anadrome fiskeartar der smolt tidlegare gøymde seg i loppar av sild og makrel og såleis overlevde - turen til havs for laks - auren i samspel med desse loppane til vaksen alder. Aure og sjørøye oppheld seg i fjordane heile livet
Aktiv nedfisking av kysten i to omgangar - ca 1960 - og på nytt frå 1988
Etter aktiv nedfisking av lokale fiskebestandar rundt 1960 då silda forsvann i Nordsjøen fekk kysten i praksis lysforbod ca 1972
1988 vart lys på nytt tilgjengeleg - og vart tillate fylke for fylke - andre gongs nedfisking av heile kysten vart gjenomført - siste fylke, Møre og Romsdal fekk sin J-169-2017. Bruk av lys og at kystsnurpenøtene - har vakse i djupne frå 1950/40 m til 2020/170 m - når i botnen er kystfisken si katastrofe
Dugnad for å bygge opp att gløymd kunnskap
Er ein slik dugnad gjenomførleg kan ein hjelpe regulerande mynde/myndigheiter å berge lokale fiskestammer i fjordar og grunne område på heile norskekysten Registrer deg som brukar og lag nye artiklar ein kan lenke til. Eller gå inn her og bygg faktakunnskap på nytt frå spørsmåla:
• Har det eksistert lokale sildestammer langs etter kysten
• Kor lokal. Er ei bøtte eller to ei eiga stamme
• Er det berre norsk haustgytande sild – NHG-sild – som er lokal sild
• Gyt også lokal sild til ymse tider heile året
• Korleis oppfører lokal sild seg i høve til vandrande bestandar
• Er det behov for eigen kvote på NHG-sild i høve til NVG-sild for regulering
• Er det behov for eigen kvote på lokal stadbunden sild i høve til NHG-sild for regulering
• Er det behov for regulering av lys og djup not i grunne fjordar og sund
• Er det greit at snurpeline og notlin frå for djup not fyl botnen ved snurping i grunne fjordar og sund
Kategori sild
Lekfolk – som ikkje er spesialistar – må få kalle dei feite fiskane av lokal sild-type for lokal sild – sild, sil, brisling………
Kvardagsmaten for lokalt ståande fisk og sjøfuglen
Fiskeridirektoratet er regulator for fisking av alle fiskeslag i norsk saltvatn. Lokal sild, kalla – norsk haustgytande sild - blir pr. 2020 – fiska i kvota til – NVG, norsk vårgytande sild. Berre haustgytande sild har – slik ein forstår - godkjenning som lokal sild frå fiskeridir. Om det er slik veit ingen med fullmakt til å uttale seg – men ein tillet stadig friare fiske med meir og meir effektiv reiskap i årlege forhandlingar med fiskarorganisasjonane
Miljødirektoratet – via fylkesmannen sin miljøvernavdeling – regulerar fiske i ferskvatn – men og eit stykke i saltvatn ut frå elve-munnings-frednings-sonene for anadrome fiskeartar. I delar av året valsar fiskeridir effektivt over miljødir utan særleg samarbeid til denne tid
Dermed er fjordar og grunne sund - der elvar renn ut – eit slags ingenmannsland i reguleringssamanheng. Reguleringar som finns er til liten nytte. Lat oss bygge nøktern kunnskap til framtidig bruk – for heile kysten. Dokumenter kunnskapen så best det let seg gjere. Det hastar
Silda – den lokale – og minkande/utgått kunnskap frå 1950
Skrivaren her startar med informasjon frå det ein har funne i fjordane i Volda kommune etter at forbod for lysfiske i Møre og Romsdal vart oppheva J-169-2017. Fjordane var på nytt brått tome for fastståande lokal fisk året 2018. Ein kopi av hendingane 1955 og utover då Nordsjøsilda forsvann og havsnurparane tok til fjordane for å berge ei svinnande inntekt
Havet er fritt for alle
Ja. For dei som får løyve til å delta i bruk av havet - og då frå regulator/myndigheiter i friast mogeleg utøving
Spørsmålet: Kva skjedde no (J-169 2017 oppheving av lysforbod, siste fylke)? Ein har då all verdens fint utstyr og kunnskap nok til å unngå rovfiske?
Og svaret:
• Om indre kyst kan ein lite
• Lokale sildestammer, kva er det?
