Jødedom: Forskjell mellom sideversjoner

'''Pesaḥ''' ([[hebraisk]]) eller '''peisech''' ([[jiddisch]]), òg kalla '''páscua de las cenceñas''' ({{port.j.}}) eller '''jødisk påske''' (norsk), har opphav i ein grødefest og fruktbarheitsfest der korn (særleg [[bygg]]) og husdyr (særleg [[sau]]er) står i sentrum. Samtidig er pesaḥ eit minne om utgangen av Egypt under ''Mosjé'' (Moses) si leiing. Den kristne høgtida [[påske]] har deler av opphavet sitt, inkludert namnet, i ''pesaḥ''. Under ''pesaḥ'' er det forbode å eta gjæra mjølmat av noko slag av [[kveite (korn)|kveite]], [[spelt]], [[rug]] og vanleg [[bygg]] såvel som det femte slaget, som etter ''Talmúd'' og den sefardiske autoriteten ''Moshé ben Maimón'' (Maimonides, Rambam) er villbygg/torads[[bygg]], men som den asjkenaziske autoriteten ''Rashi'' og dei fleste seinare asjkenaziske autoritetar har meint er [[havre]]. I staden blir det laga ''maṣṣót'' ([[hebraisk]]) / ''matses'' ([[jiddisch]]), eller flatbrød som er laga så raskt at deigen ikkje vann å begynna å heve seg på noko vis. Desse flatbrøda og fleire andre symbolske matretter blir serverte under ''haggadá''en ({{port.j.}}) / ''seder''en [[asjkenazím]]) — eit rituelt måltid der forteljinga om utgangen av Egypt utgjer kjerna.

'''Sjabungót''' ([[hebraisk]]) eller '''shvues''' ([[jiddisch]]), òg kalla '''páscua de las semanas''' ({{port.j.}}) eller '''jødisk pinse''' (norsk), finn stad sju veker etter ''pesaḥ'' og svarar slik sett til [[pinse|pinsa]] i kristendommen. Høgtida blir feira i éin eller to dagar til minne om at ''Torá''en vart gjeven til jødane på Sinaifjellet. Typiske skikkar inkluderer eting av mjølkemat.

'''Sukkót''' ([[hebraisk]]) eller '''sukkes''' ([[jiddisch]]), òg kalla '''páscua de las cabañas''' ({{port.j.}}) eller '''lauvhyttefesten''', er ei høgtid som fell i september eller oktober, fem dagar etter ''jom kippúr'' (forsoningsdagen). Det finst to særleg karakteristiske skikkar i samband med sukkót: Den eine skikken er at det blir vifta med ein ''etróg'' (søtsitron) og ein kvast som inneheld palmeblad, pilegreiner og myrtegreiner. (I kristendommen vart dette elementet overført til [[påske|påska]], og i deler av [[Fjordane]] blir tradisjonelt pilvarianten [[selje]] faktisk kalla palme og vifta med på palmesøndag.) Den andre skikken er å byggje ein ''sukká'' (''sukke'' ([[jiddisch]]), ''cabaña'' ({{sp.p.}})) — ei lita hytte med minst tre ikkje-permanente, ofte glisne, vegger og glisse tak. I denne hytta er det skikk å eta måltid medan høgtida varar, og i varmare strøk er det ikkje uvanleg å sova i sukkáen òg. På grunn av klimaet i [[Midt-Noreg]], med kalde dagar og mykje regn i oktober, er det relativt få som byggjer seg sukká der.

'''Rosj hasjaná''', òg kalla '''rosasaná'''/'''rosaná''' ({{port.j.}}) og '''rosheshóne''' ([[jiddisch]])...