56 233
redigeringer
-
Ingen redigeringsforklaring |
(-) |
||
| (10 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''[[Olav T. Kvaale]]''' (fødd i [[Lom]] 30. september 1895, død same stad 25. januar 1985) var lærar, og gjennom mange tiår ein sentral kulturpersonlegdom i heimbygda si. Han var verksam på mange område, fyrst og fremst som oppsedar av mange kull skuleborn, men også som eldsjel i organisasjonslivet og innan lokalhistorisk arbeid og kulturvern. Han var ein eksponent for norskdomsdyrkinga og [[den folkelege høgkulturen]] som hadde sett sitt særpreg på Lom alt frå 1870-åra av. | <onlyinclude>'''[[Olav T. Kvaale]]''' (fødd i [[Lom]] 30. september 1895, død same stad 25. januar 1985) var lærar, og gjennom mange tiår ein sentral kulturpersonlegdom i heimbygda si. Han var verksam på mange område, fyrst og fremst som oppsedar av mange kull skuleborn, men også som eldsjel i organisasjonslivet og innan lokalhistorisk arbeid og kulturvern. Han var ein eksponent for norskdomsdyrkinga og [[den folkelege høgkulturen]] som hadde sett sitt særpreg på Lom alt frå 1870-åra av.</onlyinclude> | ||
== Familie == | == Familie == | ||
Olav T. Kvaale var fødd og oppvaksen på garden Kvåle på Søre Strond i Lom, som foreldra åtte og dreiv. Faren var Torkjell Pålsson Kvåle (1853-1925) og mora var Anne Olsdotter Lykre frå [[Skjåk]] (1862-1946). Olav var den åttande i rekkja av i alt 14 sysken, fødde i tidsrommet 1882-1907. | Olav T. Kvaale var fødd og oppvaksen på garden Kvåle på Søre Strond i Lom, som foreldra åtte og dreiv. Faren var Torkjell Pålsson Kvåle (1853-1925) og mora var Anne Olsdotter Lykre frå [[Skjåk]] (1862-1946). Olav var den åttande i rekkja av i alt 14 sysken, fødde i tidsrommet 1882-1907. | ||
Han gifta seg i 1924 med Mari O. Galde (1900-1982), fødd og oppvaksen på [[Galdesanden]] og dotter av landhandlar Ole J. Galde og Rønnaug fødd Elvesæter. Mari var også lærar, og ho og Olav var i mange år tilsette ved same skulen, Loar i Lom. Dei fekk to søner, Torodd (1927-1995) som var journalist, og Roar (fødd 1932), psykolog. Frå 1929 budde familien i Ljosli, ein heim dei hadde bygd seg på tomt frå ein av Andvordsgardane, like ved Tor Jonsson-stugu. Diktaren [[Tor Jonsson]] vart ein familieven, om enn diktaren og Kvaale kunne ha ulikt syn på den bygdekulturen dei båe var ein del av. | Han gifta seg i 1924 med Mari O. Galde (1900-1982), fødd og oppvaksen på [[Galdesanden]] og dotter av landhandlar Ole J. Galde og Rønnaug fødd Elvesæter. Mari var også lærar, og ho og Olav var i mange år tilsette ved same skulen, [[Loar skule|Loar]] i Lom. Dei fekk to søner, Torodd (1927-1995) som var journalist, og Roar (fødd 1932), psykolog. Frå 1929 budde familien i Ljosli, ein heim dei hadde bygd seg på tomt frå ein av Andvordsgardane, like ved Tor Jonsson-stugu. Diktaren [[Tor Jonsson]] vart ein familieven, om enn diktaren og Kvaale kunne ha ulikt syn på den bygdekulturen dei båe var ein del av. | ||
== Utdanning og lærargjerning == | == Utdanning og lærargjerning == | ||