• Eksisterar det lokale sildestammer må det dokumenterast med innlevering av fisk med dokumentasjon om tid og stad for fisking
Fram til 1950 - den lokale silda
Lokal sild er «den hemmelege silda» frå gamalt - ei kjend sak for «strandsitjarane»/dei lokale bebuarane/fiskarane langs stranda (frå svenskegrensa til russegrensa). Om nokon prøvde å drive næringsfiske på den lokale silda vart det kontant påtala. Grunnen – lokal sild, småloppane – var lokal mat til annan lokal fisk og sjøfugl – og berre det – kvardagsmaten når der ikkje var ferdafisk Derfor omgrepet – den hemmelege silda – ein var heilt avhengig av kokefisk til kvardagsmat – og den lokale silda var kvardagsmat til kvardagsmaten til folk
Frå 1950 - den lokale silda
Frå 1950 byrja dei lokale notlaga å koste seg ekkolodd i notbåtane. Då såg dei på «loddet» at det ein meinte å vite frå før var sant
Langs alt land stod desse lokale, små loppane, «bytte/bøtte for bytte» - «men du tek ikkje denne silda, dette er livberging i vanskelege tider»
Nøtene som var brukt til no var mest landnøter, 7 – 9 famner (13 – 17 meter) djupne, på faste kasteplassar
Dei lokale fastståande sildestammene fungerte. Lokal kunnskap i forvaltning fungerte framleis
Overgang til snurpenot i fiske hadde pågått sidan århundreskiftet ser det ut til. Ca. 1930 regulert som for effektivt ved at notlag berre fekk ha ein motorbåt i kvart notlag. Oppheving i 1937
1945 – 1960 - nøter, notdjupne og regulering
Stor investering i båt og djupare nøter. I 1950 er fjordsnurpa 40 meter djup, havsnurpa 110 meter. Alt er not som treng tørking med relativt kort mellomrom
Frå 1957 byrjar Fiskeridirektoratet med styring av fisket med eit meldingssystem, seinare J-meldingar. Ein er for sein. Silda i Norsjøen kollapsar, dei djupe nøtene – som når botn – går inn i fjordane
Djup not når i botnen og tek ut gytinga til lokal sild. Botnafisken/botnfisken blir med i kasta
Ein brukar lys og samlar restane. I 1964 kjem fyrste lysregulering, 15 kW glødelampe på eit notlag
I Møre og Romsdal praktisk talt lysforbod i 1972 etter stor lokal innsats. Reguleringa var fylkesvis med varierande datering
Oppheving av lysforbod frå 1988 – 1990. Siste fylke M & R i 2017 ved J-169-2017
I 2020 er heile kysten utfiska for lokal sild for andre gong. Nokre få plassar har fiskeridir regulert etter mykje styr og grundig dokumentasjon. Og ingen vil sjå i Statsarkivet der informasjonen frå førre nedfisking ligg
Kystnota har vakse i djupne frå 1950 på 40 meter til 2020 med 170 meter for dei siste monteringane. Desse er brukte ned til 15 meter djupne rett inn i soveromsglasa til folk. Så får ein også dokumentere galskapen
Ikkje å undrast over at Fiskeridir spør: Lokal sild? Kva er det?
