Torgeir Næss: Forskjell mellom sideversjoner

← Forrige endring

Torgeir Næss (vis kilde)

Sideversjonen fra 19. nov. 2023 kl. 16:34

478 byte lagt til , 19. nov. 2023

m

Teksterstatting – «[[kategori:» til «[[Kategori:»

Olve Utne

Veiledere, Administratorer

114 952

redigeringer

@@ Linje 10: / Linje 10: @@
 ==Haugianarleiar==
-Etter at [[Hans Nielsen Hauge]] vitja Sogn to gonger i 1801 og 1802, vart Luster det klart sterkaste sentrumet for haugerørsla i Sogn og ei av dei sterkaste haugianarbygdene på Vestlandet. Torgeir Næss var frå byrjinga ein klar leiaren for haugianarane i Luster. Dette var ingen formell posisjon, og han nekta sjølv for å ha fått noko slikt kall av Hauge, men i dei omfattande rettslege avhøyra av haugianarane i Luster i 1806-07, peikar mange av kring 30 vitnemål på Torgeir Næss som den mest sentrale. Han dreiv både forkynning og innsamling av midlar til haugerørsla. Finn Wiig Sjursen (1997) omtalar Næss som "høvding for haugianerne i Luster, og han var en av haugianismens eldste, autorisert av Hauge selv."
+Etter at [[Hans Nielsen Hauge]] vitja Sogn to gonger i 1801 og 1802, vart Luster det klart sterkaste sentrumet for haugerørsla i Sogn og ei av dei sterkaste haugianarbygdene på Vestlandet. Torgeir Næss var frå byrjinga ein klar leiar for haugianarane i Luster. Dette var ingen formell posisjon, og han nekta sjølv for å ha fått noko slikt kall av Hauge, men i dei omfattande rettslege avhøyra av haugianarane i Luster i 1806-07, peikar mange av kring 30 vitnemål på Torgeir Næss som den mest sentrale. Han dreiv både forkynning og innsamling av midlar til haugerørsla. Finn Wiig Sjursen (1997) omtalar Næss som "høvding for haugianerne i Luster, og han var en av haugianismens eldste, autorisert av Hauge selv."
+I 1812 var Næss ein av dei 24 allmugemennene som slutta seg til [[Allmugeforeininga i Luster 1812|allmugeforeininga i Luster]].
 ==Næringsdrift==
-Torgeir Næss fekk sokneprest [[Edvard Qvale]] sine ord på at han var ein svært dugande gardbrukar – Qvale var elles hovudmotstandaren til haugerørsla i Luster. Dei to bruka han dreiv på Nes utgjorde ein storgard, og han åtte elles både ei kvern, eit sagbruk og ei jekt i Feigum på sørsida av Lustrafjorden. Etter kvart starta han både garveri, saltkokeri, fargeri og meir til. Viktig i drifta av denne verksemda var hjelpa han fekk av haugevener i bygda. I [[Sølvskatt og formuesskatt 1816|sølvskattelistene]] frå 1816 er Torgeir Halvorsen på Nes oppført med 124 1/2 spesidalar, noko som er ein svært høg sum for bønder, og som altså syner høg velstand. Torgeir Næss er såleis eit framifrå døme på den omfattande og moderne næringsverksemda som mange av haugianarane dreiv, noko som Hans Nielsen Hauge og oppmoda til.
+Torgeir Næss fekk sokneprest [[Edvard Qvale]] sine ord på at han var ein svært dugande gardbrukar – Qvale var elles hovudmotstandaren til haugerørsla i Luster. Dei to bruka han dreiv på Nes utgjorde ein storgard, og han åtte elles både ei kvern, eit sagbruk og ei jekt i Feigum på sørsida av Lustrafjorden. Etter kvart starta han både garveri, saltkokeri, fargeri og meir til. Viktig i drifta av denne verksemda var hjelpa han fekk av haugevener i bygda.
+I [[Sølvskatt og formuesskatt 1816|sølvskattelistene]] frå 1816 er Torgeir Halvorsen på Nes oppført med 124 1/2 spesidalar, ein svært høg sum for bønder. Berre ein av dei 222 skattytarar i Luster tinglag betalte meir, noko som vitnar om høg velstand. Torgeir Næss er eit framifrå døme på den omfattande og moderne næringsverksemda som mange av haugianarane dreiv, noko som Hans Nielsen Hauge og oppmoda til. Då [[Selskabet for Norges Vel]] i 1811 byrja å samle inn pengar til eit norsk universitet, var Torgeir Næss ein av tre frå Luster som teikna seg, og han gav 100 rdl.
 Torgeir Næss kjøpte òg opp gardar i Romsdalen og oppmoda haugianarar om å reise dit og slå seg ned.
@@ Linje 48: / Linje 52: @@
 ==Kjelder og litteratur==
 *[http://digitalarkivet.arkivverket.no/ft/person/pf01058398001131 Torger Halvorsen i folketeljinga 1801 for Luster] (Digitalarkivet)
+* {{hbr1-1|pf01058398001131|Torgeir Næss}}.
+*Fortsættelse af de anmeldte Bidrag til Et Universitet i Norge, [http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digavis_budstikken_null_null_18111213_0_11_1 ''Budstikken'' 13.12.1811] (NBdigital)
 *Øyane, Lars E. (1987). ''Dale 2 og Nes sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.'' (Bd. 3). Gaupne: Luster kommune, s. 807-808.
 *Laberg, Jon. (1926). ''Luster. Bygd og ætter.'' Bergen: Grieg, s. 103-108 og 569-570 ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2013062608035 Digital utgåve, NBdigital])
 *Lindstøl, Tallak. (1914). ''Stortinget og statsraadet 1814-1914. Bd. 1 del 2. Biografier.'' Kristiania: Steen'ske bogtrykkeri, s. 654. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2006120501104 Digital utgåve, NBdigital])
 *Tang, Per. Haugianismens barndom i Indre Sogn. ''Sogns Tidende'', 28. mai og 4., 5., 18., 22. og 25. juni 1909.
-*Sjursen, Finn Wiig. (1997). Den haugianske periode (III). 1796-ca 1850. Artikler om Hans Nielsen Hauge, haugianismen og bevegelsens betydning for kultur- og opplysningsarbeid. Bergen: NLA-forlaget, s. 73. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2010092103002 Digital utgåve, NBdigital])
+*Sjursen, Finn Wiig. (1997). ''Den haugianske periode (III). 1796-ca 1850. Artikler om Hans Nielsen Hauge, haugianismen og bevegelsens betydning for kultur- og opplysningsarbeid.'' Bergen: NLA-forlaget, s. 73. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2010092103002 Digital utgåve, NBdigital])
 *[http://arkivverket.no/URN:db_read/db/52623/20/?size=big&mode=0 Sølvskatten 1816, innførsel for Nes i Luster tinglag, Indre Sogn]
 {{DEFAULTSORT:Næss, Torgeir}}
 [[Kategori:Personer]]
-[[kategori:Luster kommune]]
+[[Kategori:Luster kommune]]
-[[Kategori:Stortingsrepresentanter 1814]]
+[[Kategori:Stortingsrepresentanter]]
-[[Kategori:Stortingsrepresentanter 1815–1817]]
-[[Kategori:Stortingsrepresentanter 1833–1835]]
 [[Kategori:Haugianisme]]
 [[Kategori:Fødsler i 1772]]
 [[Kategori:Dødsfall i 1853]]
+{{nn}}