lokalhistoriewiki.no

Friskolar - grundtvigianske: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Friskolar - grundtvigianske (vis kilde)

Sideversjonen fra 10. jan. 2011 kl. 12:03

1 657 byte fjernet ,  10. jan. 2011
Omdanning av artikkelen "Friskolar" til å gjelde berre grundtvigianske såvorne
m (Friskolar flytta til Friskolar - grundtvigianske: Klargjerande (vonaleg) å dele artikkelen i to - i "Friskolar - grundtvigianske" og "Friskolar/privatskolar")
(Omdanning av artikkelen "Friskolar" til å gjelde berre grundtvigianske såvorne)
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude>'''[[Friskolar]]''' er på 2000-talet blitt ei vanleg samnemning for privatskolar på grunnskole- og vidaregåande nivå. Det er gjerne skolar som blir drivne på basis av eit bestemt livssyn eller ein alternativ pedagogikk, eller dei kan vere livssynsnøytrale og drivne som føretak på forretningsmessig basis. På 1900-talet var nemninga relativt lite brukt. Men i dei siste tiåra av 1800-talet representerte friskolane ei distinkt, om ikkje så omfattande, alternativ pedagogisk rørsle på barnetrinnet.
<onlyinclude>[[Friskolar - grundtvigianske|'''Friskolar''']] var på 1800- og det tidlegaste 1900-talet ei nemning som helst var knytta til [[Grundtvigianisme|grundtvigianske]] barneskolar. Det vil seia privatskolar som vart drivne i [[Folkehøgskoler|folkehøgskolens]] ånd, men som i motsetnad til folkehøgskolane var innretta for born under konfirmasjonsalder, som alternativ til allmugeskolen/folkeskolen. Desse friskolane var foreldrestyrte, og det var foreldra som skaffa lokale, midlar til lærarløn og til drifta elles. Skolelovgjevinga gav rom for såvorne privatskolar under føresetnad av at elevane gjennomgjekk eksaminasjonar i medhald av fastskolelova av 1860.  
</onlyinclude>


== Friskolelov og privatskolelov ==
I Noreg vart det starta ei rekkje slike friskolar i ein dryg trettiårsbolk frå 1870-åra av, i hovudsak geografisk avgrensa til [[Gudbrandsdalen]]. Lærarane der hadde bakgrunn frå [[Christopher Bruun]]s folkehøgskole, og pedagogikken dei praktiserte var sterkt grundtvigiansk influert. Det innebar at det skulle vere lite av pugging og eksaminering, men dess større vekt på «det levande ordet», dvs. munnleg, forteljande framstilling som alternativ til lærebøker. Norskdom og kristendom var berebjelkar i undervisninga.</onlyinclude>
 
I perioden 2003-2007 var nemninga knytt til ''Lov om frittståande skolar (friskolelova)'' av 4. juli 2003. Der blir «frittståande skolar»  definerte som «skolar som er i privat eige, og som blir godkjende etter denne lova», og som dermed fekk rett til statstilskot. Friskolelova vart i 2007 endra og fekk tittelen  ''Lov om private skolar med rett til statstilskot (privatskolelova)''. Der vart omgrepet «frittståande skolar» eller friskolar bytta ut med «privatskolar».
 
Ei rekkje privatskolar er i dag organiserte i eigne landssamskipnader. Nokre av desse inngår i Friskolenes kontaktforum. Det gjeld Norske Fag- og Friskolers Forbund (NFFL), Kristne Friskolers Forbund (KFF), Steinerskoleforbundet og Norsk Montessoriforbund. 
 
== Grundtvigianske friskolar ==
 
Tidlegare var nemninga friskolar helst knytta til [[grundtvigianisme|grundtvigianske]] barneskolar frå slutten av 1800-talet. Det vil seia privatskolar som vart drivne i [[folkehøgskole|folkehøgskolens]] ånd, men som i motsetnad til folkehøgskolane var innretta for born under konfirmasjonsalder, som alternativ til allmugeskolen/folkeskolen. Desse friskolane var foreldrestyrte, og det var foreldra som skaffa lokale, midlar til lærarløn og til drifta elles. Skolelovgjevinga gav rom for såvorne privatskolar under føresetnad av at elevane gjennomgjekk eksaminasjonar i medhald av fastskolelova av 1860.
 
I Noreg vart det starta ei rekkje slike friskolar i ein dryg 30-årsbolk frå 1870-åra av, i hovudsak geografisk avgrensa til [[Gudbrandsdalen]]. Lærarane der hadde bakgrunn frå [[Christopher Bruun]]s folkehøgskole, og pedagogikken dei praktiserte var sterkt grundtvigiansk influert. Det innebar at det skulle vere lite av pugging og eksaminering, men dess større vekt på «det levande ordet», dvs. munnleg, forteljande framstilling som alternativ til lærebøker. Norskdom og kristendom var berebjelkar i innhaldet.</onlyinclude>


Friskolane i Noreg på 1800-talet var direkte inspirert av det tilsvarande fenomenet i Danmark, der  skoleslaget fekk ei mykje større utbreiing enn her til lands. Den fyrste danske friskolen vart starta av folkehøgskolemannen [[Christen Kold]] på Fyn i 1852. Det utvikla seg til å bli ei heil rørsle, tett knytta til den grundtvigianske folkehøgskolerørsla. Dansk Friskoleforening vart skipa i 1886.
Friskolane i Noreg på 1800-talet var direkte inspirert av det tilsvarande fenomenet i Danmark, der  skoleslaget fekk ei mykje større utbreiing enn her til lands. Den fyrste danske friskolen vart starta av folkehøgskolemannen [[Christen Kold]] på Fyn i 1852. Det utvikla seg til å bli ei heil rørsle, tett knytta til den grundtvigianske folkehøgskolerørsla. Dansk Friskoleforening vart skipa i 1886.
Linje 33: Linje 22:
* Thorkildsen, Dag: ''Grundtvigianisme og nasjonalisme i Norge i det 19. århundre''. KULTs skriftserie nr. 70, Norges forskningsråd 1996.
* Thorkildsen, Dag: ''Grundtvigianisme og nasjonalisme i Norge i det 19. århundre''. KULTs skriftserie nr. 70, Norges forskningsråd 1996.


== Eksterne lenker ==
*[http://www.kff.no/ Kristne Friskolers Forbund (KFF).]
*[http://www.montessorinorge.no/ Norsk Montessoriforbund.]
*[http://www.friskoler.no/default.asp?page=2411&lang=1 Norske Fag- og Friskolers Forbund (NFFL).]
*[http://www.steinerskolen.no/nor/pedagogikk/ Steinerskoleforbundet.]
*[http://www.lovdata.no/all/nl-20030704-084.html Privatskolelova.]


[[Kategori:Skoler]]
[[Kategori:Skoler]]
Hans P. Hosar
Veiledere, Administratorer
9 134

redigeringer

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/185535»