Skribenter
95 163
redigeringer
Synnøve Riste (1858–1889): Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
m (Retta fødselsåret til Åslaug frå 1822 til 1882.) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (5 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 6: | Linje 6: | ||
Ho var dotter av [[Rasmus Rasmusson Aarflot (1829–1888)|Rasmus Rasmusson Aarflot]] (1829–1888) og [[Ane Severine Andersdotter Aarflot (f. 1833)|Ane Severine Andersdotter Aarflot]] (f. 1833). Dei hadde ein stor barneflokk, der Synnøve var den eldste. Det vart heile tolv born, men berre fire av dei nådde vaksen alder Tre døde som spedborn, tre som småborn og to i ungdomsåra. Dei elleve yngre syskena til Synnøve var: | Ho var dotter av [[Rasmus Rasmusson Aarflot (1829–1888)|Rasmus Rasmusson Aarflot]] (1829–1888) og [[Ane Severine Andersdotter Aarflot (f. 1833)|Ane Severine Andersdotter Aarflot]] (f. 1833). Dei hadde ein stor barneflokk, der Synnøve var den eldste. Det vart heile tolv born, men berre fire av dei nådde vaksen alder Tre døde som spedborn, tre som småborn og to i ungdomsåra. Dei elleve yngre syskena til Synnøve var: | ||
* [[Sivert Andreas Rasmussen Aarflot (f. 1860)|Sivert Andreas Rasmussen Aarflot]] ( | * [[Sivert Andreas Rasmussen Aarflot (f. 1860)|Sivert Andreas Rasmussen Aarflot]] (1860–1861). | ||
* Dødfødt dotter (1861) | * Dødfødt dotter (1861) | ||
* [[Sivert Andreas Rasmussen Aarflot (f. 1862)|Sivert Andreas Rasmussen Aarflot]] (f. 1862). | * [[Sivert Andreas Rasmussen Aarflot (f. 1862)|Sivert Andreas Rasmussen Aarflot]] (f. 1862). | ||
| Linje 23: | Linje 23: | ||
* [[Olav Riste|Olav]] (f. 1884). | * [[Olav Riste|Olav]] (f. 1884). | ||
* [[Rasmus Persson Riste (f. 1886)|Rasmus]] (f. 1886). | * [[Rasmus Persson Riste (f. 1886)|Rasmus]] (f. 1886). | ||
* [[Synnøve Persdotter Riste ( | * [[Synnøve Persdotter Riste (1889–1970)|Synnøve]] (1889–1970). | ||
==Barndom og ungdomsår== | ==Barndom og ungdomsår== | ||
{{thumb|Rotset2004.jpg|Øvre Rotset er den framre garden på biletet. Han er òg kjend som Aarflotgarden.|Arnfinn Kjelland|2004}} | {{thumb|Rotset2004.jpg|Øvre Rotset er den framre garden på biletet. Han er òg kjend som Aarflotgarden.|Arnfinn Kjelland|2004}} | ||
Synnøve Aarflot vart fødd på [[Øvre Rotset (Volda)|Øvre Rotset]] i Volda, der faren var gardbrukar. Både han og broren [[Maurits Andreas Rasmusson Aarflot (1821–1904)|Maurits Andreas Rasmusson Aarflot]] var stortingsrepresentantar i fleire perioder. Maurits tok over [[Nedre Ekset (Volda gnr 13/1)|Nedre Ekset]] etter faren [[Rasmus Aarflot ( | Synnøve Aarflot vart fødd på [[Øvre Rotset (Volda)|Øvre Rotset]] i Volda, der faren var gardbrukar. Både han og broren [[Maurits Andreas Rasmusson Aarflot (1821–1904)|Maurits Andreas Rasmusson Aarflot]] var stortingsrepresentantar i fleire perioder. Maurits tok over [[Nedre Ekset (Volda gnr 13/1)|Nedre Ekset]] etter faren [[Rasmus Aarflot (1829–1888)|Rasmus Sivertsson Aarflot]], medan Rasmus Rasmusson hamna på [[Rotset (Volda)|Rotset]] - Sivert Aarflot eigde begge desse bruka. | ||
Rett før ho fylde tre år mista ho ein bror, Sivert. I vaksen alder skreiv ho om dette. Guten døydde av hjernehinnebetennelse då han var eitt år gamal, og det gjekk hardt inn på den vesle jenta. Ho ropte etter han, og bad mora om å fyglje ho til himmelen «etter honom Syvert».<ref>Sitert i ''Synnøve Riste'' 1995: 10.</ref> Mora vart sjuk av alle desse dødsfalla, og reiste ei tid på kvileheim i [[Modum kommune|Modum]]. Då måtte Synnøve passe dei andre ungane. | Rett før ho fylde tre år mista ho ein bror, Sivert. I vaksen alder skreiv ho om dette. Guten døydde av hjernehinnebetennelse då han var eitt år gamal, og det gjekk hardt inn på den vesle jenta. Ho ropte etter han, og bad mora om å fyglje ho til himmelen «etter honom Syvert».<ref>Sitert i ''Synnøve Riste'' 1995: 10.</ref> Mora vart sjuk av alle desse dødsfalla, og reiste ei tid på kvileheim i [[Modum kommune|Modum]]. Då måtte Synnøve passe dei andre ungane. | ||
