Harmonium: Forskjell mellom sideversjoner
m (→Bildegalleri) |
m (Teksterstatting – «[[Kategori:o» til «[[Kategori:O») |
||
| (14 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|C16008cr harmonium (Vestre).jpg|Harmonium frå [[Vestres Orgel- og Pianofabrikk]] på [[Haramsøy]].|Olve Utne|2015}} | <onlyinclude>{{thumb|C16008cr harmonium (Vestre).jpg|Harmonium frå [[Vestres Orgel- og Pianofabrikk]] på [[Haramsøy]].|Olve Utne|2015}} | ||
Eit '''[[harmonium]]''' er [[orgel]] med frie rørstemmer — der ein luftstrøm får vibrerande metalltunger til å vibrere — på same viset som for [[trekkspel]] og [[munnspel]]. Harmoniuma har tradisjonelt hatt pedaldriven [[belg]], og blir da gjerne kalla ''trøorgel'' eller, meir spøkefullt, ''salmesykkel''. Harmonium kom raskt i bruk i Norge, inkludert i skular, forsamlingshus og mindre kyrkjer, så vel som i private heimar. Framover 1900-talet vart etter kvart elektrisk drivne harmonium, som kunne ha pedalverk som på større [[pipeorgel]], vanlige som kyrkje- og konsertinstrument. Frå andre halvpart av 1900-talet tok etterkvart [[hammondorgel]] og andre elektriske orgel over mykje av rollen til harmoniuma. I [[indisk musikk]] har | Eit '''[[harmonium]]''' er [[orgel]] med frie rørstemmer — der ein luftstrøm får vibrerande metalltunger til å vibrere — på same viset som for [[trekkspel]] og [[munnspel]]. Harmoniuma har tradisjonelt hatt pedaldriven [[belg]], og blir da gjerne kalla ''trøorgel'' eller, meir spøkefullt, ''salmesykkel''. Harmonium kom raskt i bruk i Norge, inkludert i skular, forsamlingshus og mindre kyrkjer, så vel som i private heimar. Framover 1900-talet vart etter kvart elektrisk drivne harmonium, som kunne ha pedalverk som på større [[pipeorgel]], vanlige som kyrkje- og konsertinstrument. Frå andre halvpart av 1900-talet tok etterkvart [[hammondorgel]] og andre elektriske orgel over mykje av rollen til harmoniuma. I [[indisk musikk]] har ein mindre type harmonium, der venstrehanda driv belgen og høgrehanda er fri til å spela melodien, vore vanlig sidan andre halvdelen av 1800-talet. Dei aller fleste [[gurdvara]]er ([[sikhisme|sikhtempel]]) og [[hinduisme|hinduistiske tempel]] har eit handharmonium til melodisk akkompagnement av ''kirtan''/''bhadjan''. </onlyinclude> | ||
== Historie == | == Historie == | ||
| Linje 7: | Linje 7: | ||
== Bildegalleri == | == Bildegalleri == | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
Fil:Åsnes Finnskog kirke 09.JPG|Harmonium i Åsnes Finnskog kirke, brakt over fra Sverige i 1861. {{byline|Chris Nyborg|2014}} | |||
Fil:NF.1998-0007-1.jpg |«Nyström», [harmonium] med to manualer og pedaler. Ca 1925-35. Tre belger operert med sveiv i siden. Norsk Folkemuseum. | |||
Fil:C16011 harmonium (Vestre).jpg | Fil:C16011 harmonium (Vestre).jpg | ||
Fil:C16012 harmonium (Vestre).jpg | Fil:C16012 harmonium (Vestre).jpg | ||
| Linje 15: | Linje 17: | ||
Fil:C16015 harmonium (Vestre).jpg | Fil:C16015 harmonium (Vestre).jpg | ||
Fil:C16017 harmonium (Vestre).jpg | Fil:C16017 harmonium (Vestre).jpg | ||
Fil: | Fil:Pakistani Qawwali Harmonium.jpg|Handharmonium av denne typen er vanlege i [[Pakistan]] og [[India]]. {{byline|David Estes|2011}} | ||
Fil:Handharmonium.jpg|Handharmonium utstilt på den tamilske restauranten Palmyra i Oslo. {{byline|Marianne Wiig|2022}} | |||
</gallery> | </gallery> | ||
== Kjelder == | == Kjelder == | ||
* | * {{WP-lenke|Pump_organ|en}} | ||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
* [http://www.harmonium-orgel.com Harmonium-orgel.com] - «hjemmesiden for harmonium-entusiaster i Norge» | * [http://www.harmonium-orgel.com Harmonium-orgel.com] - «hjemmesiden for harmonium-entusiaster i Norge» | ||
[[ | [[Kategori:Orgel]] | ||
{{f1}} | {{f1}} | ||
{{nn}} | |||
Nåværende revisjon fra 26. nov. 2023 kl. 01:55
.jpg)
Eit harmonium er orgel med frie rørstemmer — der ein luftstrøm får vibrerande metalltunger til å vibrere — på same viset som for trekkspel og munnspel. Harmoniuma har tradisjonelt hatt pedaldriven belg, og blir da gjerne kalla trøorgel eller, meir spøkefullt, salmesykkel. Harmonium kom raskt i bruk i Norge, inkludert i skular, forsamlingshus og mindre kyrkjer, så vel som i private heimar. Framover 1900-talet vart etter kvart elektrisk drivne harmonium, som kunne ha pedalverk som på større pipeorgel, vanlige som kyrkje- og konsertinstrument. Frå andre halvpart av 1900-talet tok etterkvart hammondorgel og andre elektriske orgel over mykje av rollen til harmoniuma. I indisk musikk har ein mindre type harmonium, der venstrehanda driv belgen og høgrehanda er fri til å spela melodien, vore vanlig sidan andre halvdelen av 1800-talet. Dei aller fleste gurdvaraer (sikhtempel) og hinduistiske tempel har eit handharmonium til melodisk akkompagnement av kirtan/bhadjan.
Historie
Professor i eksperimentell fysikk Christian Gottlieb Kratzenstein i København blir rekna som oppfinnaren av frie rørstemmeinstrument i Vesten og mottok ein pris for dette i 1780. I 1810 viste Gabriel Joseph Grenié eit harmonium-liknande instrument som han kalla orgue expressif på ei utstilling. Ei forbetra utgåve av dette instrumentet vart utvikla av Alexandre Debain, og han patenterte instrumentet under namnet harmonium i 1840.
Bildegalleri
Harmonium i Åsnes Finnskog kirke, brakt over fra Sverige i 1861.Foto: Chris Nyborg (2014).![«Nyström», [harmonium] med to manualer og pedaler. Ca 1925-35. Tre belger operert med sveiv i siden. Norsk Folkemuseum.](/thumb.php?f=NF.1998-0007-1.jpg&width=200)
«Nyström», [harmonium] med to manualer og pedaler. Ca 1925-35. Tre belger operert med sveiv i siden. Norsk Folkemuseum.
Handharmonium utstilt på den tamilske restauranten Palmyra i Oslo.Foto: Marianne Wiig (2022).
![«Nyström», [harmonium] med to manualer og pedaler. Ca 1925-35. Tre belger operert med sveiv i siden. Norsk Folkemuseum.](/wiki/Fil:NF.1998-0007-1.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Kjelder
Lenkjer
- Harmonium-orgel.com - «hjemmesiden for harmonium-entusiaster i Norge»