Folkehøgskule: Forskjell mellom sideversjoner

Hopp til navigering Hopp til søk

Folkehøgskule (vis kilde)

Sideversjonen fra 20. sep. 2019 kl. 08:38

5 900 byte lagt til ,  20. sep. 2019
→‎Dei eldste folkehøgskulane
(Ny side: Ein '''folkehøgskule''' er i dag ein eksamensfri skule som har til føremål å gje ungdom ei vidare allmenndanning etter grunnskulen. Folkehøgskulane er i regulerte i folkehøgsku...)
 
(22 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist)
Linje 4: Linje 4:


==Dei eldste folkehøgskulane==
==Dei eldste folkehøgskulane==
{{thumb|N-F-S-Grundtvig.jpg|Portrett av [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig|Grundtvig]]fra 1848, med [[Leksikon:Dannebrogsorden|ridder av Dannebrogsordenen]]. Maleri av Christian Albrecht Jensen (1792-1870).|Den Hirschsprungske Samling, København}}
Skulane som opphavleg vart kalla folkehøgskular, fører tradisjonen sin attende til den danske diktaren og presten [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig]] (1783-1872) som la det teologiske og pedagogiske grunnlaget for folkehøgskuleideologien. Den fyrste private folkehøgskulen i Danmark vart skipa i 1844, frå 1864 kjend som [[Askov Højskole]]. Skulen vart førebilete for dei norske folkehøgskulepionérane.  
Skulane som opphavleg vart kalla folkehøgskular, fører tradisjonen sin attende til den danske diktaren og presten [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig]] (1783-1872) som la det teologiske og pedagogiske grunnlaget for folkehøgskuleideologien. Den fyrste private folkehøgskulen i Danmark vart skipa i 1844, frå 1864 kjend som [[Askov Højskole]]. Skulen vart førebilete for dei norske folkehøgskulepionérane.  


Den fyrste skulen grunnlagd på desse ideane i Noreg var [[Sagatun]] ved Hamar, skipa 1864 av [[Herman Anker]] og [[Olaus Arvesen]]. Tre år etter skipa [[Christopher Bruun]] ein folkehøgskule i Sel i Gudbrandsdalen, frå 1871 i Gausdal under namnet [[Vonheim]]. Bruuns bok [[Folkelige Grundanker]] (1878) vart det viktigaste programskriftet for den norske folkehøgskulerørsla.
Den fyrste skulen grunnlagd på desse ideane i Noreg var [[Sagatun folkehøgskole]] ved Hamar, skipa 1864 av [[Herman Anker (1839–1896)|Herman Anker]] og [[Olaus Arvesen]]. Tre år etter skipa [[Christopher Bruun]] ein folkehøgskule i Sel i Gudbrandsdalen, frå 1871 i Gausdal under namnet [[Vonheim folkehøgskole|Vonheim]]. Bruuns bok [[Folkelige Grundanker]] (1878) vart det viktigaste programskriftet for den norske folkehøgskulerørsla.


Det vart skipa eit førtitals private folkehøgskular i Noreg fram til kring 1890. Dei fleste eksisterte berre nokre få år, og dei femnde over eit breitt spekter. Somme var ambulerande skular, andre vart etablerte permanent i nye skulebygningar. Det varierte mykje kor lange kursa var, kva det vart undervist i og ikkje minst kva teologisk, politisk og pedagogisk profil folkehøgskulane hadde.  
Det vart skipa eit førtitals private folkehøgskular i Noreg fram til kring 1890. Dei fleste eksisterte berre nokre få år, og dei femnde over eit breitt spekter. Somme var ambulerande skular, andre vart etablerte permanent i nye skulebygningar. Det varierte mykje kor lange kursa var, kva det vart undervist i og ikkje minst kva teologisk, politisk og pedagogisk profil folkehøgskulane hadde.  
Linje 23: Linje 24:


==Folkehøgskular etter skipingsår==
==Folkehøgskular etter skipingsår==
Den følgjande lista femner berre om folkehøgskular grunnlagde fram til 1890-åra. Amtsskulane og dei kristelege ungdomsskulane er ikkje med.
Den følgjande lista femner berre om folkehøgskular grunnlagde fram til 1890-åra. Amtsskulane og dei kristelege ungdomsskulane er ikkje med. Mange av folkehøgskulane var berre kurs som gjekk over nokre månader med eit lite elevtal.


