Olav Aukrust: Forskjell mellom sideversjoner

Olav Aukrust (vis kilde)

Sideversjonen fra 9. feb. 2015 kl. 06:54

175 byte lagt til , 9. feb. 2015

ingen redigeringsforklaring

Hans P. Hosar

Veiledere, Administratorer

9 134

redigeringer

@@ Linje 1: / Linje 1: @@
 <onlyinclude>{{thumb høyre|Olav Aukrust (1883-1929).jpg|Olav Aukrust. Udatert foto.|[[L. Forbech]]s eftf. (Kristiania)}}
-'''[[Olav Aukrust]]''' (fødd i [[Lom]] 21. januar 1883, død same stad 3. november 1929) var folkehøgskulemann og kulturvernentusiast, men framfor alt diktar. Han blir rekna blant dei fremste lyrikarane i norsk litteratur, og er blitt omtala som «en av de store kristne mystikere i europeisk diktning» (Hodne). Om livssynet var djupt kristent, var Aukrust også tydeleg påverka av Austens religionar og mest direkte av [[teosofien]] og [[antroposofien]].
+'''[[Olav Aukrust]]''' (fødd i [[Lom]] 21. januar 1883, død same stad 3. november 1929) var folkehøgskulemann og kulturvernentusiast, men framfor alt diktar. Han blir rekna blant dei fremste lyrikarane i norsk litteratur, og er blitt omtala som «en av de store kristne mystikere i europeisk diktning» (Hodne). Om livssynet var djupt kristent, var Aukrust også påverka av Austens religionar, og han vart sterkt oppteken av [[teosofien]] og [[antroposofien]].
 Olav Aukrusts dikting innbyr både til begeistring og til sterke motforestillingar, både kva gjeld innhald og form. Dikta hans er på den eine sida prega av ekstatisk, visjonær religiøsitet, og på den andre sida av ein ytterleggåande norskdomsideologi. Naturmystikken er eit tredje berande element, som også er tett innvove både i nasjonalismen og i religiøsiteten. Likeins er kjærleiksmotivet, både erotisk elskhug og den altomfattande Guds kjærleik, framherskande i mykje av diktinga hans. Han dyrka det «rotekte bondenorske» med utgangspunkt i ein tradisjonsbunden gardbrukarstand i ei fjellbygd som han sjølv kom frå. Den nasjonalistiske tankeverda og retorikken vekte begeistring ikkje minst i dei norrøndyrkande krinsane som slutta opp om [[Nasjonal samling]], noko som har gjort sitt til at Aukrusts dikting i periodar har vore ideologisk sterkt omdiskutert.</onlyinclude> Aukrusts språkkunst og suverene rådemakt over litterære verkemiddel er vanskeleg å overgå. Men bruk av lite kjende, til dels nyskapte ord og vendingar, mykje basert på dialekt og norrøne røter, kan verke som ein barriere for nye lesarar. Og det er blitt framhalde at hans barokke rikdom av ord, rim, rytme og biletbruk stundom kan ta overhand på kostnad av den eigentlege litterære kvaliteten.
@@ Linje 58: / Linje 58: @@
 Om det ikkje var nokon påfallande rikdom på Nordgard Aukrust, var det på den andre sida stor sosial og kulturell avstand til husmannssjiktet og proletariatet elles i bygda, slik ein annan, yngre diktar frå same grannelaget, [[Tor Jonsson]], har lagt så klårt i dagen.
-Personleg hadde Olav Aukrust vener i det proletære miljøet. Særleg kan nemnast fiske- og fjellturkameraten [[Jørgen Anders Andersson Bråten]] (1883-1957), «Jørgen jeger og fisker». Han var komen til Lom frå Hardanger før 1900. Han levde av arbeid som baud seg på gardane, og som tilnamnet seier, av jakt og fiske. Saman med kona og etter kvart 12 ungar budde Jørgen i ei lita stugu under Vålvål ikkje langt frå Nordgard Aukrust.
+Personleg hadde Olav Aukrust vener i det proletære miljøet. Særleg kan nemnast den jamaldrande barndomsvenen [[Jørgen Anders Andersson Bråten]] (1883-1957), «Jørgen jeger og fisker». Han var komen til Lom frå Hardanger før 1900. Han levde av arbeid som baud seg på gardane, og som tilnamnet seier, av jakt og fiske. Saman med kona og etter kvart 12 ungar budde Jørgen i ei lita stugu under Vålvål ikkje langt frå Nordgard Aukrust. Som gutungar gjette Olav Aukrust og Jørgen Bråten geiter saman.<ref>Groth, H. 1948:79-80.</ref>
 {{thumb høyre|Tosten Raudskjegg.jpg|«[...] Tosten hét han, og sid var toppen/og raudt var skjegget, og heile kroppen/var stygg og motboden,/ orme-lugum og lang og rotloden» - frå diktet «Tosten Raudskjegg». Røyndomens Tosten Raudskjegg, [[Tosten Pålsen Auale]] (biletet), var i Aukrusts oppvekst småbrukar på Nedre Nørjordet tvers over elva frå Nordgard Aukrust. Tosten døydde i 1924, to år før diktet vart publisert.|Ukjent.}}
@@ Linje 257: / Linje 257: @@
 *Eggen, Eystein: «Ilt mun øydast. Olav Aukrust og litteraturforskningen», i ''Vinduet'', Oslo 1972 (side 45-57).
 *Hodne, Ørnulf: Artikkel om Aukrust i ''Norsk biografisk leksikon'', [https://nbl.snl.no/Olav_Aukrust digital utgåve.]
+*Groth, Helge: ''Olav Aukrust. Problematikk og utvikling'', Oslo 1948.
 *Kjøk, Erling og Kjøk, Jarnfrid: ''Ei spelmannsoge. Spelmenn, spel og dans i Ottadalen''. Lom/Otta? 1995.
 *Kolden, Jon (red. A. Kjelland): ''Bygdabok for Lom, bd. 3''. Lom kommune: Snøhetta forlag, Lesja, 2005. (Særleg side 547-555.)