Jødedom: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>'''[[Jødedom]]''' er den tradisjonelle religionen til [[jødar|det jødiske folket]]. Jødedommen er ein monoteistisk religion som har grunnlag i ''Tenákh'' (Den hebraiske bibelen, Det gamle testamentet) med hovudvekta på ''Toráen'' (Mosebøkene). Hovudretninga av jødedommen i  dag er ''rabbinsk jødedom'', som i tillegg baserer seg den munnlege tradisjonen som han nedfeller seg i ''[[Talmúd]]'' med sine kommentarar. Sjølv om det på mange tidspunkt i historia har vore eit mindre tal jødar i Noreg, er det først sidan dei par siste tiåra av [[1800-talet]] at det har vore offentlege gudstenester her i landet. I dag finst det fullt ut organiserte jødiske meinigheiter i [[Oslo]] ([[Det mosaiske trossamfund i Oslo]]) og [[Trondheim kommune|Trondheim]] ([[Det mosaiske trossamfunn, Trondheim]]), men føre [[andre verdskrigen]] var det òg meir eller mindre organiserte grupper andre stader, inkludert i [[Kristiansund kommune|Kristiansund]] (sjå [[Jødedom i Kristiansund]]). </onlyinclude>

'''Pesaḥ''' ({{hebr.}}) eller '''peisech''' ({{jid.}}), òg kalla '''páscua de las cenceñas'' ({{port.j.}}), har opphav i ein grødefest og fruktbarheitsfest der korn (særleg [[bygg]]) og husdyr (særleg [[sau]]er) står i sentrum. Samtidig er pesaḥ eit minne om utgangen av Egypt under ''Mosjé'' (Moses) si leiing. Under pesaḥ er det forbode å eta gjæra mjølmat av noko slag av [[kveite (korn)|kveite]], [[spelt]], [[rug]] og vanleg [[bygg]] såvel som det femte slaget, som etter ''Talmúd'' og den sefardiske autoriteten ''Moshé ben Maimón'' (Maimonides, Rambam) er villbygg/torads[[bygg]], men som den asjkenaziske autoriteten ''Rashi'' og dei fleste seinare asjkenaziske autoritetar har meint er [[havre]]. I staden blir det laga ''maṣṣót'' ({{hebr.}}) / ''matses'' ({{jid.}}), eller flatbrød som er laga så raskt at deigen ikkje vann å begynna å heve seg på noko vis. Desse flatbrøda og fleire andre symbolske matretter blir serverte under ''haggadá''en ({{port.j.}}) / ''seder''en ({{asjk.}}) &mdash; eit rituelt måltid der forteljinga om utgangen av Egypt utgjer kjerna.

'''Sukkót''' ({{hebr.}}) eller '''sukkes''' ({{jid.}}), òg kalla '''páscua de las cabañas''' ({{port.j.}}) eller '''lauvhyttefesten''', er ei høgtid som fell i september eller oktober, fem dagar etter ''jom kippúr'' (forsoningsdagen). Det finst to særleg karakteristiske skikkar i samband med sukkót: Den eine skikken er at det blir vifta med ein ''etróg'' (søtsitron) og ein kvast som inneheld palmeblad, pilegreiner og myrtegreiner. (I kristendommen vart dette elementet overført til [[påske|påska]], og på deler av [[Fjordane]] blir tradisjonelt pilvarianten [[selje]] faktisk kalla palme og vifta med på palmesøndag.) Den andre skikken er å byggje ein ''sukká'' (''sukke'' ({{jid.}}), ''cabaña'' ({{sp.p.}})) &mdash; ei lita hytte med minst tre ikkje-permanente, ofte glisne, vegger og glisse tak. I denne hytta er det skikk å eta måltid medan høgtida varar, og i varmare strøk er det ikkje uvanleg å sova i sukkáen òg. På grunn av klimaet i [[Midt-Noreg]], med kalde dagar og mykje regn i oktober, er det relativt få som byggjer seg sukká der.

'''Gresk og italiensk jødedom'''

'''Spansk og portugisisk (sefardisk) jødedom'''

* '''[http://www.jodiskmuseumoslo.no/ Jødisk museum i Oslo]'''

* '''[http://www.jodiskemuseum.no/ Det jødiske museet i Trondheim]'''

* '''[http://www.dmt.oslo.no/ Det Mosaiske Trossamfund i Oslo]'''

* '''[http://www.dmt.trondheim.no/indexn.html Det Mosaiske Trossamfunn i Trondheim]'''

* '''[http://safon.org/nn/index.php/Emne:J%C3%B8dedom Safon.org]'''

[[kategori:jødedom|  ]]