Etter sjuårig folkeskule gjekk Olav T. Kvaale [[framhaldsskole|framhaldsskulen]] i Lom 1909-1910, der han hadde [[Olav Aukrust]] som lærar. Olav T. Kvaale vart sterkt oppmoda om å skaffe seg vidare utdanning, mellom andre av soknepresten i bygda, prost [[Theodor Julius Børresen|Theodor J. Børresen]]. Olav drog til Kristiania i 1912 for å ta | Etter sjuårig folkeskule gjekk Olav T. Kvaale [[framhaldsskole|framhaldsskulen]] i Lom 1909-1910, der han hadde [[Olav Aukrust]] som lærar. Olav T. Kvaale vart sterkt oppmoda om å skaffe seg vidare utdanning, mellom andre av soknepresten i bygda, prost [[Theodor Julius Børresen|Theodor J. Børresen]]. Olav drog til [[Kristiania]] i 1912 for å ta mellomskuleeksamen ved [[Hauges Minde (skole)|Hauges Minde]]. Han tok examen artium i 1916,og avla lærarprøva ved [[Oslo lærerskole|Oslo lærarskule]] i 1917. Året etter var han lærar ved Garmo skule i heimbygda. Året 1920-1921 gjekk han lærarhøgskulekurset som [[Torstein Høverstad]] hadde sett i gang på [[Bondi]] i [[Asker]]. Sidan tok han kurs i teikning, gymnastikk og helselære. | ||
Kvaale hadde planar om å studere teologi, men fekk tuberkolose og gav opp dette. Da han vart frisk att, valde han heller å bli lærar. | |||
I Oslo-tida trefte han kjende personlegdomar og målfolk som [[Arne Garborg]] og [[Rasmus Steinsvik]]. [[Det norske teateret]] opna nettopp på den tida, og den nynorske kulturrørsla var på full frammarsj i hovudstaden. Miljøet og hendingane han opplevde, har vore omtala som ein «kulturell dåp» for Olav T. Kvaale.<ref>Aukrust, P. 1985:183</ref>. Det gjorde han motivert for å vende attende til heimbygda og bruke vilje og evner på lærargjerninga og anna kulturarbeid der. | |||
Etter kortare engasjement som lærar ved lærarhøgskulen på Bondi og deretter so ved [[Gudbrandsdal folkehøgskule]] på Hundorp 1921, vart Kvaale tilsett som lærar i Søre Lia skule i Lom. Der var han til 1926, da han tok til ved folkeskulen Loar på Fossbergom. Heilt til han gjekk av for aldersgrensa i 1960 hadde han arbeidsdagen sin der. | |||
Kvaale vart saman med kollegaen [[Anders Kvaløy]] arrestert og send til [[Kirkenes]] under læraraksjonen i 1942. | |||
== Samfunnsengasjement og kulturarbeid == | |||
Kvaale var formann i Lom skulestyre 1932-1934, og i fleire år frå 1945. Han var lærarrepresentant i skulestyret 1934-1946. Han var formann i byggjekomiteen da nybygget for Loar skule vart reist 1937-1938, på tomta etter prestegarden som hadde brunne. Det var Kvaale som sytte for at det gamle store steinfjøset vart ominnreidd til gymnastikk- og forsamlingssal. | |||
Kvaale var formann i Lom lærarlag 1930-1934, i Lom helselag 1935-1938 og ei lang rad andre samskipnader i bygda. Særleg interesse hadde han for lokalhistorie og kulturvern. Han var med i [[Lom heimbygdslag]], og var med og bygd opp [[Lom bygdemuseum|bygdemuseet i Presthaugen]]. Han var med i [[Norsk folkeminnelag]]. Interessa for lokal kultur var tett sambunden med Kvaales engasjement for målsaka. Han var nestformann i [[Dølaringen]] 1934-1936, og var før det med og fekk i gang Dølaringens årbok/[[Årbok for Gudbrandsdalen]], og han var aktiv i [[Austmannalaget]]. | |||
Det lokalhistoriske arbeidet fekk Kvaale betre tid til etter at han vart pensjonist. Han dreiv innsamling av folkeminne og gransking av folkeliv og dialekt. I 1975 gav han ut boka ''Gamalt frå Lom''. | |||
== Referansar == | |||
<references/> | |||
== Kjelder og litteratur == | |||
*Aukrust, Pål: «Olav T. Kvaale» (minneord) i ''Årbok for Gudbrandsdalen'' 1985. | |||
*Kolden, Jon: ''Bygdabok for Lom'' (red. Arnfinn Kjelland), bd. 2 side 386 og bd. 3 side 461. | |||
*''[[Norske skulefolk]]'' 1952. | |||
*''Studentene fra 1916'', Oslo 1942 og 1966. | |||
{{DEFAULTSORT:Kvåle, Olav T.}} | |||
[[Kategori:Personer]] | |||
[[Kategori:Lærere]] | |||
[[Kategori:Lom kommune]] | |||
[[Kategori:Fødsler i 1895]] | |||
[[Kategori:Dødsfall i 1985]] | |||
[[Kategori:Kirkenesfanger]] | |||
{{F1}}{{nn}} | |||