Jødedom: Forskjell mellom sideversjoner

'''Purím''' ([[hebraisk]]) eller '''púrem''' ([[jiddisch]]) er ei høgtid som ikkje finst nemnt i ''Torá'' (Lova) eller ''Nebiím'' (Profetane). Grunnlaget finst i ''Megillàt Estér'' (Esters bok), der det står skildra korleis Hadassá (seinare kjent som dronning Estér) og onkelen hennar, Mordekhái, bergar dei persiske jødane frå undergang. Høgtida, som fell i overgangen mellom seinvinter og tidleg vår, blir feira ved opplesing av ''Megillàt Estér'', ved å gje ''misjlóaḥ manót'' (matgåver) til naboar, slekt og vener, ved å drikke vin (gjerne i store mengder), ved å kle seg ut og ved song, musikk og underhaldning. Mange asjkenaziske jødar held eit såkalla ''púremshpíl'' — eit skodespel med handling henta frå, eller i det minste inspirert av, purímhistoria. Ein annan skikk er å halde parodiske føredrag om tilsynelatande alvorlege emne men der ordspel, tabu-reverseringar og rein surrealisme er vanlege trekk.

'''Ḥanukká''' ([[hebraisk]]) eller '''chàneke''' ([[jiddisch]]) finst ikkje nemnt i ''Tenákh'', men er basert på historia vi finn i dei apokryfe Makkabearbøkene. Ḥanukká er ei åtte dagar lang høgtid som blir markert kring nymåne i desember — frå den 25. ''kislév'' etter den jødiske kalenderen. Høgtida blir markert ved levande lys, feit mat og mjølkemat, og i nyare tid har det vorte gradvis vanlegare å gje gåver til kvarandre.

=== Portugisarjødar, eller sefardim ===

{{Utdypende artikkel|Sefardiske jøder|Portugisarjødar}}

=== Romaniotes og bené Roma ===

{{Utdypende artikkel|Asjkenaziske jødar}}

'''Reformjødedom''' eller '''progressiv jødedom''' oppstod som retning først og fremst i [[Hamburg]] først på [[1800-talet]].

'''Konservativ jødedom''', seinare særleg kalla '''masorti jødedom''' i Europa og Israel, oppstod utover andre halvpart av 1800-talet som ei mellomliggjande retning mellom ortodoks jødedom og reformjødedom. Det geografiske tyngdepunktet var Breslau (Wrocław) og etter kvart New York. Den mest [[egalitarianisme|egalitære]] fløya skilte seg etter kvart ut under namnet '''rekonstruksjonistisk jødedom'''. Både masorti og rekonstruksjonistisk jødedom er karakterisert ved at det tradisjonelle ritualet er bevart i alle sine hovudtrekk, men det blir gjerne lagt vekt på dei kjeldene ein ser på som meir kompatible med samfunnet i dag. Bruk av instrument, inkludert [[pipeorgel]] enkelte stader, kan forekomma, men det er like vanleg at gudstenesta føregår utan instrument i dei synagogane der det blir lagt vekt på klassisk form. I dei meir liberale gruppene og i synagogar med ein meir uformell profil er bruk av gitar, rytmeinstrument og liknande ganske vanleg, særleg i Nord-Amerika. Hovudskiljet mellom masorti jødedom og rekonstruksjonistisk jødedom er at den sistnemnte oftast er noko meir eintydig radikal i egalitære spørsmål — inkludert kjønn, legning, religiøs klasse og religiøs/etnisk bakgrunn.  I Skandinavia er masorti jødedom hovudretninga i dei jødiske samfunna i [[Göteborg]] og [[Stockholm]]. Judiska församlingen i Stockholm og DMT Trondheim har hatt ein del kontakt gjennom åra, og gjennom dette har enkelte element av masorti jødedom vore tilgjengelege for norske jødar.

== Jødedommen i Noreg ==

== Fotnotar ==

== Lenkjer ==

* [http://www.jodiskemuseum.no/ Det jødiske museet i Trondheim]

* [http://www.dmt.oslo.no/ Det Mosaiske Trossamfund i Oslo]

{{f1}}

{{nn}}