(lista kjem snart)
{|class="sortable wikitable"
!Skule/Stad
!Fylke
!Skipa år
!Nedlagt år
!Grunnleggar, nøkkelpersonar
!Merknader
|-
| [[Sagatun folkehøgskole]] (Hamar) ||  Hedmark ||  1864 ||  1891 ||  [[Herman Anker (1839–1896)|Herman Anker]], [[Olaus Arvesen]] ||  I alt over 1200 elevar
|-
| [[Vonheim folkehøgskole]] (Sel (til 1871), Gausdal) ||  Oppland ||  1867 ||  1896 ||  [[Christopher Bruun]] ||  I alt over 1100 elevar
|-
| Halsnøy (til 1872) og Time ||  Hordaland, Rogaland ||  1868 ||  1873 ||  [[Wollert Konow (SB)]], [[Niels Juel]],  [[Olav Lofthus]] ||  I alt 50-60 elevar
|-
| Stjørdalen, [[Sund folkehøgskole]] (Inderøy) (frå 1900)  ||  Nord-Trøndelag ||  1868 ||  (i drift) ||  [[Lars Martinius Bentsen]], [[Hans Konrad Foosnæs]] ||  Ambulerande mykje av tida før 1900
|-
| Krødsherad ||  Buskerud ||  1869 ||  1870 ||  [[Ole Andreas Aabel]], [[Anfin Syversen]], ingeniør Støren || 
|-
| Nordheimsund ||  Hordaland ||  1869 ||  1870 ||  [[J. E. Unger]], [[Olav Lofthus]] || 
|-
| Ullensvang ||  Hordaland ||  1869 ||  1898 ||  [[Johannes Helleland]] ||  Ikkje drift 1870-71. I alt kanskje ca 500 elevar. Tilskot som amtsskule frå 1880
|-
| Todalen ||  Møre og Romsdal ||  1869 ||  1872 ||  [[Sæmund Vik]] || 
|-
| Eidsberg, Trøgstad ||  Østfold ||  1869 ||  1870 ||  [[Daniel Sæter]] || 
|-
| Vestre Slidre ||  Oppland ||  1870 ||  1873? ||  [[K. K. Kleve]] ||  Tilskot frå [[Hærem-komiteen]]
|-
| Ålen, Kvikne (frå 1873)  ||  Sør-Trøndelag ||  1870 ||  1875 ||  [[Hans Storeng (1847–1894)|Hans Storeng]], [[O. K. Kuløy]] || 
|-
| Heddal ||  Telemark ||  1870 ||  1872? ||  [[Olav Ramberg]] || 
|-
| [[Sogndal folkehøgskule|Sogndal folkehøgskule]] ||  Sogn og Fjordane ||  1871 ||  (i drift) ||  [[Jakob Sverdrup]], [[Henrik Mohn Dahl]] ||  I alt over 2700 elevar til 1900. Støtte frå
[[Hærem-komiteen]]. Tilskot som amtsskule frå 1875
|-
| [[Skodje folkehøgskule|Skodje]] ||  Møre og Romsdal ||  1872 ||  1874 ||  [[Einar Skavlan (1845-1923)|Einar Skavlan]], [[Kristian Nordlid|Kristian Olsen Nordlid]] || 
|-
| Dale i Sunnfjord ||  Sogn og Fjordane ||  1871 ||  1874 ||  [[Jens Rolvsson]] || 
|-
| Seljord ||  Telemark ||  1871 ||  1872 ||  [[Kristian Nordlid|Kristian Olsen Nordlid]] || 
|-
| Skoger ||  Vestfold ||  1871 ||  1874 ||  [[Gustav Jensen]], [[Christen Brun]] ||  Tilskot frå [[Hærem-komiteen]]
|-
| Beitstad (frå 1876) ||  Nord-Trøndelag ||  1872 ||  1879 ||  [[Hans Konrad Foosnæs]] ||  Ambulerande 1873-76, òg i Vefsn (Nordland).  Amtstilskot frå 1873.
|-
| Holla, Sauherad, Solum ||  Telemark ||  1872 ||  1877 ||  [[H. J. Sannes]] ||  Ikkje-grundtvigiansk
|-
| Vigmarken (Austre Moland, Landvik frå 1875) ||  Aust-Agder ||  1873 ||  1879 ||  [[Viggo Ullmann]] || 
|-
| Såner, Vestby ||  Østfold ||  1873 ||  1875? ||  [[Nicolai Julius Sørensen]], [[Ola Five]] || 