| Linje 55: | Linje 55: | ||
I mars 1884 skrev ho til far sin, då ho hadde høyrd at [[Ristegarden (Volda gnr 30/8)|Garvarjorda]] i Volda skulle seljast på auksjon. Ho vona at faren kunne hjelpe dei, for der kunne dei få nok jord til å leve av, og hus stort nok til å starte ein folkehøgskule. Faren kjøpte garden, som siden vart kjend som Ristegarden, og dei to kunne flytte til ein betre heim sommaren 1884. Den sommaren fekk dei sitt andre barn, [[Olav Riste|Olav]]. | I mars 1884 skrev ho til far sin, då ho hadde høyrd at [[Ristegarden (Volda gnr 30/8)|Garvarjorda]] i Volda skulle seljast på auksjon. Ho vona at faren kunne hjelpe dei, for der kunne dei få nok jord til å leve av, og hus stort nok til å starte ein folkehøgskule. Faren kjøpte garden, som siden vart kjend som Ristegarden, og dei to kunne flytte til ein betre heim sommaren 1884. Den sommaren fekk dei sitt andre barn, [[Olav Riste|Olav]]. | ||
1884 var òg eit stort år for norskdomsrørsla. | 1884 var òg eit stort år for norskdomsrørsla. [[Parlamentarisme]]n vart innførd, og [[Johan Sverdrup]] frå [[Venstre]] vart statsminister. Målfolket sette straks i gong, og allereie tidleg i 1885 kravde 41 stortingsrepresentantar eit prinsippvedtak om jamstilling av landsmål og riksmål. I april 1885 vart det vedteke å gje pengar til landsmålskurs, og 12. mai kom vedtaket om jamstilling. Per Riste sette inn ein annonse i ''[[Fedraheimen]]'', der han inviterte til kurs i landsmål i Volda. Fjorten dagers kurs kosta to kroner, med avslag for fattige. Det var ikkje den folkehøgskulen han hadde drøymd om, men det var ein start. Ein av elevane på det første kurset, [[Jon Aasen]], starta kveldsskule då han kom heim til [[Hovdebygda]], og slik spreidde målarbeidet seg utover frå Per Riste sine kurs. I Volda var det ikkkje på langt nær alle som likte verksemda på Ristegarden. Det frilynte miljøet trekte ungdomane vekk frå bedehus og kyrkje, og landsmålet var fritenkjarane sitt språk. | ||
På hausten 1886 var det endeleg skipa folkehøgskule på Ristegarden. Då kom [[Rasmus Steinsvik]] til bygda. Han hadde gått på Voldens høiere Almueskole som sekstenåring, men måtte halde fram i Christiania då skulen vart nedlagd. Per Riste søkte om statsstøtte i 1887, og den 14. mai det året kunne Synnøve sin onkel Maurits Aarflot sende telegram frå hovudstaden om at den var innvilga. I byrjinga hadde dei kurs på berre ein månad, der det var undervisning på dagane og foredrag og diskusjonar på kveldane. Her gjekk det i målsak, kvinnesak, kristendom og litteratur. Sosialisten Henry George sin bok ''Fremskridt og Fattigdom'' fekk stor innverknad, og dei las til og med anarkisten Krapotkin sine artiklar «Anarkiets vitenskapelige grunnlag» og «Det kommende anarki». Fleire av dei tok til å meine at målsaka berre hadde meining om ein òg dreiv radikal politikk, og at ein måtte kjempe for å oppheve klassemotsetnadene i samfunnet. | På hausten 1886 var det endeleg skipa folkehøgskule på Ristegarden. Då kom [[Rasmus Steinsvik]] til bygda. Han hadde gått på Voldens høiere Almueskole som sekstenåring, men måtte halde fram i Christiania då skulen vart nedlagd. Per Riste søkte om