Brattrud (Bagn)

Mal:Infoboks matrikkelgård Brattrud, tidligare skrevet Bratrud, er ein gard i Bagn i Sør-Aurdal. Han ligg i Vestre Bagn på omkring 470 moh.

Namn

Namnet kjem ifølgje Rygh frå norrønt Brattaruð, «brattrydningen».

Historie

Den fyrste skriftlege kjelda som nemner garden er eit diplom datert 7. april 1454, som fortel at Ivar Ivarsson selde ti laupsbol i Brattrud (Brattarudhi) til Hallkjell Thorgilsson. Garden må ha vore eldre enn dette, og namneleddet -rud tyder på norrøn tid. Den ser ut til å ha vorte ein ødegard, som så ble nyrydda tidleg på 1500-talet. Rundt midten av 1600-talet var det to garder, Søre Brattrud og Nørdre Brattrud. Søre Brattrud vart vidare delt i to like deler i 1760, medan Nørdre vart delt i to like deler i 1724. Bruk 1 er eit av dei to fra Nørdre Brattrud.

Eigarar

Garden var i det minste dels i bondeeige i seinmellomalderen, men seinare dokument tyder på at også kyrkje eller kongen eigde part i han. Eigarane var:

• Ivar Ivarsson: Selde 10 laupsbol i garden i 1454.
• Hallkjell Torgilson: Eigar (av part?) frå 1454.
• Håvard Bjørnsson: Selde 10 laupsbol i garden med samtykkje frå kona Gudrun Torbjørnsdotter i 1466.
• Gunnar Torleivsson: Eigar (av part?) frå 1466.
• Ukjende eigarar
• Bjørn Brattrud: Odelsbonde, sonen tok over omkring 1612.
• Ola og Bjørn Bjørnsson: Søner av forrige eigar.
• Krona: Eigde 4 skinn i 1647, 1/2 hus i 1667.
• Reidar Skjaker: Eigde 1 1/2 hud i 1647.
• Knut Endresson: Oppsitjar og eigar av 1 hud i 1647.
• Elling øvre Skjaker og medarvingar: 1 1/2 hud i 1667.
• Svein Reiersson Nerlaus: 1 1/2 hus saman med Elling Skjaker i 1670, selde i 1690.
• Laurits Lauritsson på Bragernes: Eigde krongodset i 1685, 1/2 hus i Søre Brattrud.
• Ola Ellingsson Dølve: Kjøpte 1/2 hud i Søre Brattrud av Laurits Lauritsson.
• Ola Østensson Heie frå Flå i Hallingdal: Kjøpte 1 1/2 hus for 96 rd. i 1690.
• Amund Olsson: Son av forrige eigar, arvea ein del etter mor si og kjøpte meir i 1714.
• Harald Ellingsson Torsrud: Kjøpte 1/2 hud i Søre Brattrud for 50 rd. frå arvingane til Ola Ellingsson Dølve.
• Aslak Hallvorsson: Oppsitjar på Søre Brattrud, kjøpte ut dei andre i 1727.

Etter dette er det samanfall mellom eigarar og brukarar. For brukarar, sjå artiklar om dei einskilde bruka.

Setrer

I 1935 vart følgjande setrer registrert:

• Brattrudsetrane (Nørdre Brattrud, bnr. 1, Brattrud bnr. 2, Haugrud bnr. 6, Søre Brattrud bnr. 7)
• Gutesetre (Brattrud bnr. 3)
• Skrikkarvøllen (Øvre midtre Brattrud bnr. 14)
• Fjøs (Midtre Brattrud bnr. 9)
• Bukfyll (Midtre Brattrud bnr. 9)
• Knutstølen (Midtre Brattrud bnr. 9)

Husmannsplassar

Husmannsplassar ein kjenner er:

• Ranangen: Nemnt i 1720-åra, fråseld i 1763 og fraflytta omkring 1800.
• Håvardsrud: Panta i 1748, fråseld i 1754, i bruk til slutten av 1700-talet.
• Haugrud: Plass til 1748, fråseld og vart bruk nr. 6
• Øvre Brattebakke: Nemnd rundt midten av 1700-talet, utskild i 1903.
• Bakkin: Nemnt i 1764.
• Lijordhaugen: Utskild i 1841.
• Bakkejord: Brukt i siste del av 1800-talet.

Frå matriklar og panteregister

Matrikkel 1647	2 1/2 hus og 4 skinn Oppsitjar Knut [Endresson] 1 hus med bygsel Krona 4 skin med bygsel Reier Skjaker 1 1/2 hus med bygsel
Gammal matrikkel	MN 147 med skyld 3 hudar
Matrikkel 1838	MN 20 med skyld 11 skylddaler 2 ort 20 skilling
Matrikkel 1887	MN 23 med skyld 20 mark 91 øyre
Areal og antall bruk 2009

Kjelder

• Diplomatarium Norvegicum
• Gjermundsen, Jon Ola: Gard og bygd i Sør-Aurdal: Bind A Reinli og Vestre Bagn, Sør-Aurdal kommune / Valdres bygdeboks forlag, 1987. Digital versjon på Nettbiblioteket.
• Rolf Fladby og Hans Try: Skattematrikkelen 1647: Bind IV: Oppland fylke. Utg. Norsk lokalhistorisk institutt. Oslo. 1970. Digital versjon på Nettbiblioteket.

Eksterne lenkjer

• Faktaark fra Kartverket
• Mal:Folketelling bosted land
• Mal:Folketelling bosted land
• Mal:Folketelling bosted land