lokalhistoriewiki.no

Leirdølautbygginga: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Leirdølautbygginga (vis kilde)

Sideversjonen fra 26. jan. 2016 kl. 13:55

298 byte lagt til ,  26. jan. 2016
m
{{nn}}
m ({{nn}})
 
(3 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
'''[[Leirdølautbygginga|Utbygginga av Leirdølavassdraget]]''' i [[Jostedalen]] i [[Luster kommune]] skjedde i åra 1974-78 og er eit av dei store kraftanlegga i [[Sogn og Fjordane]]. Utbygginga var mykje omstridd på grunn av brotne lovnader om industriarbeidsplassar til kommunen.  
'''[[Leirdølautbygginga|Utbygginga av Leirdølavassdraget]]''' skjedde i åra 1974-78 og er eit av dei store kraftanlegga i [[Sogn og Fjordane]]. Utbygginga var mykje omstridd på grunn av brotne lovnader om industriarbeidsplassar til kommunen. Vassdraget ligg i [[Leirdal (Gaupne)|Leirdalen]], ein sidedal til [[Jostedalen]] i [[Luster kommune]].  


==Separat utbygging==
==Separat utbygging==
Linje 7: Linje 7:


==Krav om industriarbeidsplassar==
==Krav om industriarbeidsplassar==
Striden kom ikkje til å stå om vassdraget skulle byggjast ut eller ikkje, men om dei økonomiske vilkåra for utbygginga. Det politiske miljøet i den næringssvake [[Luster kommune]] hadde lenge hatt von om større kraftutbyggingar i kommunen, men såg at eit reint økonomisk vederlag ikkje var nok for å stogge avfolkinga. Kommunestyret kravde difor i desember 1971 at "den eller dei verksemder som får kraft frå dei vassdraga som ligg i kommunen må verta pålagde å byggja opp ei eller fleire verksemder som kan gje eit høvande tal arbeidsplassar innan Luster kommune". Dette skal ha vore fyrste gongen ein kommune nekta å drøfte utbygging og konsesjonsvilkår før ein hadde fått sikre lovnader om arbeidsplassar i kommunen.
Natur- og miljøomsyn gjorde seg lite gjeldande i samband med utbygginga, og striden kom ikkje til å stå om vassdraget skulle byggjast ut, men om dei økonomiske vilkåra for utbygginga. Det politiske miljøet i den næringssvake [[Luster kommune]] hadde lenge hatt von om større kraftutbyggingar i kommunen, men såg at eit reint økonomisk vederlag ikkje var nok for å stogge avfolkinga. Kommunestyret kravde difor i desember 1971 at "den eller dei verksemder som får kraft frå dei vassdraga som ligg i kommunen må verta pålagde å byggja opp ei eller fleire verksemder som kan gje eit høvande tal arbeidsplassar innan Luster kommune". Dette skal ha vore fyrste gongen ein kommune nekta å drøfte utbygging og konsesjonsvilkår før ein hadde fått sikre lovnader om arbeidsplassar i kommunen.


Dette var ikkje oppfylt i konsesjonssøknaden som hovudstyret i [[NVE]] sende til Industridepartementet 19. mai 1972, og kommunestyret i Luster reiste kravet om arbeidsplassar på nytt i oktober. 2.-3. mars 1973 fekk Årdal og Luster vitjing av industriminister [[Ola Skjåk Bræk]] ([[Venstre]]) i Korvald-regjeringa, og på eit folkemøte på [[Luster ungdomsskule]] sa han at han ikkje ville fremje proposisjonen om utbygging av Leirdøla før arbeidsplassane var sikra.
Dette var ikkje oppfylt i konsesjonssøknaden som hovudstyret i [[NVE]] sende til Industridepartementet 19. mai 1972, og kommunestyret i Luster reiste kravet om arbeidsplassar på nytt i oktober. 2.-3. mars 1973 fekk Årdal og Luster vitjing av industriminister [[Ola Skjåk Bræk]] ([[Venstre]]) i Korvald-regjeringa, og på eit folkemøte på [[Luster ungdomsskule]] sa han at han ikkje ville fremje proposisjonen om utbygging av Leirdøla før arbeidsplassane var sikra.
Linje 21: Linje 21:
På [[Gaupnegrandane]] vart det 200 dekar store industriområdet fylt ut og planert, ein djupvasskai bygt og fundamenta for dei store industrihallane støypte. I 1975 kasta likevel Akergruppen og ÅSV korta på grunn av nedgangstider i industrien og overetablering av verft og mekaniske verkstader.
På [[Gaupnegrandane]] vart det 200 dekar store industriområdet fylt ut og planert, ein djupvasskai bygt og fundamenta for dei store industrihallane støypte. I 1975 kasta likevel Akergruppen og ÅSV korta på grunn av nedgangstider i industrien og overetablering av verft og mekaniske verkstader.