statsstøtte i 1887, og den 14. mai det året kunne Synnøve sin onkel Maurits Aarflot sende telegram frå hovudstaden om at den var innvilga. I byrjinga hadde dei kurs på berre ein månad, der det var undervisning på dagane og foredrag og diskusjonar på kveldane. Her gjekk det i målsak, kvinnesak, kristendom og litteratur. Sosialisten Henry George sin bok ''Fremskridt og Fattigdom'' fekk stor innverknad, og dei las til og med anarkisten Krapotkin sine artiklar «Anarkiets vitenskapelige grunnlag» og «Det kommende anarki». Fleire av dei tok til å meine at målsaka berre hadde meining om ein òg dreiv radikal politikk, og at ein måtte kjempe for å oppheve klassemotsetnadene i samfunnet. | ||
| Linje 84: | Linje 84: | ||
==Ettermæle== | ==Ettermæle== | ||
{{thumb|SynnøveRisteBerteKanutte2011.jpg|Høgskulen i Volda - Synnøve Riste-bygget frå 2010 til venstre og | {{thumb|SynnøveRisteBerteKanutte2011.jpg|Høgskulen i Volda - Synnøve Riste-bygget frå 2010 til venstre og samanhengande med Berte Kanutte-bygget.|Arnfinn Kjelland|2011}} | ||
Den vesle jenta fekk namnet [[Synnøve Persdotter Riste (f. 1889)|Synnøve]] etter mor si då ho vart døypt den 8. desember 1889.<ref>{{digitalarkivet|pd00000002149766|Synnøve|Ministerialbok for Volda prestegjeld, Volda sokn 1878-1890}}</ref> Per Riste er ført opp som far, og det er ingen tvil om at det faktisk var han som i røynda vart faren til vesle Synnøve sjølv om han ikkje var biologisk opphav. Per Riste sat att med fire born, og sjølv om han framleis sleit med å få seg lærarjobb tok han seg godt av dei. I 1891 fekk han endeleg jobb i barneskulen i Volda. Han døydde i 1930, 84 år gammal. Det kan nemnast at Synnøve vart lærar ved [[Volda millomskule og gymnasium]] i 1915,<ref>''Plan for Volda millomskule og gymnasium 1924-25''. Volda. 1925. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2012092808127}}</ref> og at Olav vart redaktør, skulemann og lokalhistorikar. | Den vesle jenta fekk namnet [[Synnøve Persdotter Riste (f. 1889)|Synnøve]] etter mor si då ho vart døypt den 8. desember 1889.<ref>{{digitalarkivet|pd00000002149766|Synnøve|Ministerialbok for Volda prestegjeld, Volda sokn 1878-1890}}</ref> Per Riste er ført opp som far, og det er ingen tvil om at det faktisk var han som i røynda vart faren til vesle Synnøve sjølv om han ikkje var biologisk opphav. Per Riste sat att med fire born, og sjølv om han framleis sleit med å få seg lærarjobb tok han seg godt av dei. I 1891 fekk han endeleg jobb i barneskulen i Volda. Han døydde i 1930, 84 år gammal. Det kan nemnast at Synnøve vart lærar ved [[Volda millomskule og gymnasium]] i 1915,<ref>''Plan for Volda millomskule og gymnasium 1924-25''. Volda. 1925. {{bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2012092808127}}</ref> og at Olav vart redaktør, skulemann og lokalhistorikar. | ||
| Linje 98: | Linje 98: | ||
* {{hbr1-1|pd00000003942602|Synnøve Aarflot}}. | * {{hbr1-1|pd00000003942602|Synnøve Aarflot}}. | ||
* ''Synnøve Riste : «Fjøyra som dreiv» : målstrid og kulturkamp i 1880-åra''. Utg. Sunnmøre Museum. 1995. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2017030348097}}. | * Øyehaug, Ingebjørg Røyrhus: ''Synnøve Riste : «Fjøyra som dreiv» : målstrid og kulturkamp i 1880-åra''. Utg. Sunnmøre Museum. 1995. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2017030348097}}. | ||
* [https://tv.nrk.no/serie/riksrunden/dmrf10000395/15-05-1995# «Fjøyra som dreiv»] på ''Riksrunden'', NRK 1995. | * [https://tv.nrk.no/serie/riksrunden/dmrf10000395/15-05-1995# «Fjøyra som dreiv»] på ''Riksrunden'', NRK 1995. | ||