Svar frå dei eldste av oss med «fiskeblod i årane»/fiskeinteresserte: Det var ein gong ein hadde vit nok til å late lekkane i næringskjeda fungere lokalt til gagn for fugl og fisk
Ein veit frå førre runde at det gjekk 20 år å bygge opp att stammene med botnafisk. Den lokale silda – som samtidig er mat for anna fisk og sjøfugl – brukte 60 år til «vaklande gange». Den burde hatt meir tid
Lokal sild i gløymeboka - det er fort gjort å gløyme
På NRK har skrivaren sett to halvtimes program: Eitt frå Sørlandet med Fiskeridirektør som deltakar og eitt frå Hardangerfjorden med Havforskingsinstituttet representert. Ein skal bygge oppatt kysttorsken og annan fastståande lokal fisk. Kvardagsmaten – den lokale silda – er ikkje med i vurderingane – ikkje med eit einaste ord
Det blir fortalt fleire plassar langs kysten at det såg ut som lokal sild trengde stabil fjordis for å få til vellukka gyting. Fjordisen held not og garn unna gyteplassane. Yngelen kom seg unna
Så vart det kraftutbygging. Litt oppvarma kjølevatn hemma isdanning der kraftverket stod. Litt saltare vatn hemma isdanning der ferskvatnet vart borte. Og – ein kan naturlegvis skulde på global oppvarming – sjølv om det ikkje var tema då isen vart vekk over gyteplassane
Poenget er at utan fjord-is må ein regulere med lovverket. Friare fiske med lys og djupe nøter att er ikkje løysinga
Det finns lite skriftleg informasjon om den lokale sildestammer. Køyr på. Registrer
Lokale fjord- og kyst-stammer sild, brisling, sil. Registrering 1950 - i dag. Spør beste- eller oldeforeldra
(Dette er eit døme med heftig forbetrings-potensiale. Ikkje naudsynt i det heile om meldingar går rett i fiskeridir sitt ressurskart ved oppretting av eige stamme for kyst- og fjordsilda)
| 1. Lokalitet | 2. Koordinatar | 3. Lokal sild, sil, brisling | 4. Årstal sist levedyktig | 5. Årstal nedfiska fyrste gong | 6. Årstal tilnærma sjølvgåande att | 7. Årstal nedfiska andre gong | 8. Levedyktig i dag, årstal | 9. Andre opplysningar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Austefjorden | 62.05937° N 6.31266° Ø | Sild | 1960 | 1963 | 2017 | 2018 | Nei | |
| Kilsfjorden | Sild | 2018 | Nei | |||||
| Dalsfjorden | Sild | 2018 | Nei | |||||
Slik kan ein fortsetje kysten svenskegrensa til russegrensa.
Kan ein rute koordinatane til norgeskart.no (vegkart) vil dette gi regulerande mynde oversikt over lokale sildestanner si utvikling frå oppegåande rundt 1950 til i dag (2020) eller 8. Levedyktig i dag, årstal
Kjelder og informantar
Notaset: https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Landnotset_i_Austefjordomr%C3%A5det Sunnmørsk fiskervise: https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Syndm%C3%B8rings_Fiskervise
- Høydalsvik, Oddvar E. f. 1951 Samtalar med eldre folk - og for mi aldersgruppe av kystfolk - ein slags normalkunnskap
Eksterne lenker
Havforskingsinstituttet: Tema: Hav, kyst og fjord: https://www.hi.no/hi/temasider/hav-og-kyst/hav-kyst-og-fjord
Havforskingsinstituttet: Tema: Fjord: https://www.hi.no/hi/nyheter/2021/februar/berekraftig-bruk-av-fjordene-vare-er-ikke-gratis
Havforskingsinstituttet: Tema: https://www.hi.no/hi/radgivning/marine-naturverdier-og-tiltak-i-kystsonen/marint-biologisk-mangfold/gytefelt
Havforskingsinstituttet: Tema: Berekraft: https://www.hi.no/hi/nyheter/2019/desember/fjordene-i-nord-kan-bidra-til-a-lose-den-globale-matutfordringen
Havforskingsinstituttet: Tema: Toktrapportar : file:///C:/Users/Eier/Downloads/rapport-observator-ombord-under-fiske-etter-brisling-og-sild-med-kunstig-lys-2010-2012-1.pdf
Havforskingsinstituttet: Tema: Utvikling av modernisert lys for notfiske: https://www.hi.no/resources/publikasjoner/rapport-fra-havforskningen/2016/30-2016_utvikling_av_lysboye_for_lysfiske_forprosjekt_fhf_901177.pdf
Store Norske Leksikon Sild: https://snl.no/sild
Store Norske Leksikon Sil: https://snl.no/sil_-_fisk
