Skribenter
95 110
redigeringer
Årdal gamle kyrkje: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| (6 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb|Årdal gamle kyrkje.JPG|Årdal gamle kyrkje i Ryfylke. | <onlyinclude>{{thumb|Årdal gamle kyrkje.JPG|Årdal gamle kyrkje i Ryfylke.|[[Knut Rage]] (2013)}} | ||
'''[[Årdal gamle kyrkje|Den gamle kyrkja i Årdal]]''', [[Hjelmeland kommune|Hjelmeland]] i [[Ryfylke]], vert rekna som ei av dei mest særprega renessansekyrkjene på [[Vestlandet]]. Kyrkja ligg i Årdal sokn i [[Søre Ryfylke prosti]]. Kyrkja har langplan og 175 sitjeplassar, og har vernestatus som freda. | |||
Den gamle kyrkja i [[ | |||
Bygginga tok til i 1619, då vart skipet bygd, så kom tårnet på plass i 1623 og koret stod ferdig i 1626. Ettersom folketalet i bygda auka utetter 1600-talet vart det bygd på endå eit korparti i åra mellom 1707 og 1709. Kyrkja vart altså utvida to gongar, og det er dette som har gjeve kyrkja den særeigne forma og kallenamnet "kyrkja under tre tak". Kyrkja er kanskje vel så kjend for sine frodige dekorasjonar. | Bygginga tok til i 1619, då vart skipet bygd, så kom tårnet på plass i 1623 og koret stod ferdig i 1626. Ettersom folketalet i bygda auka utetter 1600-talet vart det bygd på endå eit korparti i åra mellom 1707 og 1709. Kyrkja vart altså utvida to gongar, og det er dette som har gjeve kyrkja den særeigne forma og kallenamnet "kyrkja under tre tak". Kyrkja er kanskje vel så kjend for sine frodige dekorasjonar. | ||
Tårnet viste seg å vera lite motstandsdyktig mot ver og vind. I 1670 vart det tilrådd å riva tårnet og byggja eit nytt. Men det skulle koma til å gå nokre år før det skjedde. Først då kyrkja vart utvida i åra 1707-1709 kom det nye tårnet på plass. Det er det same tårnet som framleis står i dag. | Tårnet viste seg å vera lite motstandsdyktig mot ver og vind. I 1670 vart det tilrådd å riva tårnet og byggja eit nytt. Men det skulle koma til å gå nokre år før det skjedde. Først då kyrkja vart utvida i åra 1707-1709 kom det nye tårnet på plass. Det er det same tårnet som framleis står i dag.</onlyinclude> | ||
==Kyrkjestad frå 1200-talet== | ==Kyrkjestad frå 1200-talet== | ||
I eit diplom frå 1286 står det nemnd at det fanst ei stavkyrkje på den same staden som kyrkja frå 1600-talet står i dag. Det tyder at den eldste kyrkja i Årdal kan ha blitt reist på 1200-talet. Kyrkja stod på staden fram til den nye kyrkja vart bygd på 1600-talet. Noko av materialane i takkonstruksjonen skriv seg truleg frå gamlekyrkja. Det kjende [[Årdalskrusifikset]] , datert til 1250, er den einaste gjenstanden som framleis eksisterer frå stavkyrkja. Krusifikset følgde med til den nye kyrkja i 1619, men vart teke vekk då det kom ei ny altartavle i kyrkja. Fram til 1880-åra hang krusifikset over inngangsdøra, men vart til slutt frakta til [[Stavanger Museum]] der det no er oppbebvart. Årsdalskrusifikset framstillar den lidande Jesus, som står eller heng høgt på krossen. Det er det einaste større mellomalderkrufikset som framleis eksisterer i [[Rogaland]], men er ikkje i særleg god stand. Både armane og det eine fotbladet manglar. | I eit diplom frå 1286 står det nemnd at det fanst ei stavkyrkje på den same staden som kyrkja frå 1600-talet står i dag. Det tyder at den eldste kyrkja i Årdal kan ha blitt reist på 1200-talet. Kyrkja stod på staden fram til den nye kyrkja vart bygd på 1600-talet. Noko av materialane i takkonstruksjonen skriv seg truleg frå gamlekyrkja. Det kjende [[Årdalskrusifikset]], datert til 1250, er den einaste gjenstanden som framleis eksisterer frå stavkyrkja. Krusifikset følgde med til den nye kyrkja i 1619, men vart teke vekk då det kom ei ny altartavle i kyrkja. Fram til 1880-åra hang krusifikset over inngangsdøra, men vart til slutt frakta til [[Stavanger Museum]] der det no er oppbebvart. Årsdalskrusifikset framstillar den lidande Jesus, som står eller heng høgt på krossen. Det er det einaste større mellomalderkrufikset som framleis eksisterer i [[Rogaland]], men er ikkje i særleg god stand. Både armane og det eine fotbladet manglar. | ||
==Frodige dekorasjonar== | ==Frodige dekorasjonar== | ||
