Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Pål Kluften: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (2 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist) | |||
| Linje 2: | Linje 2: | ||
'''[[Pål Kluften]]''' (fødd i [[Nord-Fron]] 16. november 1888, død i [[Ringebu]] 30. april 1942) var typograf, spelemann, folkemusikk- og folkeminnesamlar, diktar, journalist og arbeidarpolitikar. Han kombinerte sine sosialistiske haldningar med norskdomsstrev, og var blant dei framståande kulturpersonlegdomane som gjorde sitt for å legitimere målsaka i arbeidarrørsla. Hans verksemd var med på å fremje den massive [[Språkskiftet til nynorsk i Gudbrandsdalen|overgangen til nynorsk]] i [[Gudbrandsdalen]] i slutten av 1930-åra. </onlyinclude> Den tosidige ideologien hans har fått eit representativt lyrisk uttrykk i kvar sine av dei kanskje mest kjende songane hans: «Arbeidarmarsj» og «Dølamarsj». | '''[[Pål Kluften]]''' (fødd i [[Nord-Fron]] 16. november 1888, død i [[Ringebu]] 30. april 1942) var typograf, spelemann, folkemusikk- og folkeminnesamlar, diktar, journalist og arbeidarpolitikar. Han kombinerte sine sosialistiske haldningar med norskdomsstrev, og var blant dei framståande kulturpersonlegdomane som gjorde sitt for å legitimere målsaka i arbeidarrørsla. Hans verksemd var med på å fremje den massive [[Språkskiftet til nynorsk i Gudbrandsdalen|overgangen til nynorsk]] i [[Gudbrandsdalen]] i slutten av 1930-åra. </onlyinclude> Den tosidige ideologien hans har fått eit representativt lyrisk uttrykk i kvar sine av dei kanskje mest kjende songane hans: «Arbeidarmarsj» og «Dølamarsj». | ||
Kluften er blant mykje anna kjend for å ha teke initiativ til [[Per Gynt-stemna]] på [[Vinstra]], og for å ha ivra for å få ein historisk Per Gynt fram i lyset. | Kluften er blant mykje anna kjend for å ha teke initiativ til [[Per Gynt-stemna]] på [[Vinstra]], og for å ha ivra for å få ein historisk [[Per Gynt]] fram i lyset. | ||
== Bakgrunn == | == Bakgrunn == | ||
| Linje 15: | Linje 15: | ||
== Musikar og diktar == | == Musikar og diktar == | ||
Pål Kluften lærde å spele fele som smågut, og spela til dans lenge før han | Pål Kluften lærde å spele fele som smågut, og spela til dans lenge før han var konfirmert. Felespelet og anna musikalsk verksemd vart ei hovudsak for han attåt boktrykkaryrket. Han vann premiar på mange kappleikar og heldt konsertar som samla mykje folk. Ved ein konsert på Hamar i 1921 var det 1100 menneske til stades. Han var i København og Stockholm, heldt foredrag og underheldt med felespelet. Frå 1915 spela han kvart år på den skandinaviske lærarstemna som lenge var eit fast innslag ved [[Gudbrandsdalens folkehøgskule|folkehøgskulen på Hundorp]]. | ||
Han spela mykje tradisjonsmusikk, men komponerte også sjølv, og skreiv tekster til songar og marsjar som han stundom laga melodiane til sjølv, eller han brukte gamle bruremarsjar o.l. Særskilt kan nemnast «Dølamarsj» (Sjå Laugen strøymer stor og strid fraa Jotunfjellom ... dølan i dalom som eig og rår i gardom...), som han laga i 1918, og «Arbeidarmarsj» (Fram, fram det ljomar fraa fjell!...) som kom i 1924. | Han spela mykje tradisjonsmusikk, men komponerte også sjølv, og skreiv tekster til songar og marsjar som han stundom laga melodiane til sjølv, eller han brukte gamle bruremarsjar o.l. Særskilt kan nemnast «Dølamarsj» (Sjå Laugen strøymer stor og strid fraa Jotunfjellom ... dølan i dalom som eig og rår i gardom...), som han laga i 1918, og «Arbeidarmarsj» (Fram, fram det ljomar fraa fjell!...) som kom i 1924. | ||
