Skribenter
95 088
redigeringer
Ivar Aasen: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Livssoge
| (17 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Ivar Aasen.jpg|Ivar Aasen}}</onlyinclude> | <onlyinclude>{{thumb|Ivar Aasen.jpg|Ivar Aasen}}</onlyinclude> | ||
<onlyinclude>'''[[Ivar Aasen]]''' ([[5. august]] [[1813]] – [[23. september]] [[1896]]) var | <onlyinclude>'''[[Ivar Aasen]]''' ([[5. august]] [[1813]] – [[23. september]] [[1896]]) var [[språkforskar]] og [[diktar]]. Han er mest kjend for å vera opphavsmannen til [[nynorsk]], men det var Ivar Aasen som la grunnlaget for den vitskaplege utforskinga av [[norsk språk]]. | ||
</onlyinclude> | |||
== Livssoge == | == Livssoge == | ||
<onlyinclude>Ivar Andreas Aasen vart fødd den [[5. august]] [[1813]] i Åsen i [[Hovdebygda]] i Ørsten, dagens [[Ørsta kommune]]. Han var ein av åtte sysken og mista tidleg begge foreldra. Aasen måtte tidleg ta del i hardt gardsarbeid for å klara seg. Plassen han budde på, var isolert, og han hadde få vener. På fritida underheldt han seg derfor med å lesa i [[Bibelen]]. </onlyinclude> Han blei allereie som liten rekna som ein kvikk kar av både [[lensmann]]en og [[prest]]en i bygda. | <onlyinclude> | ||
{{thumb|Åsen i Ørsta No-nb digibok 2014120308187 0257 1.jpg|Ivar Aasen vart fødd på Åsen i Ørsta. Frå ''Ålesund og Sunnmøre'', utg. 1930.}} | |||
Ivar Andreas Aasen vart fødd den [[5. august]] [[1813]] i Åsen i [[Hovdebygda]] i Ørsten, dagens [[Ørsta kommune]]. Han var ein av åtte sysken og mista tidleg begge foreldra. Aasen måtte tidleg ta del i hardt gardsarbeid for å klara seg. Plassen han budde på, var isolert, og han hadde få vener. På fritida underheldt han seg derfor med å lesa i [[Bibelen]]. </onlyinclude> Han blei allereie som liten rekna som ein kvikk kar av både [[lensmann]]en og [[prest]]en i bygda. | |||
Aasen fekk utvikla lærdommen sin hjå prosten [[Hans Conrad Thoresen]]. I [[1831]] blei han [[omgangsskole]]lærar før han etter kvart blei [[huslærar]] hjå kaptein Daae i Skodje. Han utvida heile tida kunnskapen sin, mellom anna ved å læra seg fleire språk på eiga hand, og ved å laga ei fyldig [[plantesamling]] frå nærområdet. Aasen byrja òg å granska [[målføre]], og tok først fatt på sin eigen [[sunnmørsdialekt]]. Han fekk eit vanskeleg arbeid, ettersom han ønskte å finna fram til målføret før [[dansk]] påverking, men blei til sist ferdig med ''[[Den Sunnmørske dialekt]]'', som blei gjeven ut i [[1841]]. | Aasen fekk utvikla lærdommen sin hjå prosten [[Hans Conrad Thoresen]]. I [[1831]] blei han [[omgangsskole]]lærar før han etter kvart blei [[huslærar]] hjå kaptein Daae i Skodje. Han utvida heile tida kunnskapen sin, mellom anna ved å læra seg fleire språk på eiga hand, og ved å laga ei fyldig [[plantesamling]] frå nærområdet. Aasen byrja òg å granska [[målføre]], og tok først fatt på sin eigen [[sunnmørsdialekt]]. Han fekk eit vanskeleg arbeid, ettersom han ønskte å finna fram til målføret før [[dansk]] påverking, men blei til sist ferdig med ''[[Den Sunnmørske dialekt]]'', som blei gjeven ut i [[1841]]. | ||
Aasen reiste til [[Bergen]] for å få arbeidet sitt vurdert av [[biskop]]en der, [[Jacob Neumann]]. Biskopen blei svært imponert, og fekk delar av arbeidet trykt i to nummer av [[Bergens Tidstidende]]. Neumann sørga òg for å setja den unge språkforskaren i kontakt med [[Vitenskapsselskapet i Trondheim]], som gav han eit [[stipend]] slik at han kunne reisa rundt og granska andre dialektar. Aasen var da 29 år. | Aasen reiste til [[Bergen]] for å få arbeidet sitt vurdert av [[biskop]]en der, [[Jacob Neumann]]. Biskopen blei svært imponert, og fekk delar av arbeidet trykt i to nummer av [[Bergens Tidstidende]]. Neumann sørga òg for å setja den unge språkforskaren i kontakt med [[Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab|Vitenskapsselskapet i Trondheim]], som gav han eit [[stipend]] slik at han kunne reisa rundt og granska andre dialektar. Aasen var da 29 år. | ||
=== Språksamling === | === Språksamling === | ||
{{thumb|Olav Rusti-Ivar Aasen.jpg|Teikning av [[Olav Rusti]].}} | |||
<blockquote> | <blockquote> | ||
