Lysomn: Forskjell mellom sideversjoner
m (lenkeretting) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (2 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Lund 1910 fig. 2 Lysovn fra Aaker, Sundalen.jpg|Lysomn frå [[Sunndalen (Nordmøre)|Sunndalen]].|fotograf= Wilh. Lund}} | <onlyinclude>{{thumb|Lund 1910 fig. 2 Lysovn fra Aaker, Sundalen.jpg|Lysomn frå [[Sunndalen (Nordmøre)|Sunndalen]].|fotograf= Wilh. Lund}} | ||
Ein '''[[lysomn]]''' eller ei '''grue''', i nyare tid ofte òg kalla ein '''peis''', er ein open eldstad med avtrekk til [[skorstein]]. Lysomnar har i [[Noreg]] vore vanlege i dei skogrike områda på Austlandet, medan kyststrøka langs [[Vestlandet]] og oppetter til [[Nordmøre]], der trevirke har vore vanskelegare å få tak i eller dyrare, har hatt meir bruk av dei meir økonomiske, men kraftigare forureinande [[røykomn]]ane fram til [[jarnomn]]en slo gjennom frå kring slutten av [[1700-talet]] og framover. Lysomnane finst i to hovudvariantar: med avrunda mantel (kappe, kåpe) og med kvadratisk mantel. Vanlege plasseringar inkluderer ''i hjørnet'' (gjerne inst på den stueveggen som grensar til koven/kammerset/kjøkenet) og ''midt på veggen'' (gjerne mellom døra til gangen og døra til koven/kammerset/kjøkenet). </onlyinclude> | Ein '''[[lysomn]]''' eller ei '''grue''', i nyare tid ofte òg kalla ein '''peis''', er ein open eldstad med avtrekk til [[skorstein]]. Lysomnar har i [[Noreg]] vore vanlege i dei skogrike områda på Austlandet, medan kyststrøka langs [[Vestlandet]] og oppetter til [[Nordmøre]], der trevirke har vore vanskelegare å få tak i eller dyrare, har hatt meir bruk av dei meir økonomiske, men kraftigare forureinande [[røykomn]]ane fram til [[jarnomn]]en slo gjennom frå kring slutten av [[1700-talet]] og framover. Lysomnane finst i to hovudvariantar: med avrunda mantel (kappe, kåpe) og med kvadratisk mantel. Vanlege plasseringar inkluderer ''i hjørnet'' (gjerne inst på den stueveggen som grensar til koven/kammerset/kjøkenet) og ''midt på veggen'' (gjerne mellom døra til gangen og døra til koven/kammerset/kjøkenet). </onlyinclude> | ||
== Kjelder og litteratur == | |||
* [[Leksikon:Lysovn|Lysovn]] i ''Norsk historisk leksikon''. | |||
== Sjå òg == | == Sjå òg == | ||
| Linje 8: | Linje 12: | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||
[[ | [[Kategori:Ildsteder]] | ||
{{nn}}{{ikke koord}} | |||
Nåværende revisjon fra 27. mar. 2024 kl. 09:03
Ein lysomn eller ei grue, i nyare tid ofte òg kalla ein peis, er ein open eldstad med avtrekk til skorstein. Lysomnar har i Noreg vore vanlege i dei skogrike områda på Austlandet, medan kyststrøka langs Vestlandet og oppetter til Nordmøre, der trevirke har vore vanskelegare å få tak i eller dyrare, har hatt meir bruk av dei meir økonomiske, men kraftigare forureinande røykomnane fram til jarnomnen slo gjennom frå kring slutten av 1700-talet og framover. Lysomnane finst i to hovudvariantar: med avrunda mantel (kappe, kåpe) og med kvadratisk mantel. Vanlege plasseringar inkluderer i hjørnet (gjerne inst på den stueveggen som grensar til koven/kammerset/kjøkenet) og midt på veggen (gjerne mellom døra til gangen og døra til koven/kammerset/kjøkenet).
Kjelder og litteratur
- Lysovn i Norsk historisk leksikon.