276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
|||
| (7 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{ | <onlyinclude>{{Thumb|Ivar Kleiven.jpg|Ivar Kleiven. Frå [[Årbok for Gudbrandsdalen]] 1954. Fotograf ukjent.}}'''[[Ivar Kleiven]]''' (fødd i [[Vågå]] [[10. juli]] [[1854]], død same stad [[19. februar]] [[1934]]) var bygdebokforfattar, folkeminnesamlar, folkeopplysningsmann, målmann, politikar, turistvert og gardbrukar. Med sine bygdebøker frå [[Gudbrandsdalen]] blir han rekna som ein av dei fremste pionerane innan denne sjangeren, ofte nemnd jamsides [[Lorens Berg]] og [[Jacob Aaland]] i denne samanhengen. Mykje i likskap med desse to var Kleiven på ei og same tid politisk radikal ''og'' tradisjonsdyrkar.</onlyinclude> | ||
== Familie og livsløp == | == Familie og livsløp == | ||
{{ | {{Thumb|Brit Kleiven.jpg|<small>Brit Kleiven (1824-1916), mor til Ivar. Biletet er henta frå I. Kleiven: ''I Heimegrendi'', Vågå historielag 1949. Fotograf ukjent.</small>}}<onlyinclude>Kleiven var fødd og oppvaksen på ein mindre gard i Vågå, [[Søre Kleivi]] på [[Lalm]]. Faren Jakob Ivarsson (1803-1884) var yngre son på ein av dei større gardane i bygda ([[Snerle]]). Jakob hadde gifta seg og teke til som gardbrukar på Søre Kleivi i femtiårsalderen, om lag på den tida Ivar vart fødd. Før det hadde han livnært seg på ymse vis, mellom anna som fehandlar, jeger og fiskar. Mor til Ivar, Brit Knutsdotter (1824-1916), kom frå husmannsplassen [[Svarvarhaugen]]. Jakob og Brit gifta seg ikkje før eit par års tid etter at Ivar var fødd. </onlyinclude> Han var eldst i syskenflokken, og fekk ei syster og tre brør som vaks opp (eit tvillingpar døydde ved fødselen). Ivar levde ugift livet ut. | ||
Han byrja på skulen det siste året det var omgangsskule der. Frå hausten 1861 var det fastskule i grenda. Vinteren 1878-1879 gjekk Ivar på skule hjå [[Christian Horne]] på [[Blessom]] i Vågå. Som 31-åring fekk han eit år som elev ved [[Viggo Ullmann|Viggo Ullmanns]] folkehøgskule i [[Seljord]] vinteren 1885-1886. Ut over dette må Ivar Kleiven seiast å ha vore sjølvlærd. | Han byrja på skulen det siste året det var omgangsskule der. Frå hausten 1861 var det fastskule i grenda. Vinteren 1878-1879 gjekk Ivar på skule hjå [[Christian Horne]] på [[Blessom]] i Vågå. Som 31-åring fekk han eit år som elev ved [[Viggo Ullmann|Viggo Ullmanns]] folkehøgskule i [[Seljord]] vinteren 1885-1886. Ut over dette må Ivar Kleiven seiast å ha vore sjølvlærd. | ||
| Linje 9: | Linje 9: | ||
== Samfunnsengasjementet == | == Samfunnsengasjementet == | ||
{{ | {{Thumb|Sygard Snerle.jpg|<small>Sygard Snerle. Far til Ivar var yngre son på denne garden. I litteraturen om Ivar Kleiven blir det gjerne framhalde at han hadde farsslekt frå Snerle, Bjørnstad, Sandbu og andre gode gardar i Vågå. [[Martinus Høgåsen]] (1954) vil jamvel ha det til at Ivar-namnet er nedervd frå [[lendmann|lendmannen]] [[Ivar gjesling]] på [[Sandbu]], kjend frå soga om kong Sverre. Mor til Ivar Kleiven kom derimot frå ein husmannsplass, og den ulike sosiale bakgrunnen til foreldra kan sjølvsagt ha gjort sitt til å forme Ivar Kleivens haldningar til samfunn og kultur. Biletet er henta frå [[Årbok for Gudbrandsdalen]] 1954. Fotograf ukjent.</small>}} | ||
