Gjerde (Jostedalen): Forskjell mellom sideversjoner

{{Infoboks gard

| sted          = [[Jostedalen]]

| kommune      = [[Luster kommune|Luster]]

| fylke        = [[Sogn og Fjordane]]

<onlyinclude>{{thumb høyre|Gjerde frå aust.JPG|Gjerde sett frå aust. Campingplassen i framgrunnen, [[Jostedal Hotell]] i midten bak, [[Thor Bakkens Ettf1Joker-butikken]] til venstre for hotellet og driftsbygningen til garden til høgre. Krundøla, Snåpebrui og vegen opp Haugabakkane til Krundalen i høgre kant.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}}

'''[[Gjerde (Jostedalen)|Gjerde]]''' (Luster, gnr. 207/3) er eit gardsbruk og bygdesentrum i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Staden ligg langs hovudvegen framover Jostedalen der [[Krundøla]] kjem ned i hovuddalføret. Gjerde sokna til [[Krundalen skule]] fram til krinsen vart nedlagd i 1963.

Etter nyryddinga av Jostedalen på 1500-talet høyrde heile området i hovuddalføret på sør- og nordsida av [[Krundøla]] til garden [[Flatejordi (Jostedalen)|Flatejordi]], som er nemnd alt i presteskattelista frå 1596. Men Flatejordi vart lagt øyde att kring 1610, og garden vart delt slik at bonden på [[Haugen (Jostedalen)|Haugen]] fekk hand om området på nordsida av Krundøla medan [[Hellegård (Jostedalen)|Hellegård]] fekk hand om området på sørsida. </onlyinclude> Likevel var også området på sørsida som låg til Hellegård, matrikulert under Haugen fram til 1838 då det vart overført til Hellegård.

'''Gjerde 1''': Etter kring hundre år utan busetnad på den gamle Flatejords-garden vart den fyrste husmannsplassen på Gjerde rydda kring 1712. Dette er den tidlegaste kjende husmannsplassen i Jostedalen. Opplysningane om ryddinga og den fyrste busetnaden er likevel usikre.<ref>Øyane 1994, s. 804</ref> Det er mogleg at husmannsplassen Gjerde vart bygt der det gamle Flatejords-tunet låg hundre år før, men dette er uvisst. <ref>Øyane 1994, s. 789</ref> Plassen låg under bnr. 3 Gjerde frå matrikuleringa i 1901 og vart nedlagd så seint som i 1952 då yngste sonen til dei siste plassfolka flytte stovehuset til Kvile (bnr. 6).

<onlyinclude>Ved ei delingsforretning 16.-18. juli 1901 vart dei tre Gjerde-plassane utskilde som eit eige gardsbruk (''Gjærde''). Denne parsellen femnde òg om halvparten av øygarden på [[Flatejordi (Jostedalen)|Flatejordi]] på nordsida av Krundøla.</onlyinclude>

 

 

 

Gjerde er i dag eit av dei største mjølkebruka i Jostedalen.

I januar 1903 vart den fyrste handelsverksemda starta opp på Gjerde. Thor Bakken tok over etter få år, og verksemda har sidan har vore i kontinuerleg drift. Sidan sonen [[Kristen Bakken]] tok over, har namnet vore [[Thor Bakkens Ettf]]. Butikken er i dag med i Joker-kjeda og er den einaste daglegvarebutikken i Jostedalen. [[Kristen Bakken]] (fødd 1920) driv framleis butikken (2012).

 

Her var det også telefonsentral frå 1918 til automatiseringa i 1978, og postopneri frå 1943 til 1987.<ref>Øyane 1994, s. 794</ref>  

Frå 1951 vart det drive [[Jostedal Hotell|kafé og pensjonat]] på Gjerde, i eit stovehus ved vegen rett nord for butikken. Verksemda vart i mange år driven under namnet ''Solvang kafé og pensjonat'', og i 1985 flytte verksemda inn i nytt bygg tett attmed det gamle. Anleggsperioden under den store [[Jostedal kraftverk|kraftutbygginga i Jostedalen]] var med på å gjere utbygginga mogleg.<ref>Øyane 1994, s. 803</ref>

I 2002 vart pensjonatet bygt på og 'gamlekafeen' innreidd til hotellrom, og heile bedrifta fekk namnet [[Jostedal Hotell]]. Verksemda har sidan 1976 vore drive av Laila Gjerde, og dette har i mange år vore den viktigaste overnattings- og serveringsbedrifta i Jostedalen.  

Eigdomane som rommar Jostedal Hotell, vart utskilde frå Gjerde (bnr. 3) i 1951 (som bnr. 7) og i 1984 (bnr. 51).

Gjerde har gjennom etterkrigstida utvikla seg som bygdesentrum i Jostedalen, mykje på grunn av handelsverksemda og overnattings- og serveringsverksemda. [[Jostedal samvirkelag]] låg i mange år på Gjerde rett nord for brua over Krundøla. I [[Haugåsen (Jostedalen)|Haugåsen]] opp for samvirkelaget vart det i 1980-åra lagt ut eit byggjefelt som gjer at den største busetnadskonsentrasjonen i Jostedalen sidan har vore på Gjerde. Her ligg òg Jostedal eldresenter. Rett nord for byggjefeltet ligg verksemda [[Jostedal industrier]] med knapt 10 tilsette.

*Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.''  (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 788-816. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034 Digital utgåve, NBdigital])

*[http://www2.luster.kommune.no/sogn/luster/lusterk.nsf/id/E10872453C33E354C1256F3A00432F41?OpenDocument Årets bedrift 2001: Laila Gjerde] (Luster kommune)

[[Kategori:Grender og bygdelag]]

[[Kategori:Luster kommune]]

{{nn}}

{{F2}}