Lars Moen: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>{{thumb høyre|Lars Moen (1885-1964).jpg|<small>Lars Moen på veg heim att frå Sachsenhausen 1945.</small>|Ukjent}}'''[[Lars  Moen|Lars Magnus Moen]]''' (fødd i [[Lesja]] [[29. november]] [[1885]], død på Lillehammer fylkessjukehus 22. april 1964) var skreddar og politikar. Han var «husmannsguten som kom til kongens bord» i det han vart kyrkje- og undervisningsminister under statsministrane [[Einar Gerhardsen]] og [[Oscar Torp]], i åra frå 1948 til 1953. Som stortingsmann og statsråd gjorde Moen mykje for å betre skulestellet i landet. Mellom anna gjorde han fyrste opptakten til den niårige grunnskulen. I hans statsrådstid vart ei rad viktige kulturinstitusjonar grunnlagde som gjorde mykje til å demokratisere tilgangen til kulturtilbod, geografisk og sosialt. Han skreiv nynorsk, og hadde på lang sikt eit ønske om språkleg samling i landet. Under krigen vart han arrestert for motstand mot regimet, og sat tre og eit halvt år i [[konsentrasjonsleir]].</onlyinclude>  

Organiseringa av arbeidarrørsla i [[Gudbrandsdalen]] skaut for alvor fart rundt 1920. Lars Moen var tidleg med. Ved partisplittinga i 1923, der Arbeidarpartiet og kommunistane skilde lag, var Moen av dei som gjekk i bresjen for å halde seg til Arbeidarpartiet. Han stod på vallista til stortingsvalet, og vart fyrste varamann. Han sat i styret for [[Gudbrandsdalen Arbeiderparti]] frå skipingsåret 1923 og var formann der 1932-1948.

I kommunepolitikken var Moen aktiv frå 1920. Han sat i kommunestyret i [[Dovre]] i fleire periodar, og hadde ei rad kommunale og andre offentlege tillitsverv og oppgåver. Han var formann i Oppland fylkesskulestyre i 20 år frå 1928-1948, med unntak frå okkupasjonstida.

Lars Moen vart arrestert av Gestapo i desember 1941 og sett på [[Grini]]. I april 1942 vart han send til Tyskland og sat i konsentrasjonsleir til Tyskland kapitulerte, det meste av tida i [[Sachsenhausen]].

Moen er represntert med fem dikt i ei samling med dikt frå Sachsenhausen som kom ut etter krigen.<ref>Dalgard, Olav, Bjarne Aanesen, Carl Jakhelln og Lars Moen: Dikt fra Sachsenhausen, Oslo 1945</ref>

Sommaren 1948 gjekk han inn i regjeringa som kyrkje- og undervisningsminister. Han tok over etter [[Kaare Fostervoll]], som da hadde vorte utnemnd til kringkastingssjef.  

På skulesektoren er det særleg to område som kom i fokus for Moen: [[Lov om spesialskoler 1951|Lov om spesialskular frå 1951]], som sameina i ei og same lov bestemmelsar for fem ulike spesialskuleslag. Alt frå lenge før krigen hadde Lars Moen vore oppteken av det offentlege ansvaret for vanskelegstilte og handicappa born. Han var formann i den departementsoppnemnde nemnda for [[skolehjem|skuleheimane]]. Det var kombinerte skular og barneheimar for born som hadde vore utsett for omsorgssvikt eller som av andre grunnar gjorde dei lite eigna for det vanlege skulestellet. Nemnda kom med forslag til ei omorganisering av dette spesialskuleslaget som var oppretta i 1939.

Kaare Fostervoll hadde lagt grunnlaget for fleire viktige kulturinstitusjonar i statsrådstid, medan Lars Moen var den som førde sakene i mål da han overtok som statsråd. [[Riksteateret]] kom i gang frå 1949, [[Norsk bygdekino]] året etter. Moen tok initiativ til [[Riksgalleriet]], instituert i 1952. [[Statens teaterskole|Statens teaterskule]] vart planlagt og sett i gang, og dei fyrste løyvingane til operaen i [[Folketaterbygningen]] kom på statsbudsjettet. Moen sat seinare i mange år som representant for departementet i styret for [[Den norske opera]]. Noregs andre universitet kom i gang i Bergen 1948. [[Norges allmennvitenskapelige forskningsråd]] og [[Norges landbruksvitenskapelige forskningsråd]] vart båe skipa i 1949. [[Bibliotekstilsynet]] vart gjort til direktorat med eit meir omfattande arbeidsområde enn tidlegare.  

[[Statens ungdoms- og idrettskontor]] (STUI)vart oppretta, og idrettssakene overført dit frå Sosialdepartementet. Dette var truleg spira til det som frå 1970-talet skulle bli kalla det utvida kulturomgrepet. Det er innbaka i dette sitatet frå stortingsproposisjonen som Moen la fram om stønad til organisert ungdomsarbeid og fritidskultur:

Kunstnarane og deira organisasjonar sette Lars Moen høgt som minister. Det viste seg mellom anna ved at 70-årsdagen hans i 1955 vart feira ved ein stor fest i [[Oslo Militære Samfund]], arrangert av Riksteateret, Riksgalleriet og [[Den norske forfatterforening]].  

*[http://digitalarkivet.no/cgi-win/webcens.exe?slag=visbase&sidenr=3&filnamn=f00512&gardpostnr=47&personpostnr=278&merk=278#ovre Folketeljinga 1900 for Lesja]

*[http://digitalarkivet.arkivverket.no/ft/person/pf01036425000287 Folketeljinga 1910 for Lesja]

[[Kategori:Kirkeministre]]

[[Kategori:Kulturministre]]