Hagen (Bykle gnr 3/5): Forskjell mellom sideversjoner

| bgfarge      =  

| navn          = Hagen

| altnavn      =  

| førstnevnt    =  

| sokn          = [[Bykle sokn|Bykle]]

| kommune      = [[Bykle kommune|Bykle]]

| gnr          = 3

| areal        =  

| bruk          =  

| postnr        =  

}}

'''[[Hagen (Bykle gnr 3/5)|Hagen]]''', som er det neste i rudningsrekkja i [[Berdalen (Bykle gnr 3)|Berdalen]] etter [[Der uppe (Bykle gnr 3/4)|Der uppe]] og [[Der nede (Bykle gnr 3/1)|Der nede]], er den nedarste eininga. Når ein har køyrt opp bakkane frå Berdalsbru er altså tunet her det fyrste ein kjem til. Opphavleg var bruket [[husmannsplass]] under Der uppe, men det vart tidleg sjølveigarbruk.  

Bruksnamnet er det gamalnorske ''hagi'', m, i tydinga «Jordstykke som er udlagt til Havnegang eller Græsgang for Feet» (Fritzner, J.: ''Ordbog over det gamle norske Sprog'', I, 1886, 689a). Olav Haslemo (h.oppgv. norsk 1968, 171) peikar på at ordet ikkje er vanleg i denne tydinga i målføret, og dette meiner me er eigna til å styrke ein tanke om at namnet ikkje er særleg gamalt, og berre vart hangande ved bruket etter at ein [[Røldal|røldøl]] som skreiv seg med etternamnet Hagen flutte hit i 1837. Me kjem attende til den mannen, men fyrst lyt me sjå på ei rekkje med eldre oppsitjarar.  

   

: g 1754 m Svenke Alvsson Breive, n 1754, d 1774. Born:  

:* Gunhild, f 1755, sjå nedanfor  

Me finn heller ikkje nokon Tarjei i Bykle eller Valle, som me kan få til å høve som far åt Gunstein, og det ligg då nærast å tenkje at han har vore innflutt frå ei anna bygd. I den lei peikar det vel også at dei to eldste borna ikkje tykkjest vera døypte i Bykle eller Valle, og sameleis dei namna Gunstein sette på to av sønene sine, Vrål og Bendik heitte dei. Dette er sjeldne namn i Setesdal, men vanlegare sume stader i [[Telemark]], såleis [[Kviteseid]], [[Fyresdal]], [[Mo kommune (Telemark)|Mo kommune]] og [[Skafså]], så utan at me veit meir om det, kan me vel gjeta på at Gunstein kanskje kom frå ei av desse bygdene.  

   

: g m Birgit Olavsdtr., f 1704, d 1791. Born:  

:* Gro, f ca 1733, g 1761 m Arne Åsmundsson Berdalen, sjå Berdalen [[Der uppe (Bykle gnr 3/4)|Der uppe]]

Heller ikkje Birgit Olavsdotter, kona åt Gunstein, tykkjest ha vore frå Bykle. Om ein torer byggje på namna åt nest eldste son og nest eldste dotter, kunne ho kanskje vore dotter åt Olav Bjørgulvsson og kona Kristi Vrålsdotter, som budde på [[Øvre Nordskog (Kviteseid)|Øvre Nordskog]] i Kviteseid (jfr. ''Kviteseid bygdesoge'' I, 1956, 425), men dette er gjeting.  

(Kristiansand 1901, 234f), skal fleire av karane i Berdalen på 1700-talet ha vore kjemper.  

   

{{sitat|[...] af [disse kjæmper] vare Vraal og Bendik de farligste; thi de vare «Frikarle», hvor de kom og gik. I et bryllup paa Aamli i Valle jog de ud alle Bryllupsgjæsterne, og truede med at kaste «Storbordet» efter den, der vovede at vise sig i Stuedøren. Naar Bendik angreb nogen, pleiede han altid at sige: «Slike kara sko me gjøime ti' jole». Men selv blev han «gjøimt ti' Jole», idet han omkom i Berdalsheien paa hjemveien fra Telemarken, hvor han havde hentet «Jolebrænnvein».}}

   

I 1771 ville Gunstein og Birgit gjeva seg i [[foddog]] til Vrål, og gav opp buet sitt til friviljug skifte. Det dei åtte var lausøyre for 58 riksdalar, og brukeleg pant for 185 dalar i 2 skinn i Berdalen.  