På dette tidspunktet var kraftutbygginga i full gang. Anleggsarbeidet kom i gang våren 1975, og på det mest hektiske sommaren 1976 arbeidde 227 personar på anlegget. Det vart bygt krafttunnel frå [[Tunsbergdalsvatnet]] og to bekkeinntak, og  kraftstasjonen vart sprengd ut 420 meter inne i fjellet nord for garden [[Stegagjerde (Gaupne)|Stegagjerde]], der [[Fonndøla]] kjem ned i [[Jostedalen]]. Steinfyllingsdammen på Tunsbergdalsvatnet fekk ei reguleringshøgd på 38 meter. Kraftstasjonen fekk ein installasjon på 115 MW, og gjennomsnittleg årsproduksjon er 451 GWh/år. Leirdøla kraftverk kom i produksjon hausten 1978.  
På dette tidspunktet var kraftutbygginga i full gang. Anleggsarbeidet kom i gang våren 1975, og på det mest hektiske sommaren 1976 arbeidde 227 personar på anlegget. Det vart bygt krafttunnel frå [[Tunsbergdalsvatnet]] og to bekkeinntak, og  kraftstasjonen vart sprengd ut 420 meter inne i fjellet nord for garden [[Stegagjerde (Gaupne)|Stegagjerde]], der [[Fonndøla]] kjem ned i [[Jostedalen]]. Steinfyllingsdammen på Tunsbergdalsvatnet fekk ei reguleringshøgd på 38 meter. Kraftstasjonen fekk ein installasjon på 115 MW, og gjennomsnittleg årsproduksjon er 451 GWh/år. [[Leirdøla kraftverk]] kom i produksjon hausten 1978.  


Dette var den fyrste utbygginga der Sogn og Fjordane fylkeskommune nytta høvet til medeigarskap. Kraftselskapet SFE (no Sogn og Fjordane Energi AS) fekk 35 prosent av eigardelen i Leirdøla.
Dette var den fyrste utbygginga der Sogn og Fjordane fylkeskommune nytta høvet til medeigarskap. Kraftselskapet SFE (no Sogn og Fjordane Energi AS) fekk 35 prosent av eigardelen i Leirdøla.
Linje 32: Linje 32:
*[http://www.nrk.no/sf/leksikon/index.php/Store_industriplanar_i_Gaupne Store industriplanar i Gaupne] (Fylkesleksikon, NRK Sogn og Fjordane)
*[http://www.nrk.no/sf/leksikon/index.php/Store_industriplanar_i_Gaupne Store industriplanar i Gaupne] (Fylkesleksikon, NRK Sogn og Fjordane)
*[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2813 Leirdølautbygginga] og [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2831 Vestsideutbygginga] (Jostedal historielag)
*[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2813 Leirdølautbygginga] og [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2831 Vestsideutbygginga] (Jostedal historielag)
*St.prp. nr. 129 (1972-73) om leirdølautbygginga
*St.prp. nr. 90 (1973-74) Om statsregulering av Leirdøla i Luster kommune, Sogn og Fjordane ([https://www.stortinget.no/no/Saker-og-publikasjoner/Stortingsforhandlinger/Saksside/?pid=1970-1981&mtid=116&vt=b&did=DIVL133136 Digital utgåve, stortinget.no])
*St.prp. nr. 90 (1973-74) om leirdølautbygginga
*Øvregard, Kåre. (2004). Leirdalen. Ei perle i Luster. Jordbruksbygda, storflaumane frå Brimkjelen, vasskraftutbygginga. Gaupne, s. 70-91. - ''Den grundigaste framstillinga av utbygginga''
*Øvregard, Kåre. (2004). Leirdalen. Ei perle i Luster. Jordbruksbygda, storflaumane frå Brimkjelen, vasskraftutbygginga. Gaupne, s. 70-91. - ''Den grundigaste framstillinga av utbygginga''


Linje 39: Linje 38:
[[Kategori:Jostedalen]]
[[Kategori:Jostedalen]]
[[Kategori:Luster kommune]]
[[Kategori:Luster kommune]]
{{nn}}
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/383451...762187»