Store Norske Leksikon Brisling: https://snl.no/brisling
Fiskeridirektoratet: https://www.fiskeridir.no/
Havforskingsinstituttet: https://www.hi.no/hi
J-meldingar: https://www.fiskeridir.no/Yrkesfiske/Regelverk-og-reguleringer/J-meldinger
Den lunefulle silda: https://www.norgeshistorie.no/bygging-av-stat-og-nasjon/1437-Den-lunefulle-silda%E2%80%93sildefisket-p%C3%A5-1800-tallet.html
Oversikt 1961 - 2013: https://docplayer.me/15131952-Historisk-oversikt-over-fiskebestander-i-sognefjorden-brisling-og-lokale-sildestammer-else-torstensen-og-cecilie-kvamme-havforskningsinstituttet.html
Trengingsforsøk i not: https://www.kystmagasinet.no/nyheter/trenging-dreper-sild-og-makrell/
Havforskingsinstituttet: Poller og dype fjordområder: https://www.hi.no/hi/radgivning/marine-naturverdier-og-tiltak-i-kystsonen/marint-biologisk-mangfold/poller
Havforskingsinstituttet: Gytefelt. Tenk snurpeline langs botnen: https://www.hi.no/hi/radgivning/marine-naturverdier-og-tiltak-i-kystsonen/marint-biologisk-mangfold/gytefelt
Havforskingsinstituttet: Bunnsediment i fjorder: Tenk snurpeline langs botnen: https://www.hi.no/hi/radgivning/marine-naturverdier-og-tiltak-i-kystsonen/marint-biologisk-mangfold/fjorder-med-naturlig-lavt-oksygeninnhold-i-bunnvannet
Diskusjon på NRK 2022: https://www.nrk.no/mr/melder-fiskebatar-som-lyser-opp-husa-til-politiet-1.16068536
Finnmark
2019: https://www.hi.no/hi/nettrapporter/porsangerfjorden-2.0-final.docx
2019: https://www.hi.no/hi/nyheter/2019/februar/vil-gjenoppbygge-fiskebestandene-i-porsangerfjorden
2019: https://www.hi.no/hi/nyheter/2019/april/kartlegger-for-og-skal-undersoke-etter
2020: https://www.hi.no/hi/nyheter/2020/november/lok
2020: https://www.hi.no/hi/nettrapporter/rapport-fra-havforskningen-2020-41 al-forskning-kan-gi-viktige-svar-om-kysttorsken
Møreog Romsdal
2018: https://www.vestlandsnytt.no/nyhende/2018/02/08/Greier-aldri-%C3%A5-t%C3%B8me-fjorden-16051659.ece
2020: Grendalag i Volda sin rapport av 02.02.2020: https://www.volda.kommune.no/_f/p39/i753cc7fe-fd63-4a6f-a469-86fdeb18d136/austefj-grendalag-rapport-fiske-18-17946-2-pdf-0602202044865.pdf
2017 - 2021: Fiske: Grendalag i Volda sin korrespondanse med Fiskeridirektoratet om nedfisking av lokale fiskestammer https://www.volda.kommune.no/tenester/veg-vatn-og-miljo/fiske/
2023: Overfiske. Grendalag i Volda: https://www.volda.kommune.no/_f/p39/ia4f7cca0-ba14-4d08-8f2a-722191f6df98/overfiske-orientering-020223-til-folket-i-volda-kommune-original-pdf.pdf
Vestland
Nordfjord og Sognefjorden 2016: file:///C:/Users/Eier/AppData/Local/Temp/Sak-24-2016-sild-Sognefjorden-Nordfjord-innspill2-Havforskningsinstituttet.pdf
Nordfjord og Sognefjorden 2016: file:///C:/Users/Eier/AppData/Local/Temp/Sak-24-2016-sild-Sognefjorden-Nordfjord-saksdokument.pdf
Lindås: Nær HFI - stor overføringsverdi til andre norske fjordar: https://www.statsforvalteren.no/contentassets/9e42748bf6e94e9aa3505cf462900bd4/radgivende-biologer-as-2130-biologiske-verdier-i-lurefjorden-og-lindasosane
Nær HFI - stor overføringsverdi til andre norske fjordar: https://www.hi.no/hi/forskning/doktorgrader/2013/metapopulasjonsdynamikk_og_adferd_hos_sild_i_lindaspollene
Forsking Vestland og litt heile kysten: https://www.birdlife.no/organisasjonen/pdf/200610_ss_nottestad.pdf
Forsking Vestland og litt heile kysten: Reketråling: https://www.hi.no/hi/publikasjoner/toktrapporter/2021/kartlegging-av-bunnfisk-og-reker-pa-rekefelt-i-vestlandsfjorder--toktrapport-nr.-16-2021
Viken
Oslo 2010: Oslofjorden - vårt felles ansvar - som andre fjordar: https://www.tb.no/debattartikler/oslofjorden-et-nasjonalt-miljoansvar/s/2-2.516-1.5184903
Oslofjorden er sjuk - kan den kurerast ? https://www.hi.no/hi/nyheter/2018/desember/oslofjorden-er-syk-kan-den-kureres
Oslofjorden - sultedøden: https://www.nrk.no/ytring/sultedoden-1.16290862
Natur i endring: https://tv.nrk.no/serie/natur-i-endring/sesong/1/episode/3