{{thumb|Årdal gamle kyrkje nordvegg.JPG|Årdal gamle kyrkje er frodig dekorert, m.a. med figurar frå det gamle testamente. På nordveggen finn me Elesius og Jonas. | {{thumb|Årdal gamle kyrkje nordvegg.JPG|Årdal gamle kyrkje er frodig dekorert, m.a. med figurar frå det gamle testamente. På nordveggen finn me Elesius og Jonas.|Knut Rage}} | ||
Dei innvendige dekorasjonane i Årdal gamle kyrkje verkar mest overveldande på den som trår inn i kyrkja for første gong. Interiøret er dekorert med frodige fargar frå golv til tak. Motiva vekslar frå store og enkle blomerankar nedst i skipet til altartavla som mellom anna viser ei framstilling av krossfestinga på Golgata. | |||
Utsmykkinga av kyrkja stammar frå fleire epokar dei siste hundreåra, og det er såleis også mange dekoratørar som har vore i arbeid. Den eldste delen av skipet er dekorert med akantusrankar, Olavsroser, tulipanar og valmuar på kvit botn. Til venstre for inngangsdøra er det måla ei scene som framstiller Jesu dåp. Truleg stod døypefonten her i eldre tid. Over døra er ein engel komponert inn i rankemotivet i veggen. Taket over engelen er kvitmåla, men har truleg opphavleg vore dekorert. Over ei dør i nordveggen er det eit sirkelforma felt med ei framstilling av Salvator Mund - verdas frelsar. Her vart det sett inn ei dør etter at framstillinga var måla, ein kan tydeleg sjå at ein tredjedel av biletfeltet er skore vekk for å få plass til døra. | Utsmykkinga av kyrkja stammar frå fleire epokar dei siste hundreåra, og det er såleis også mange dekoratørar som har vore i arbeid. Den eldste delen av skipet er dekorert med akantusrankar, Olavsroser, tulipanar og valmuar på kvit botn. Til venstre for inngangsdøra er det måla ei scene som framstiller Jesu dåp. Truleg stod døypefonten her i eldre tid. Over døra er ein engel komponert inn i rankemotivet i veggen. Taket over engelen er kvitmåla, men har truleg opphavleg vore dekorert. Over ei dør i nordveggen er det eit sirkelforma felt med ei framstilling av Salvator Mund - verdas frelsar. Her vart det sett inn ei dør etter at framstillinga var måla, ein kan tydeleg sjå at ein tredjedel av biletfeltet er skore vekk for å få plass til døra. | ||
| Linje 29: | Linje 29: | ||
==Altartavla og preikestolen== | ==Altartavla og preikestolen== | ||
{{thumb|Årdal gamle kyrkje mot altaret.JPG|Årdal gamle kyrkje er overdådig dekorert og eit godt døme på den såkalla Stavanger-renessansen. Fotografert mot altaret.|Knut Rage}} | |||
På 1600-talet kom fleire utanlandske kunstnarar til [[Noreg]] som fekk viktige oppgåver med utsmykking av kyrkjene. I Rogaland fekk [[Godtfred Hendtzschel]] ei rekkje oppgåver som kyrkjemalar. Altartavla og preikestolen i Årdal gamle kyrkje er typiske døme på malarkunsten hans. | På 1600-talet kom fleire utanlandske kunstnarar til [[Noreg]] som fekk viktige oppgåver med utsmykking av kyrkjene. I Rogaland fekk [[Godtfred Hendtzschel]] ei rekkje oppgåver som kyrkjemalar. Altartavla og preikestolen i Årdal gamle kyrkje er typiske døme på malarkunsten hans. | ||
| Linje 39: | Linje 40: | ||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
*Årdal gamle kyrkje. Tekst: Njål Tjeltveit og Olav Frantzen Utg. Årdal sokneråd, 2012. | |||
*Brandal, Trygve: Hjelmeland bygdesoge 1 og 2.1997 og 1994. Christie, Sigrid Marie: Årdal gamle kirke. Artikkel i Foreningen til fortidsminnemerkes bevaring. Årbok 1965. Eikeland, Sigurd: Årdal. Frå istid til nåtid. 1969. | |||
*Frantzen, Olav: Årdal gamle kyrkje - kyrkja under tre tak. Artikkel i Prei (Kyrkjeblad for Hjelmeland, Strand og Forsand) nr. 03/2012. | |||
*Hals, Harald: Hus og Kirke. Stavanger Turistforenings årbok 1933. | |||
*Kaland, Bjørn: Årdal gamle kirke. Artikkel i Foreningen til norske fortie merkes bevaring. Årbok 1965. | |||
*[http://Nettressurs:%20Kirkesøk:%20Årdal%20gamle%20kirke Nettressurs: Kirkesøk: Årdal gamle kirke] | |||
{{Artikkelkoord|59.15755|N|6.19954|Ø}} | |||
[[Kategori: Kirker]] | [[Kategori: Kirker]] | ||
[[Kategori: Hjelmeland kommune ]] | [[Kategori: Hjelmeland kommune]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||