Olav Aukrust: Forskjell mellom sideversjoner

Olav Aukrust (vis kilde)

Sideversjonen fra 16. des. 2014 kl. 07:46

152 byte lagt til , 16. des. 2014

ingen redigeringsforklaring

Hans P. Hosar

Veiledere, Administratorer

9 134

redigeringer

@@ Linje 1: / Linje 1: @@
 {{Under arbeid}}
-{{thumb høyre|Olav Aukrust (1883-1929).jpg|Olav Aukrust. Udatert foto.|L. Forbechs eftf. (Kristiania) }}'''[[Olav Aukrust]]''' (fødd i [[Lom]] 21. januar 1883, død same stad 3. november 1929) var folkehøgskulemann, folkeminne- og folkekunstsamlar, men framfor alt diktar. Han er ein av dei aller fremste lyrikarane i norsk litteratur.
+{{thumb høyre|Olav Aukrust (1883-1929).jpg|Olav Aukrust. Udatert foto.|L. Forbechs eftf. (Kristiania) }}'''[[Olav Aukrust]]''' (fødd i [[Lom]] 21. januar 1883, død same stad 3. november 1929) var folkehøgskulemann, kulturvernentusiast og folkekunstsamlar, men framfor alt diktar. Han er ein av dei aller fremste lyrikarane i norsk litteratur.
 I form og innhald innbyr Olav Aukrusts dikting både til begeistring og til sterke motforestillingar. Dikta hans er på den eine sida prega av ekstatisk, visjonær religiøsitet, og på den andre sida av ein ytterleggåande norskdomsideologi.  Naturmystikken er eit berande element både i nasjonalismen og religiøsiteten. Hans språkkunst og suverene rådemakt over litterære verkemiddel er vanskeleg å overgå. Men bruk av lite kjende, til dels nyskapte ord og vendingar, mykje basert på dialekt og norrøne røter, kan verke som ein barriere for nye lesarar.
@@ Linje 28: / Linje 28: @@
 == Ein sosial og kulturell bygdeelite - lokalt og regionalt ==
-Også bortsett frå ekteskapet mellom Olav og Gudrun var det nært skyldskap og svogerskap og tett ideologisk fellesskap mellom familiane Aukrust og Blekastad. Kva meir er, familiane kan seiast å ha tilhøyrt eit nettverk av norskdomsfolk og kulturpersonlegdomar knytta særleg til den [[folkehøgskule]]- og [[Friskule|friskuleverksemda]] som hadde blomstra i Gudbrandsdalen frå 1860-åra av. Målstrev og frilynt ungdomsarbeid var sjølvsagde ingrediensar i dette miljøet.
+Også bortsett frå ekteskapet mellom Olav og Gudrun var det kjennskap, skyldskap og tett ideologisk fellesskap mellom familiane Aukrust og Blekastad. Kva meir er, familiane kan seiast å ha tilhøyrt eit nettverk av norskdomsfolk og kulturpersonlegdomar knytta særleg til den [[folkehøgskule]]- og [[Friskule|friskuleverksemda]] som hadde blomstra i Gudbrandsdalen frå 1860-åra av. Målstrev og frilynt ungdomsarbeid var sjølvsagde ingrediensar i dette miljøet.
 Olav Aukrust d.e. hadde gått på folkehøgskulen til Christopher Bruun på Sel på slutten av 1860-talet. Der vart han kjend mellom andre med Ivar og [[Sigurd Blekastad]] og [[Andreas Austlid]]. Austlid vart styrar på den [[Friskulen i Lom|friskulen som vart driven på Ofigsbø]] i Lom i 1870-åra, og både Ivar og Sigurd Blekastad og Olav Aukrust var lærarar der. Initiativtakar til skulen var gardbrukaren på Ofigsbø, [[Hallvard Ofigsbø|Hallvard]] (1846-1928). Ivar Blekastad og Andreas Austlid vart gifte med kvar si av systrene til Hallvard Ofigsbø. Mor til Olav Aukrust d.e., Kari Hallvorsdotter (1830-1904), var også frå Ofigsbø, tanta til Hallvard og syskena hans.
-Sosialt tilhøyrde familien på Nordgard Aukrust det solide gardbrukarsjiktet i Lom, enda om var ikkje av dei aller største. Det var ikkje nokon påfallande rikdom. Foreldra si kulturelle orientering var nok ei hovudforklaring på at borna fekk skikkeleg utdanning, men det kunne halde hardt økonomisk, og vart i nokon mon finansiert med lån. På den andre sida var det markant sosial og kulturell avstand til husmannssjiktet og proletariatet elles i bygda, slik ein annan, yngre diktar frå grannelaget har lagt klårt i dagen, Tor Jonsson. Olav Aukrusts haldning til bygdeproletariatet var tilsynelatande prega av nyfikne og fascinasjon, ja nesten av ei form for eksotisme, iallfall om vi skal ta diktinga hans om dette som truverdig skildring. I barndomen var fascinasjonen kanskje ein tanke skrekkblanda der han kunne støyte ei einsleg attgløyme av ei plasskjerring som hadde gått frå vitet, ein Tosten Raudskjegg som var kjend for å kunne trolle og som dei sa "stal og drap sau i fjellé/ og bar heim skinn/ ved midnattsleite/ du store min! I vaksen alder gjev han oss dette barndomsminnet frå ein gard som kan likne Nordgard Aukrust i diktsamlinga ''Hamar i Hellom'':
+Sosialt tilhøyrde familien på Nordgard Aukrust det solide gardbrukarsjiktet i Lom, enda om garden ikkje var av dei aller største. Det var vanskelege tider for gardbrukarane i distriktet. Det kunne halde hardt økonomisk å skaffe borna den gode utdanninga dei faktisk fekk, og foreldra si kulturelle orientering og idealisme er nok hovudforklaringa på at dei strekte seg så langt det gjekk, mellom anna med låneopptak for å greie utgiftene. Men om det slett ikkje var nokon påfallande rikdom i heimen, var det på den markant sosial og kulturell avstand til husmannssjiktet og proletariatet elles i bygda, slik ein annan, yngre diktar frå grannelaget har lagt klårt i dagen, Tor Jonsson. Olav Aukrusts haldning til bygdeproletariatet var tilsynelatande prega av nyfikne og fascinasjon, ja nesten av ei form for eksotisme, iallfall om vi skal ta diktinga hans om dette som truverdig skildring. I barndomen var fascinasjonen kanskje ein tanke skrekkblanda der han kunne støyte ei einsleg attgløyme av ei plasskjerring som hadde gått frå vitet, ein Tosten Raudskjegg som var kjend for å kunne trolle og som dei sa "stal og drap sau i fjellé/ og bar heim skinn/ ved midnattsleite/ du store min! I vaksen alder gjev han oss dette barndomsminnet frå ein gard som kan likne Nordgard Aukrust i diktsamlinga ''Hamar i Hellom'':
 :«På snor under jarnslegne kistelòk skråmande silketurklæ' i rekkje og rad,