|-
| Veøy ||  Møre og Romsdal ||  1874 ||  1875 ||  [[Ole Moe]], [[O. Olafsen]] ||  Støtte frå [[Hærem-komiteen]]
|-
| Drangedal ||  Telemark ||  1874 ||  1875 ||  [[Kristian Nordlid|Kristian Olsen Nordlid]] || 
|-
| Gloppen ||  Sogn og Fjordane ||  1876 ||  1877 ||  [[Jakob Hjelmesæt]] || 
|-
| Byneset, Klæbu, Halse (Nordmøre), Oppdal, Ørlandet, Orkdal, Malvik, Åfjord, Bjugn, Hitra, Røros, Åfjord (frå 1884) ||  Sør-Trøndelag ||  1876 ||  1888 ||  [[Daniel Sæter]], [[Karl Seip]] ||  Ambulerande til 1884. Amtstilskot frå 1882
|-
| Ølve ||  Hordaland ||  1878 ||  1884 ||  [[J. Kullmann Olsen]] ||  Jenteskule, ikkje-grundtvigiansk
|-
| Brekke ||  Sogn og Fjordane ||  1878 ||  1879 ||  [[Lasse Trædal]] ||
|-
| Drangedal ||  Telemark ||  1878 ||  1878 ||  [[Lasse Trædal]] ||  Vårkurs
|-
| Seljord ||  Telemark ||  1878 ||  1878 ||  [[Olaus Arvesen]] || 
|-
| Alvheim (Skjeberg, Enningedal, Askim, Tromberg, Eidsberg, Rakkestad) ||  Østfold ||  1878 ||  1888 ||  [[Nicolai Julius Sørensen]], [[Kristian Nordlid|Kristian Olsen Nordlid]], [[Peder Velde]], [[Lasse Trædal]] || 
|-
| Vefsn ||  Nordland ||  1879 ||  1880 ||  [[Peter Karl Eberg Pedersen]] || 
|-
| Seljord, Kviteseid (frå 1914)  ||  Telemark ||  1880 ||  (i drift) ||  [[Viggo Ullmann]], [[Jakob Naadland]] ||  Ambulerande 1880-84
|-
| Fyresdal ||  Telemark ||  1881 ||  1881? ||  [[Halvor Klevar]] || 
|-
| Ytre Sandsvær, Vestfossen (frå 1887), Sigdal (frå 1888?), Modum ||  Buskerud  ||  1884 ||  1893 ||  [[Olav L. Kirkeberg]], [[Andreas B. Vamraak]] ||  Amtstilskot frå 1885
|-
| Namdalen ||  Nord-Trøndelag ||  1884 ||  1892 ||  [[Marius Hægstad]] ||  Amtstilskot frå 1884.
|-
| Tjølling, Andebu ||  Vestfold ||  1884 ||  1888 ||  [[Oddmund Vik]] ||  Amtstilskot 1885 (1 år)
|-
| Randesund, Vanse, Farsund ||  Vest-Agder ||  1885 ||  1889 ||  [[Tomas Torsvik]] || 
|-
| Garnes (Haus) ||  Hordaland ||  1887 ||  1899 ||  [[Hans Christian Ørsted Hambro]] ||  I alt ca 900 elevar
|-
| [[Hornindalens friskole|Hornindal]] ||  Sogn og Fjordane ||  1887 ||  1890 ||  [[Haakon Aasvejen]] || 
|-
| Fusa ||  Hordaland ||  1888 ||  1899 ||  [[Stein Hauge]] || 
|-
| Oppdal ||  Sør-Trøndelag ||  1888 ||  1889 ||  [[Lasse Trædal]] || 
|-
| Ulvik ||  Hordaland ||  1889 ||  1891 ||  [[Lasse Trædal]] || 
|-
| Høyland ||  Rogaland ||  1892 ||  1893 ||  [[Jakob Naadland]] || 
|-
| Vefsn ||  Nordland ||  1899 ||  (i drift) ||  [[Odin Benum]] || 
|-
| [[Møre folkehøgskule]] ([[Ørsta]]) ||  Møre og Romsdal ||  1899 ||  (i drift) ||  [[Andreas Austlid]] || 
|-
| Hjelmeland ||  Rogaland ||  1901 ||  1902 ||  [[Jakob Naadland]] || 
|}


==Kjelder==
==Kjelder==
Pål Giørtz (PaulVIF)
Skribenter
95 178

redigeringer

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/331032...1314053»

Navigasjonsmeny