Frå ungdomen av og alt medan han var gardbrukar på Søre Kleivi, var Ivar Kleiven sterkt engasjert i folkeopplysingsarbeid, i politikk og anna offentleg verksemd. Han las mykje og skreiv ein del småstykke i aviser og blad som til dømes [[Fedraheimen]] og i ymse barneblad, seinare mellom anna i [[Syn og Segn]] og [[Gudbrandsdølen]]. | Frå ungdomen av og alt medan han var gardbrukar på Søre Kleivi, var Ivar Kleiven sterkt engasjert i folkeopplysingsarbeid, i politikk og anna offentleg verksemd. Han las mykje og skreiv ein del småstykke i aviser og blad som til dømes [[Fedraheimen]] og i ymse barneblad, seinare mellom anna i [[Syn og Segn]] og [[Gudbrandsdølen]]. | ||
| Linje 31: | Linje 31: | ||
== Verk og betydning == | == Verk og betydning == | ||
{{ | {{Thumb|Lom og Skjaak 1915.jpg|<small>Tittelbladet i ''Lom og Skjaak'', 1915, fyrste band av ''Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen''.</small>}}Den fyrste boka Ivar Kleiven fekk gjeve ut, kom i 1894. Det var ''Segner fraa Vaagaa'', skriven på dialekt med lydskrift. Ein god del av stoffet her inngjekk i den neste boka ''I gamle Daagaa'', ei samling folkeminne og kulturhistoriske artiklar som kom i 1907. Han rekna denne boka som fyrste bandet i eit større planlagt bygdebokverk om heimbygda. | ||
{{Thumb|Annonse fra Gudbrandsdalens Historielag i Gudbrandsdølen 19.06. 1924.jpg|<small> Gudbrandsdalens Historielag hedra Kleiven med storslagen fest|Avisa [[Gudbrandsdølen]] 19.06. 1924.</small>}} | |||
Som lokalhistorikar er det samleverket ''Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen'' som ruver hjå Kleiven. Verket består av separate band for dei fleste Gudbrandsdalsbygdene: ''Lom og Skjaak'' (1915), ''Lesja og Dovre'' (1921), ''Østre og Vestre Gausdal'' (1928), '' | Som lokalhistorikar er det samleverket ''[[Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen]]'' som ruver hjå Kleiven. Verket består av separate band for dei fleste Gudbrandsdalsbygdene: ''Lom og Skjaak'' (1915), ''Lesja og Dovre'' (1921), ''Østre og Vestre Gausdal'' (1928), ''Ringbu'' (1928) og ''Fronsbygdin'' (1930). Han var eit godt stykke på veg med materiale frå [[Øyer]] og [[Fåberg]] da han døydde. | ||
I føreordet til ''I gamle Daagaa'' skisserer Kleiven ein mal som han tenkjer seg bygdeboka utført etter. Den fell i tre delar, dels basert på innhald, dels på type kjeldemateriale: | I føreordet til ''I gamle Daagaa'' skisserer Kleiven ein mal som han tenkjer seg bygdeboka utført etter. Den fell i tre delar, dels basert på innhald, dels på type kjeldemateriale: | ||
| Linje 49: | Linje 50: | ||
Ivar Kleivens historiesyn, slik det ytrar seg i bygdebøkene og dei andre kulturhistoriske arbeida hans, har vorte karakterisert som «antikverande» i den forstand at føremålet med den historiske granskinga og formidlinga fyrst og fremst blir «å berge frå gløymsla oppfatninga av ei stasjonær livsform som var i ferd med å bli borte».<ref>Minneskrift 2004 side 67 (Ivar Teigum)</ref> | Ivar Kleivens historiesyn, slik det ytrar seg i bygdebøkene og dei andre kulturhistoriske arbeida hans, har vorte karakterisert som «antikverande» i den forstand at føremålet med den historiske granskinga og formidlinga fyrst og fremst blir «å berge frå gløymsla oppfatninga av ei stasjonær livsform som var i ferd med å bli borte».<ref>Minneskrift 2004 side 67 (Ivar Teigum)</ref> | ||
