Dale (Luster): Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Dale (Luster)|Dale]]''' er ei bygd, eit kyrkjesokn og ein skulekrins i [[Luster kommune]] i [[Sogn og Fjordane]]. Dale ligg ved [[Lustrafjorden]], ved munningen av [[Dalsdalen]]. I eldre tid kunne ''Dale'' bli nytta som nemning på heile Luster prestegjeld. I nyare tid er derimot ''Luster'' ofte nytta som namn på bygda Dale.</onlyinclude>

[[Dale kyrkje (Luster)|Dale kyrkje]] står i hovudsak slik ho vart oppført kring 1250. Det er ei steinkyrkje vigsla til St. Nikolaus med tretårn frå 1630-åra. Det var hovudkyrkja i det tidlegare Luster prestegjeld, som i tillegg femnde om dei tilgrensande annekssokna [[Fortun]] i nord og [[Nes]] i sør, og dessutan [[Gaupne]] som gjekk til [[Jostedal]] prestegjeld i 1967.

==Administrasjonssentrum==

I 1565 vart Dale skipreide skilt ut frå [[Bergenhus len]] og [[Sogn futedøme]] som eit eige len med eigen lensherre. [[Dale len]] vart like etter utvida til å femne om heile Luster prestegjeld, det vil seie også [[Gaupne]]. Prestegjeldet var på denne tida oftast kalla ''Dale''. Lenet eksisterte til 1614 då det vart lagt under [[Bergenhus len]] att.

Soknepresten i Luster heldt til i [[Dale prestegard]], og i Dale her var tingstad for [[Luster]]. Her låg dessutan handelsstaden [[Døsen (Dale)|Døsen]], og i periodar budde òg futen, sorenskrivaren i Indre Sogn og kapteinen som var sjef for [[Lysterske kompani]] på gardar i nærleiken av Dale, som [[For (Dale)|For]], [[Flahamar (Dale)|Flahamar]] og [[Talla (Dale)|Talla]].

Då den fyrste distriktslækjaren kom til Luster i 1877, Herman Riddervold Smith, flytte han og huslyden inn på Nygård ved Døsen. Dette var distriktslækjarbustad fram til kommunen i 1916 kjøpte ei stove i Steinabakken under Fuhr som ny lækjarbustad.

Fram til det vart køyreveg til [[Gaupne]] på 1800-talet, var Dale eit vel så viktig sentrum for innlands-prestegjeldet [[Jostedalen]] som [[Røneid (Gaupne)|Røneid]] og [[Marifjøra]]. Frå slutten av 1600-talet byrja Jostedalen å ha bygdetinga i Dale i lag med Luster i staden for i Marifjøra. I Dale vart og [[Visitasar i Jostedalen|bispe- og prostevisitasane]] for Jostedalen haldne, og Dale var ein viktig handelsstad for jostedølene. Den gamle ferdslevegen til Jostedalen gjekk opp Dalsdalen til garden  [[Kilen (Dale)|Kilen]], over Storehaugen til [[Vigdal (Gaupne)|Vigdalen]] og ned til [[Myklemyr (Jostedalen)|Myklemyr]] i Jostedalen.

Dei viktigaste offentlege institusjonane i Dale i dag er [[Dale kyrkje (Luster)|Dale kyrkje]], [[Dale skule]] (årssteg 1-7) med samfunnshus, [[Luster barnehage]] og [[Luster omsorgssenter]] (nybygg 2006 som avløyste den gamle sjukeheimen).

*[http://www.nrk.no/sf/leksikon/index.php/Dale_var_eige_len_og_futed%C3%B8me «Dale var eige len og futedøme»], Fylkesleksikon, NRK Sogn og Fjordane

*[http://www.sffarkiv.no/sffbasar/default.asp?p=result&db=dbatlas_leks&spraak_id=1&ptype=single&art_id=220 «Dale kyrkje»] av Anne Marta Hoff, Kulturhistorisk leksikon, Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane