323 419
redigeringer
bilete
(Ny side: {{Infoboks gard | målform = nn | bgfarge = | navn = Teigen | bilde = | bildetekst = | altnavn = | førstnevnt = | ryddet = omkr. 171...) |
(bilete) |
||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Teigen | | navn = Teigen | ||
| bilde = | | bilde = Stavenes 2.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Teigen 5.8. 2005. Stoga vart renovert på 1990-talet, då den eldste delen vart riven og erstatta av eit nytt inngangsparti i ei høgde innåt det tohøgders bygget frå 1931. {{byline|Aanund Olsnes}} | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Stavenes 2.jpg|Teigen 5.8. 2005. Stoga vart renovert på 1990-talet, då den eldste delen vart riven og erstatta av eit nytt inngangsparti i ei høgde innåt det tohøgders bygget frå 1931.|Aanund Olsnes}}</includeonly> | |||
'''[[Teigen (Bykle gnr 16/1)|Teigen]]''' er eitt av bruka på [[Stavenes (Bykle gnr 16)|Stavenes]] i [[Bykle kommune]]. Det er vanleg å tenkje seg at det av bruka i ein gard som har det lågaste bruksnummeret lyt vera det eldste. Dette kan vera tilfellet, men treng ikkje vera det, ettersom bruksnummera er tilstelte av lokale matrikkelkommisjonar, som stundom la heilt andre omsyn enn dei historiske til grunn. Teigen i Stavenes er då eit instruktivt døme. Bruket har bnr 1, men likevel er det klårt sekundært i høve til [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog]], og ettersom Nordstog etter alt å døme er sekundært i høve til [[Utistog (Bykle gnr 16/4-5)|Utistog]], lyt Teigen også vera yngre enn det bruket. | '''[[Teigen (Bykle gnr 16/1)|Teigen]]''' er eitt av bruka på [[Stavenes (Bykle gnr 16)|Stavenes]] i [[Bykle kommune]]. Det er vanleg å tenkje seg at det av bruka i ein gard som har det lågaste bruksnummeret lyt vera det eldste. Dette kan vera tilfellet, men treng ikkje vera det, ettersom bruksnummera er tilstelte av lokale matrikkelkommisjonar, som stundom la heilt andre omsyn enn dei historiske til grunn. Teigen i Stavenes er då eit instruktivt døme. Bruket har bnr 1, men likevel er det klårt sekundært i høve til [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog]], og ettersom Nordstog etter alt å døme er sekundært i høve til [[Utistog (Bykle gnr 16/4-5)|Utistog]], lyt Teigen også vera yngre enn det bruket. | ||
| Linje 27: | Linje 28: | ||
Sjølvsagt kan ein finne unntak frå reglar som denne, ma. hender det at gardsbruk har fått nye namn i samband med tunflytjing, men me har ingen haldepunkt for å plassere Teigen i Stavenes som eit slikt unntak. Me vil difor meine at alderen på bruksnamnet tilsvarar alderen på bruket, og plasserer båe litt etter 1700. | Sjølvsagt kan ein finne unntak frå reglar som denne, ma. hender det at gardsbruk har fått nye namn i samband med tunflytjing, men me har ingen haldepunkt for å plassere Teigen i Stavenes som eit slikt unntak. Me vil difor meine at alderen på bruksnamnet tilsvarar alderen på bruket, og plasserer båe litt etter 1700. | ||
Når det gjeld tydinga av namnet, er ho beint fram nok. Ein teig er eit avgrensa jordstykke. | Når det gjeld tydinga av namnet, er ho beint fram nok. Ein teig er eit avgrensa jordstykke.</onlyinclude> | ||
I bolken om [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog]], bnr 2, vert det fortalt at Torleiv Olavsson (y.) var oppsitjar på det bruket til kring 1710, og at han då flutte åt [[Bjørnarå (Bykle gnr 18)|Bjørnarå]]. Då Torleiv reiste tykkjest bruket å ha vorte dela, slik at Såve Torleivsson fekk Teigen, medan Olav Niklosson overtok den halvparten som var att av Nordstog. | I bolken om [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog]], bnr 2, vert det fortalt at Torleiv Olavsson (y.) var oppsitjar på det bruket til kring 1710, og at han då flutte åt [[Bjørnarå (Bykle gnr 18)|Bjørnarå]]. Då Torleiv reiste tykkjest bruket å ha vorte dela, slik at Såve Torleivsson fekk Teigen, medan Olav Niklosson overtok den halvparten som var att av Nordstog. | ||
| Linje 138: | Linje 139: | ||
:* Torbjørn, f 1790, d 1807 | :* Torbjørn, f 1790, d 1807 | ||
:* Ingebjørg, f 1791, d 1791 | :* Ingebjørg, f 1791, d 1791 | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Stavenes 3.jpg|I skiftet etter Jorunn Tarjeisdotter var det m.a. ei rynje og 8 kodder. Rynja (til venstre) var det kjeraldet ein nytta til å mjølke åt, medan koddene, som var vidare og lågare, vart nytta til å setje til sides den søte mjølka i. Det var vanleg å ha ei hylle i stoga eller kammerset, der ein sette mjølkekoddene. Framom hylla var gjerne eit forheng av lerret, for å halde rusk og fluger unna mjølka. Når mjølka hadde stått høveleg lenge hadde fløyten flote opp, og kunne ausast over i eit anna kjerald (gjerne ei glassert leirkrukke), der han fekk stå til ein hadde ei høveleg mengde til å kinne. runnen til at mjølkekoddene helst var låge og vide, er at ein fekk ut etter måten meir fløyte på ei større overflate.}} | |||
|{{thumb|Stavenes 4.jpg|Hanna Winsnes skreiv i 1845 at det var best om ein berre hadde berre 1 1/2 til 2 tommar mjølk i kvar kodde, og difor var det om å gjera at ein hadde nokså mange av dei. Etter kvar gongs bruk vart trekjeralda reingjorde og koka («baka») i briskelog. Koppane me har bilete av her ligg i Henriksen-samlinga med reg.nr MOR 0055 og MOR 0048. Setesdalsmuseet skaffa bileta.}} | |||
|} | |||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Stavenes 5.jpg|Ovanfor har me bilete av eit par trekjerald til mjølkehandsaminga. Her har me eit par som vart nytta til å føre dei ferdige produkta frå støylen. Til venstre er bilete av ein holk til mjølk eller rjome, til høgre kan ein sjå ein smørbutt. Laggekoppar som ikkje er i bruk vil gjerne turke og kropne, og då er det utsett for at gjordene fell av, og koppen løyser seg opp i ein haug med lause stavar. På holken ser ein at det har blitt sett på nye (og strammare) tregjorder, medan butten har fått ei millombils oppstramming ved hjelp av eit plastikkband. }} | |||
|{{thumb|Stavenes 6.jpg|Så lenge koppane var i bruk, var dei ikkje like utsette for å falle frå kvarandre, ettersom dei då alltid vart haldne fuktige. Om ein hadde ein laggekopp som hadde turka og blitt utett, var utvegen å steinlesse han og setje han ned i ein kulp i bekk eller elv, då ville han trutne opp og tette seg. Koppane på bileta her finst i Henriksen-samlinga med reg.nr MOR0085 og MOR 0381, og bileta kjem frå Setesdalsmuseet.}} | |||
|} | |||
Tarjei Mikkelsson Mosdøl og kona, Torbjørg Bjørgulvsdotter, fødd Breive, som budde i [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden]], var foreldra åt Jorunn Stavenes. Som ein ser døydde ho etter berre 2 års ekteskap med Såve. Me kjem straks attende til skiftet etter henne. | Tarjei Mikkelsson Mosdøl og kona, Torbjørg Bjørgulvsdotter, fødd Breive, som budde i [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden]], var foreldra åt Jorunn Stavenes. Som ein ser døydde ho etter berre 2 års ekteskap med Såve. Me kjem straks attende til skiftet etter henne. | ||
| Linje 169: | Linje 181: | ||
Då han rakk fram mot Stavenes la han til med ein ovende ven slått og kom felande heim i tunet. | Då han rakk fram mot Stavenes la han til med ein ovende ven slått og kom felande heim i tunet. | ||
Det var to gonger dei var innåt einannan i brudlaupet. Fyrste gongen var med kyrkja. Dei vigde etter messa allstødt i dei tidene. So var dei inn hiti kyrkjebygdi einkvarstad og sette på ladet. Med dei so venta på tidi, og langfarande folk åt nysta si, so dansa dei, - folk var so glade i gamal tid, mykje gladare enn dei er no. Brudlidet hans Kjetil var inn på Byklum, i Attistog [les: [[Utistog (Bykle gnr 14/2)|Utistog]]]; brudlidet hans Olav: i Lunden, på Bergje, - det var det jamne sonær, at brudlidi var inne på Bergje, avdi der var so slett eit tun. So la dei til å dansa, og Tarkjell sat upp-i loftsvali og fela. Då kom Myllaren og sette seg på durhella midt imot han, og kappfela med han. | Det var to gonger dei var innåt einannan i brudlaupet. Fyrste gongen var med kyrkja. Dei vigde etter messa allstødt i dei tidene. So var dei inn hiti kyrkjebygdi einkvarstad og sette på ladet. Med dei so venta på tidi, og langfarande folk åt nysta si, so dansa dei, - folk var so glade i gamal tid, mykje gladare enn dei er no. Brudlidet hans Kjetil var inn på Byklum, i Attistog [les: [[Utistog (Bykle gnr 14/2)|Utistog]]]; brudlidet hans Olav: i Lunden, på Bergje, - det var det jamne sonær, at brudlidi var inne på Bergje, avdi der var so slett eit tun. So la dei til å dansa, og Tarkjell sat upp-i loftsvali og fela. Då kom Myllaren og sette seg på durhella midt imot han, og kappfela med han. | ||
Men han fekk ikkje mål i fela: «Han musa, med Tarkjell våla», sa Olav Gråmann - han var med i brudlaupet, Olav. | Men han fekk ikkje mål i fela: «Han musa, med Tarkjell våla», sa Olav Gråmann - han var med i brudlaupet, Olav.}} | ||
«No vi me fele ett''nanni» , sa Myllaren. Og Tarkjell fela fyre fyrst. Og Myllaren fygde han, slått etter slått og vendsl etter vendsl. So fela Myllaren fyre, og Tarkjell fylgde, og han fylgde so greidt. Men då kasta han bogen so snodigt, Myllaren, og då kom Tarkjell av vendi. Då dette var so avstade, helsast dei. Myllaren smilte. | {{thumb|Stavenes 7.jpg|«Tarkjell sat uppi loptssvali i Berget og fela.» Teikning av Tove Krogh 2005.}} | ||
{{sitat|«No vi me fele ett''nanni» , sa Myllaren. Og Tarkjell fela fyre fyrst. Og Myllaren fygde han, slått etter slått og vendsl etter vendsl. So fela Myllaren fyre, og Tarkjell fylgde, og han fylgde so greidt. Men då kasta han bogen so snodigt, Myllaren, og då kom Tarkjell av vendi. Då dette var so avstade, helsast dei. Myllaren smilte. | |||
Det tottest vera sers vent som Myllaren fela. Han hadde so mange dåmtonar, og so ljose og kvasse att iblandt. | Det tottest vera sers vent som Myllaren fela. Han hadde so mange dåmtonar, og so ljose og kvasse att iblandt. | ||
| Linje 198: | Linje 211: | ||
Han som kaupte garden av Kjetil i 1861, var som nemnt Torleiv Asbjørnsson. Han var frå Berdalen Der nede, og yngste son åt Asbjørn Knutsson Stavenes og kona, Gunvor Torleivsdotter. Med Torleiv kom den ætta inn på bruket som har det den dag i dag. | Han som kaupte garden av Kjetil i 1861, var som nemnt Torleiv Asbjørnsson. Han var frå Berdalen Der nede, og yngste son åt Asbjørn Knutsson Stavenes og kona, Gunvor Torleivsdotter. Med Torleiv kom den ætta inn på bruket som har det den dag i dag. | ||
{{thumb|Dimmisjonsattest frå det militære for Torleiv Asbjørnsson: «Tellef Asbjørnsen Bærdalen, født i Valle Præstegjeld den 26. Marts 1829, der har tjent ved 1ste Division af Vesterlens Landværnsbataillon som landværnsreserve fra 1. Januar 1854 til 2. December 1861 er nu formedelst opfyldt Værnepligt afskediget fra den militaire Tjeneste. O. Wergeland, corpschef». Dette tyder ikkje, som ein kanskje kunne tru, at Torleiv var på moen i samfulle seks år. Tenesta i landvernet var avgrensa til 8 dagars øvingar annakvart år, opplyser Roald Berg (Norsk Forsvarshistorie 2, 2001, s 116). Det må vel då vera rett å seia at dei som vart plasserte i dette militære forbandet kom etter måten rimeleg ifrå verneplikta. Dokument frå Torgeir K. Byklum.}} | |||