Forteljinga ''Frå skotteåre'', publisert posthumt i 1935, hadde motiv frå hendingane i [[Kringen]] i [[1612]], men er ei fiiksjonsforteljing, ikkje eit historisk verk. | Forteljinga ''Frå skotteåre'', publisert posthumt i 1935, hadde motiv frå hendingane i [[Høgkringom|Kringen]] i [[1612]], men er ei fiiksjonsforteljing, ikkje eit historisk verk. | ||
To vegar er oppattkalla etter han, nemleg [[Ivar Kleivens veg (Lillehammer)|Ivar Kleivens veg på Lillehammer]] og [[Ivar Kleivens veg (Vågå)|ein veg med same namn]] i heimbygda Lalm. | To vegar er oppattkalla etter han, nemleg [[Ivar Kleivens veg (Lillehammer)|Ivar Kleivens veg på Lillehammer]] og [[Ivar Kleivens veg (Vågå)|ein veg med same namn]] i heimbygda Lalm. | ||
| Linje 55: | Linje 56: | ||
== Bibliografi (hovudverka) == | == Bibliografi (hovudverka) == | ||
*Segner fraa Vaagaa, 1894. | *Segner fraa Vaagaa, 1894. | ||
*I gamle Daagaa. Forteljingo og Bygda-Minne fraa Vaagaa, 1908. | *I gamle Daagaa. Forteljingo og Bygda-Minne fraa Vaagaa, 1908. Nytt opplag 1944 og 1977. Ny utgåve, Novus forlag 2020. | ||
*I Heimegrendi. Minne fraa Seksti- | *I Heimegrendi. Minne fraa Seksti-Aarom, 1908. Nye utgåver 1949 og 2004. | ||
*Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen: | *Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen: | ||
:- Lom og Skjaak, 1915 | :- Lom og Skjaak, 1915. Nytt opplag 1973. | ||
:- Lesja og Dovre, 1923. | :- Lesja og Dovre, 1923. Nytt opplag 1981. | ||
:- Østre og Vestre Gausdal, 1926. | :- Østre og Vestre Gausdal, 1926. | ||
:- Ringbu, 1928. | :- Ringbu, 1928. Nytt opplag 1988. | ||
:- Fronsbygdin, 1930. | :- Fronsbygdin, 1930. Nytt opplag 1979. | ||
*Frå skotteåre, Lillehammer 1935. | *Frå skotteåre, Lillehammer 1935. Nytt opplag 1981. | ||
*Elvesøg, Lillehammer 1937. | *Elvesøg, Lillehammer 1937. Nytt opplag 1984. | ||
*Frå barndomen, Lillehammer 1993. | *Frå barndomen, Lillehammer 1993. | ||
*Brev til [[Decorah Posten]], utgjeve ved [[Bruker:Gudmund Harildstad|Gudmund Harildstad]], Lillehammer 1994. | *Brev til [[Decorah Posten]], utgjeve ved [[Bruker:Gudmund Harildstad|Gudmund Harildstad]], Lillehammer 1994. | ||
*Heime og ute. Brevskifte mellom Ivar Kleiven og Kristian Prestgard 1886-1932. Ved Gudmund Harildstad og [[Kristoffer Kruken]]. Novus forlag, Oslo 2017. | *Heime og ute. Brevskifte mellom Ivar Kleiven og Kristian Prestgard 1886-1932. Ved Gudmund Harildstad og [[Kristoffer Kruken]]. Novus forlag, Oslo 2017. Utlagt på Lokalhistoriewiki som [[Forside:Brevsamling Kleiven-Prestgard|Brevsamling Kleiven-Prestgard]]. | ||
Sjå elles komplett bibliografi ved G. Harildstad m.fl. i ''Artiklar av Ivar Kleiven. Målbruken hans. Bibliografi'', Dølaringen 1991. | Sjå elles komplett bibliografi ved G. Harildstad m.fl. i ''Artiklar av Ivar Kleiven. Målbruken hans. Bibliografi'', Dølaringen 1991. | ||
| Linje 83: | Linje 84: | ||
== Referansar == | == Referansar == | ||
<references/> | <references /> | ||
== Utgåande lenker == | == Utgåande lenker == | ||
*[http://www.nb.no/nbsok/search?action=search&mediatype=b%C3%B8ker&format=Digitalt%20tilgjengelig&searchString=creator:kleiven,ivar&query=; Digitaliserte bøker av Kleiven] hos Nasjonalbiblioteket | *[http://www.nb.no/nbsok/search?action=search&mediatype=b%C3%B8ker&format=Digitalt%20tilgjengelig&searchString=creator:kleiven,ivar&query=; Digitaliserte bøker av Kleiven] hos Nasjonalbiblioteket. | ||
* {{hbr1-1|pf01036428001923|Ivar Kleiven}}. | |||
{{DEFAULTSORT:Kleiven, Ivar}} | {{DEFAULTSORT:Kleiven, Ivar}} | ||