På den skisserte bakgrunnen vart han inntil vidare buande på Hovden, men eit par år seinare kom han nok til semje med faren. Iallfall ser me at han flutte hit og overtok.  

   

: g 1767 m Hæge Salmundsdtr. Breive, f 1735, d 1806. Born:  

:* Birgit, f 1768, d 1787  

Gunvor, dotter åt Vrål, og mannen hennes, tykkjest ha budd hjå foreldra hennes fyrste bilet etter giftarmålet. Sidan vart dei ei stund bruksfolk i Systog Stavenes, men mannen vart omtala med adresse Berdalen då han vart gravlagd, og me set dei opp på denne staden. Det var ho som hadde heime her, men av framstillingstekniske grunnar set me likevel opp han fyrst i familieoversynet:  

   

: g 1. 1791 m Anne Såvesdtr. Kvålen, f 1770, d 1793. Born:  

:* Såve, f 1793, g 1821 m Ingebjørg Jonsdtr. Breive, sjå nedanfor  

Knut døydde omlag som han livde. Det var nest fyre jol 1799 at han reiste frå Stavenes til Froland for å hente jolebrennevin, til å bera brennevinet i hadde han endå med seg ei stavkinne, fortel Skar. Så drakk og slost han i Froland om kvelden, og morgonen etter ville han heimetter. Det var så fælt eit uver den morgonen, at dei som var ilag med han åtvara han. Men det brydde han seg ikkje det grann om: «Er eg inkje i Stavenes fyrr dei studrar, må Faen slå av meg båe leggjine», sa han. Men dette var tydelegvis overmot, for han kom berre nesten heim. Nedpå Lundeflatane, midt i løypa mot Stavenes, og ikkje så langt frå heimen, vart det stopp, og der fann ein hjuring frå Utistog att liket hans sumaren etter. Truleg hadde han sett seg til å kvile, sovna, og frose i hel, men leggene var visst like heile.  

Så ikkje var det arv etter henne, og ikkje var det nokon til å erve. Om sonen, Knut Knutsson, vert det fortalt at han «forlod Norge som Sømand for 40 Aar siden, og har man intet hørt om ham eller fra ham siden den Tid.»  

{{sitat|«Då avlept'an håvonno al'e av kver stokk'e. Ve'en va ovhar 'e: 'De va som eg hoggji jønn', fortålde Såvi Knutsson». Og Såve var etter tradisjonen mykje til rødar og forteljar. Den tid han arbeidde med Innistog-tunet budde han i Mosdøl. «Folk samla seg der for å høyre med han fortålde», fortalde Jon O. Løyland.}}  

   

: g 1821 m Ingebjørg Jonsdtr. Breive, f 1794, d 1873. Born:  

:* Anne, f 1822, g 1. 1851 m em Bjørn Jonsson Sigurdsli, Mo, f 1798, d 1856, busett [[Lundtveit (Tokke)|Lundtveit]], Mo, g 2. 1858 m Jørund Jørundsson Juvland, [[Hjartdal]], f 1834, busett [[Slettetveit (Tokke)|Slettetveit]], Mo, til Amerika med 6 born 1866, born:  

På det punktet slepper me desse innflutte mobyggjane or syne, og vender attende til ætta frå Hagen. Den fyrste me då skal sjå på er Bendik Vrålsson, bror åt den Gunvor som var kona åt halvbror av Såve Knutsson. Også han tykkjest ha halde til her på bruket berre av og til, men me veit ingen annan stad der han meir høyrde heime.  