* '''Torleiv Asbjørnsson Berdalen''', f 1829, d 1912 | * '''Torleiv Asbjørnsson Berdalen''', f 1829, d 1912 | ||
: g 1864 m Birgit Tarjeisdtr. Byklum, f 1836, d 1887. Born: | : g 1864 m Birgit Tarjeisdtr. Byklum, f 1836, d 1887. Born: | ||
| Linje 227: | Linje 241: | ||
Tarjei gifte seg i 1907, og fekk skøyte på bruket hjå faren året etter, gardverdet vart då sett til kr 2200. | Tarjei gifte seg i 1907, og fekk skøyte på bruket hjå faren året etter, gardverdet vart då sett til kr 2200. | ||
{{thumb|Stavenes 9.jpg|Tarjei (1871-1930) og Ingebjørg (1878–1959) Stavenes med borna Birgit (1908-1972) og Torleiv (1911-1994). Foto frå Torgeir K. Byklum.}} | |||
* Tarjei Torleivsson Stavenes, f 1871, d 1930 | * Tarjei Torleivsson Stavenes, f 1871, d 1930 | ||
: g 1907 m Ingebjørg Torleivsdtr. Stavenes, f 1878, d 1959. Born: | : g 1907 m Ingebjørg Torleivsdtr. Stavenes, f 1878, d 1959. Born: | ||
| Linje 240: | Linje 255: | ||
Ingebjørg skreiv bruket over på Torleiv i 1937. | Ingebjørg skreiv bruket over på Torleiv i 1937. | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Stavenes 10.jpg|Stoga i Teigen slik ho såg ut kring 1950. Foto frå Torgeir K. Byklum.}} | |||
|{{thumb|Stavenes 11.jpg|Torleiv T. Stavenes flyttar heim av støylen Takrinden. Hesten Blakken dreg sleden. Biletet er teke i 1941. Kven som var fotograf er ukjent, men biletet er iallfall henta frå samlinga til Torleiv T. Stavenes.}} | |||
|} | |||
* '''Torleiv Tarjeisson Stavenes''', f 1911, ug, d 1994 | * '''Torleiv Tarjeisson Stavenes''', f 1911, ug, d 1994 | ||
| Linje 257: | Linje 277: | ||
Torgeir og Gerd flutte inn i nytt hus på Teigen hausten 2003. Det er eit laftehus i to høgder, bygt av grovt, magetelgt tømmer, som ved fyrste augnekast kunne tykkjast vera tømra etter setesdalstradisjon. Men interessant nok er heile huset importert frå [[Estland]], så lafta er hogne i det landet. | Torgeir og Gerd flutte inn i nytt hus på Teigen hausten 2003. Det er eit laftehus i to høgder, bygt av grovt, magetelgt tømmer, som ved fyrste augnekast kunne tykkjast vera tømra etter setesdalstradisjon. Men interessant nok er heile huset importert frå [[Estland]], så lafta er hogne i det landet. | ||
{{thumb|Stavenes 13.jpg|Nystoga i Teigen 5.8.2005.|Aanund Olsnes}} | |||
Den nye stogebygningen ligg på nedsida av gardsvegen, og eit stykke nedanfor det gamle tunet, der det forutan stogebygningen også står ein driftsbygning med byggjesteg av ymis alder. Fjøsdelen er frå 1936, og eine enden av løa frå 1908. Men den store tømra som utgjer størstedelen av løa lyt i det minste vera frå fyrste halvparten av 1800-åra, og kan vera endå eldre. | Den nye stogebygningen ligg på nedsida av gardsvegen, og eit stykke nedanfor det gamle tunet, der det forutan stogebygningen også står ein driftsbygning med byggjesteg av ymis alder. Fjøsdelen er frå 1936, og eine enden av løa frå 1908. Men den store tømra som utgjer størstedelen av løa lyt i det minste vera frå fyrste halvparten av 1800-åra, og kan vera endå eldre. | ||
Det dyrka arealet på bruket er ein stad mellom 40 og 50 mål. Vidare er her kring 5000 mål skog og vel så mykje hei. | Det dyrka arealet på bruket er ein stad mellom 40 og 50 mål. Vidare er her kring 5000 mål skog og vel så mykje hei. | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Stavenes (Bykle gnr 16)|Stavenes]]|[[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[kategori:Bykle kommune]] | [[kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F1}} | |||