Hegglandsgrend

Haugefoss Bruk i Hegglandsgrend.

Foto: "Widerøe Flyveselskaps flyfoto fra Fyresdal kommune : Haugefoss, Hegglandsgrend."
Nasjonalbiblioteket

Hegglandsgrend (Fyresdal)

Grenda Hegglandsgrend er om lag midt i Fyresdal kommune og grensar til hovudsoknet Moland i sør og annekset Veum i nord.

Kyrkjesokn

Heggland var eige sokn til 1843 då det vart dela mellom dei to andre sokna, Moland og Veum. Den siste kyrkja på staden vart så nedrive i 1845. Lensmann Lars Abraham Qvisling, som budde på nabogarden Lunden, teikna kyrkja og denne teikninga stod i «Skilling-Magazin» for 1845 no. 19. Den gamle kyrkjegarden med murar, restar av graver og grunnmuren til kyrkja vert godt halden ved like av soknerådet, og her er messe kvar olsok. Ved syd-vestre hjørne av kyrkjegardsmuren er det ei Olavskjelde.

Namnet

Namnet Heggland ’s grend peikar på at dette er grenda kring garden Heggland. Like vest for garden Lunden er det ein stad som heiter Heggland Tufter, dette har ikkje noko med plassering av kyrkjene å gjere. Som så mange andre stader er denne store garden etter kvart blitt dela opp, her vart det Haugen, Lislestog, Lunden, Brokke og Greivtad. Sjølve hovudgarden vart etter kvart fråflytta, men lever vidare i namnet Heggland sine tufter. Det er så mykje det er sogesus over.

Busetnad

Det meste av denne er konsentrert i hovuddalføret der fylkesvegen går, denne har i Fyresdal namnet Fyresdalsvegen. Mot vest går det eit dalføre der grenda Åslandsgrend ligg oppe mot nord  og Kleivgrend er lenger framme. Kleivgrendsvegen går opp til Torsdalen med Hovassdammen der ein møter Valle i Setesdal. I dalsida mot vest ligg og garden Taraldlien, heimegarden til bygdebokforfattaren Bendik Taraldlien.

I dalsida mot aust ligg Geitestadgrend og lenger inn på heia fjellgardane Husstøyl og Rolleivstad. Lenger sør i dalen har vi Grytegrend. Elles er mange gardar spreidde utover, enkeltvis eller fleire samla.

Skule

Fyrste skulehuset her vart bygd i 1863 og rive 1913, det vart då bygd nytt skulehus. Skulen vart lagt ned 1963 og huset fungerer i 2022 som grendehus med eit husvære i andre høgda.

Handel

I 1909 var det eit ynskje at Fyresdal handelslag skulle ha ein opplagsstad for Heggland, Åsland og Kleivgrend i Hegglandsgrend. Styret hadde vedteke ei avtale gjort med T. og H. Haugen om overtaking av deira handel på Haugen nedre (Fyresdal gnr.44/1). Det vart vedteke at handelen i Heggland måtte organiserast som eiga forretning og eige styre, og 16. oktober vart det vedteke å overlate til L/L Heggland Handelslag tomt og hus på Haugen. Fyrst i 1916 vart lutkapitalen utan vederlag overført til Heggland som også overtok filialen. Hovudbygningen på Haugen vart flytta opp til krysset mellom fylkesvegen og den gamle Kleivgrendsvegen. På andre sida av fylkesvegen vart det bygd eit bakeri og i andre høgda på båe husa var det ein leilighet.

Handelslaget vart etter kvart oppløyst, hus og butikk overteke av private, og det har heilt til i 2022 vorte drive ein daglegvarehandel her.

Haugfoss Bruk

Dette var eit større anlegg med fleire bygningar som låg ved Kleivgrendsvegen. Murar langs med elva, vasshjul, og inne i bygningen var eit større sagbruk og ikkje minst ei variert og rikhaldig kornmølle. Dette gjekk etter kvart ut av drift, men bygningane og inventaret er i 2022 intakt om det ber preg av å ikkje vere i bruk. Bustadhusa er i nyare tid grundig rehabilitert.