   

: g 1818 m Asbjørg Sveinungsdtr. Rui, f 1783, d 1873. Born, iallfall:  

:* Hæge, f 1818, d 1818  

Dei neste me veit om budde her på bruket er Olav Torsteinsson og familien hans. Olav var fødd i Berdalen i 1794, så foreldra hans har nok vore busetar i Der nede det året. Namna deira var Torstein Nilsson og Anne Torbjørnsdotter. Me har omtala dei nærare under [[Ørnefjødd (Bykle gnr 6/5)|Ørnefjødd]], der dei budde i 1801, men på denne staden skal nemnast at Torstein var [[Tinn kommune|tinndøl]], og bror til Nils Nilsson, som me har fortalt meir om i bolkane om Der nede og Bjones, gnr 16, bnr 8. I denne omgangen skal det handle om sonen og familien hans. Me set han opp med etternamn Ørnefjødd, avdi hovudomtalen av foreldra hans står i bolken om den verestaden.  

   

: g 1816 m Gunvor Olavsdtr. Berdalen, 1796, d [[Stavanger]] 1873. Born:  

:* Torstein, f 1816, g 1846 m Tone Olavsdtr. Dysje, til [[Stavanger]] 1850, sidan Amerika (?), sjå nedanfor  

Då Olav og Gunvor reiste åt Ljosådalen, selde dei bruket her til eit ektepar som kom flytjande hit frå [[Uppigard Åse (Tokke gnr 15/1)|Uppigard Åse]] i Mosokn, gnr 15, bnr 1.  

: g 2. 1825 m e Torbjørg Jakobsdotter Åse, f 1780, d 1843  

: Hennes born frå fyrste ekteskap:  

Torbjørg var frå [[Øvre Langelid under Midjås]], og dotter åt Jakob Tarjeisson på den plassen og kona, Ingebjørg Andersdotter, fødd Reini. Den yngste av systrene åt Torbjørg heitte Kjersti, og var gift med Hallvard Ånundsson Vå i Hovden Der uppe (jfr. ''Mosoga'' I, 388).  

Dette skiftet vart halde alt hausten 1828, for Knut kom ut for ei ulukke, og døydde etter berre 4 år i Berdalen. Han «druknede da han vilde ro over Otteraaen, og blev dreven ned i den nedenfor værende stride Strøm. Hans Lig var ikke funden den 9de Juni», står det i kyrkjeboka.  

Trass i desse hendingane vart Torbjørg Jakobsdotter buande i Berdalen livet ut. I 1837 selde ho bruket for 250 speciar og foddog. Kauparen denne venda flutte hit frå Røldal:  

: g 1815 m Margit Hallvardsdtr. Uttun, f 1780, d 1850. Born, iallfall:  

:* Olav, f 1815, seinare lagnad ukj.  

bjørn Olavsson avhenda i 1898. Nå veit me også at Svein Tveiten kaupte Maurlii av [[Jon Andersen Stannfjell]] i 1896, og me har ikkje sett noko om at Sigbjørn hadde kaupt plassen hjå Svein. Men for at Sigbjørn skulle kunna selje det, som han faktisk gjorde, lyt han nødvendigvis ha vore eigar ei stund.  

Salmund var son åt Olav Tarjeisson Bjones og andre kona, Gyro Salmundsdotter, fødd Breive.  

   

: g 2. 1979 m e Turid Hallvardsdtr. Breive, f 1906, ikkje born.

   

Turid var frå [[Systog Berg (Valle gnr 51/3)|Systog Berg]] i Valle, gnr 51, bnr 3, dotter åt Hallvard Knutsson Berg på det bruket, og kona Svålaug Ånundsdotter, fødd Brottveit (jfr. ''Valle'' III, 401). I 1932 gifte ho seg med Anders Olsson Breive, og fekk i åra som fylgde 5 born. Anders døydde i 1977, og to år seinare gifte ho seg omatt med Salmund, som då hadde vore enkemann i 3 år. Det er verd å notere at Anders, fyrste mannen åt Turid, var bror åt Anne Kristine, fyrste kona åt Salmund.  

mål.