| Linje 24: | Linje 24: | ||
== Innsamling av tradisjonsmusikk == | == Innsamling av tradisjonsmusikk == | ||
Det er fortalt at Pål Kluften skreiv ned sin fyrste springleik da han var 14 år gammal. Han må altså tidleg ha lært seg notar og det nødvendigaste av formell musikkfagleg kunnskap. Etter kvart gjorde han det til ei hovudoppgåve å samle inn tradisjonsmusikk av ymse slag. Frå 1919 fekk han statsstipend til dette arbeidet, og han reiste rundt ikkje berre i Gudbrandsdalen, men i [[Solør]], [[ | Det er fortalt at Pål Kluften skreiv ned sin fyrste springleik da han var 14 år gammal. Han må altså tidleg ha lært seg notar og det nødvendigaste av formell musikkfagleg kunnskap. Etter kvart gjorde han det til ei hovudoppgåve å samle inn tradisjonsmusikk av ymse slag. Frå 1919 fekk han statsstipend til dette arbeidet, og han reiste rundt ikkje berre i Gudbrandsdalen, men i [[Solør]], [[Eidskog]], [[Hurdal]], [[Eidsvoll]] og i heile [[Buskerud]]. | ||
Frå 1932 til 1935 gav han ut fire hefte i ein serie med tittelen «Gode, gamle norske folkedanser». | Frå 1932 til 1935 gav han ut fire hefte i ein serie med tittelen «Gode, gamle norske folkedanser». | ||
== Folkeminne og lokalhistorie == | == Folkeminne og lokalhistorie == | ||
Parallelt med musikkinnsamlinga tok Kluften også vare på segner og tradisjonar som han høyrde munnleg overlevert der han fór. Særleg festa han seg ved historier om Per Hågå på Sødorp, som han vart overtydd om var den som figurerte som segnfiguren Per Gynt. I 1928 tok han initiativ til den fyrste Per Gynt-stemna på Vinstra, der delar av Ibsens drama vart framført på Hågå. Kluften var også hovudmannen bak reisinga av minnesteinen over Per Gynt på [[Sødorp kyrkje|Sødorp kyrkjegard]] i 1932. | {{thumb|Gravminne Sødorp Per Olsson Hågå.JPG|Minnestein over Per Gynt på Sødorp kyrkjegard.|Chris Nyborg|2015}} | ||
Parallelt med musikkinnsamlinga tok Kluften også vare på segner og tradisjonar som han høyrde munnleg overlevert der han fór. Særleg festa han seg ved historier om [[Per Olsson Hågå|Per Hågå]] på Sødorp, som han vart overtydd om var den som figurerte som segnfiguren Per Gynt. I 1928 tok han initiativ til den fyrste Per Gynt-stemna på Vinstra, der delar av Ibsens drama vart framført på Hågå. Kluften var også hovudmannen bak reisinga av minnesteinen over Per Gynt på [[Sødorp kyrkje|Sødorp kyrkjegard]] i 1932. | |||
== Journalist og fotograf == | == Journalist og fotograf == | ||
| Linje 44: | Linje 45: | ||
*''Norsk allkunnebok'', 1956. | *''Norsk allkunnebok'', 1956. | ||
*{{Preusfotograf|1274|Pål Kluften}} | *{{Preusfotograf|1274|Pål Kluften}} | ||
* | * {{Norske fotosamlinger}} | ||
* ''Gudbrandsdølen og Lillehammer Tilskuer'' 07.11.1984 | * ''Gudbrandsdølen og Lillehammer Tilskuer'' 07.11.1984 | ||
* Skjema (fotoregistrering) De Sandvigske Samlinger - Maihaugen 28.10.1997 | * Skjema (fotoregistrering) De Sandvigske Samlinger - Maihaugen 28.10.1997 | ||