''– Vort Skriftsprog er derimod indkommet udenfra, og endskjønt det i lang Tid har været anvendt og udviklet af Norske og Danske i Fællesskab, er det alligevel ikke norsk, men kun sideordnet og nærbeslægtet med det Norske.|opphav=Aasen i fortale til [[Det norske Folkesprogs Grammatik]]'' | ''– Vort Skriftsprog er derimod indkommet udenfra, og endskjønt det i lang Tid har været anvendt og udviklet af Norske og Danske i Fællesskab, er det alligevel ikke norsk, men kun sideordnet og nærbeslægtet med det Norske.|opphav=Aasen i fortale til [[Det norske Folkesprogs Grammatik]]'' | ||
| Linje 29: | Linje 32: | ||
===Kristiania=== | ===Kristiania=== | ||
{{thumb|No-nb digibok 2014120308187 0256 1.jpg|Ivar Aasen, truleg i Kristiania. Frå boka ''Ålesund og Sunnmøre'', utgjeven 1930.}} | |||
{{sitat|Ofta minnest eg mi gamle Grend,<br/> | {{sitat|Ofta minnest eg mi gamle Grend,<br/> | ||
naar eg framand uti Verdi stend,<br/> | naar eg framand uti Verdi stend,<br/> | ||
| Linje 38: | Linje 42: | ||
==Verka til Aasen== | ==Verka til Aasen== | ||
{{thumb|VFG IvarAasen01.JPG|Ivar Aasen sitt gravminne på [[Vår Frelsers gravlund]] i [[Oslo]].|Chris Nyborg}} | |||
=== Språkforskaren === | === Språkforskaren === | ||
Med ''[[Norsk Grammatik]]'' i [[1864]] og ''Norsk Ordbog : med dansk Forklaring'' i [[1873]] innleidde Ivar Aasen den vitskaplege utforskinga av moderne norsk. På mange felt, særleg [[morfologi]], er grammatikken framleis ein standardreferanse, og ordboka hans er fundamentet norsk [[leksikografi]] kviler på. | Med ''[[Norsk Grammatik]]'' i [[1864]] og ''Norsk Ordbog : med dansk Forklaring'' i [[1873]] innleidde Ivar Aasen den vitskaplege utforskinga av moderne norsk. På mange felt, særleg [[morfologi]], er grammatikken framleis ein standardreferanse, og ordboka hans er fundamentet norsk [[leksikografi]] kviler på. | ||
| Linje 53: | Linje 57: | ||
Samlinga av rundt 500 vekstar frå [[Ørskog]] og [[Skodje]] som Aasen hadde gjort i ungdommen og klassifisert etter [[Carl von Linné|Linné]] sitt system la, saman med namneforskinga, grunnlaget for artikkelen «Norske Plantenavne» frå 1860. Samlinga har sidan gjeve eit godt bilete av sunnmørsfloraen på Aasen si tid. | Samlinga av rundt 500 vekstar frå [[Ørskog]] og [[Skodje]] som Aasen hadde gjort i ungdommen og klassifisert etter [[Carl von Linné|Linné]] sitt system la, saman med namneforskinga, grunnlaget for artikkelen «Norske Plantenavne» frå 1860. Samlinga har sidan gjeve eit godt bilete av sunnmørsfloraen på Aasen si tid. | ||
<ref>[http://www.aasentunet.no/default.asp?menu=1248 aasentunet.no], [http://www.admin.uio.no/ia/uniforum/1996/uniforum13-96/smaastoff.html uio.no]</ref> | <ref>[http://www.aasentunet.no/default.asp?menu=1248 aasentunet.no], [http://www.admin.uio.no/ia/uniforum/1996/uniforum13-96/smaastoff.html uio.no]</ref> | ||
== Vegar og gater == | |||
Ei stor mengd vegar og gater er oppattkalla etter Aasen, sjå til dømes | |||
*[[Ivar Aasens gate (Hamar)]] | |||
*[[Ivar Aasens vei (Lørenskog)]] | |||
*[[Ivar Aasens vei (Oslo)]] | |||
==Verkliste== | ==Verkliste== | ||
{{thumb | Ivar Aasen byste Blindern.jpg|Byste av Ivar Aasen utført av [[Dyre Vaa]], i ''Ivar Aasens hage'' mellom bygningane til Det humanistiske fakultet ved [[Universitetet i Oslo]] på Blindern, avduka i 1963. |[[Bruker:Stigrp|Stig Rune Pedersen]] (2013)}} | |||
{{thumb|Ivar Aasen gravminne Oslo baksiden.jpg|Baksida av gravminnet til Ivar Aasen; "Det norske folket sette denne steinen".|Stig Rune Pedersen}} | |||
===Språkvitskap:=== | ===Språkvitskap:=== | ||
*''[[Den Sunnmørske dialekt]]'' (1841) | *''[[Den Sunnmørske dialekt]]'' (1841) | ||
| Linje 124: | Linje 138: | ||
* Walton, Stephen J. 1996: ''Ivar Aasens kropp''. Oslo : Samlaget. ISBN 82-521-4531-0 | * Walton, Stephen J. 1996: ''Ivar Aasens kropp''. Oslo : Samlaget. ISBN 82-521-4531-0 | ||
==Fotnotar== | |||
<div class="referansar-liten"> | <div class="referansar-liten"> | ||
<references/> | <references/> | ||
</div> | </div> | ||
== Folketeljinger == | |||
* {{folketelling|pf01052055027967|Ivar Aasen|1875|Kristiania kjøpstad|nn}}. | |||
* {{folketelling|pf01053257026056|Ivar Aasen|1885|Kristiania kjøpstad|nn}}. | |||
==Eksterne lenkjer== | |||
* {{hbr1-1|pf01053257026056|Ivar Aasen}}. | |||
{{F1}} | {{F1}} | ||
| Linje 138: | Linje 161: | ||
[[kategori:Diktere]] | [[kategori:Diktere]] | ||
[[kategori:Språkforskere]] | [[kategori:Språkforskere]] | ||
[[kategori:Målfolk]] | [[kategori:Målfolk]] | ||
[[kategori:Fødsler i 1813]] | [[kategori:Fødsler i 1813]] | ||
[[kategori:Dødsfall i 1896]] | [[kategori:Dødsfall i 1896]] | ||
{{nn}} | |||