322 840
redigeringer
Tysnes kommune: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| (15 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks kommune | {{Infoboks kommune | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| målform2 = nn | |||
| navn = Tysnes | | navn = Tysnes | ||
| våpen = 1223 Tysnes komm.png | | våpen = 1223 Tysnes komm.png | ||
| Linje 9: | Linje 10: | ||
| fylke = [[Hordaland]] | | fylke = [[Hordaland]] | ||
| administrasjonssenter = [[Uggdal]] | | administrasjonssenter = [[Uggdal]] | ||
<!--befolkningstall, -år og kommuneareal hentes fra sentral liste og oppdateres automatisk!--> | |||
| grunnlagt = | |||
| sammenslåing = | |||
| fradeling = | |||
| målform = [[Nynorsk]] | | målform = [[Nynorsk]] | ||
| url = www.tysnes.kommune.no/ | | url = www.tysnes.kommune.no/ | ||
| annet = | | annet = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude>'''[[Tysnes kommune]]''' er ei øygruppe litt sør for [[Bergen]] med eit samla areal på 255 | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:1223 Tysnes komm.png|thumb|80px]]</includeonly>'''[[Tysnes kommune]]''' er ein kommune og ei øygruppe i [[Hordaland fylke]], litt sør for [[Bergen]] med eit samla areal på 255 km². Øya [[Tysnes (øy)|Tysnes]] utgjer hovuddelen av arealet til kommunen, dei største øyene elles er [[Reksteren]], [[Skorpo]], [[Seløya]] og [[Ånuglo]]. Kommunen er landfast over Lukksund bru. Det er gode kommunikasjonar. Reisetida til Bergen sentrum er om lag 1 time og 20 min., og til [[Stord]] om lag 35 min. Kommunen grensar i aust mot [[Kvinnherad kommune|Kvinnherad]] og [[Fusa kommune|Fusa]] kommunar, i nord mot [[Os kommune (Hordaland)|Os]] kommune, og i vest mot [[Austevoll kommune|Austevoll]], [[Fitjar kommune|Fitjar]] og [[Stord kommune|Stord]] kommunar. </onlyinclude> Kystkulturen står sterkt i Tysnes, og kommunen har eiget [[Tysnes kystlag|kystlag]]. | ||
== Segn og mytar == | == Segn og mytar == | ||
| Linje 29: | Linje 34: | ||
I [[Uggdalsdalen]] finn me spor etter ein av dei eldste kjende vegen i Hordaland. I dag ligg det berre nokre steinar att etter vegen. Men framleis er den synleg i terrenget. Fleire stader er vegen halvannan meter brei, steinsett og går over to vad. Vegen vert sett på som ein prosesjonsveg. I området finst også to større område med spor etter gravrøyser. | I [[Uggdalsdalen]] finn me spor etter ein av dei eldste kjende vegen i Hordaland. I dag ligg det berre nokre steinar att etter vegen. Men framleis er den synleg i terrenget. Fleire stader er vegen halvannan meter brei, steinsett og går over to vad. Vegen vert sett på som ein prosesjonsveg. I området finst også to større område med spor etter gravrøyser. | ||
Eit av dei mest særmerkte fornminna i Tysnes - [[ | Eit av dei mest særmerkte fornminna i Tysnes - [[Årbakkasanden]] på [[Onarheim]] - stammar frå jarnalderen. Her har vore meir enn 20 gravrøyser og minst 6 bautasteinar, sikkert fleire. Sjølv om delar av dette har vorte øydelagt, er det framleis råd å sjå at denne staden må ha vore noko særskilt. Og det verkar naturleg å knyta dette saman med harudane og deira Njord-dyrking. Utover [[vikingtida]] står Onarheim fram som eit senter, både for Tysnes og for store delar av Hordaland. Her var tingstad, og her vaks etter kvart [[Olavsgildet]] fram - truleg med røter i førkristen tid. | ||
Ein underleg og ikkje så reint lite mystisk stad er det såkalla [[horget]] på [[Todneset]] ved innseglinga til [[Våge]]. Her er det observert at sola skin direkte på staden - og ingen andre stader i området - 22. desember, altså ved vintersolkverv. Det er eit fenomen ein kjenner frå fleire stader i Europa, men berre ein annan stad i Noreg. Her står også ein bautastein. Bautasteinar finst fleire stader kringom i Tysnes. Den største samlinga finn me som nemnd på Årbakka. | Ein underleg og ikkje så reint lite mystisk stad er det såkalla [[horget]] på [[Todneset]] ved innseglinga til [[Våge (Tysnes)]]. Her er det observert at sola skin direkte på staden - og ingen andre stader i området - 22. desember, altså ved vintersolkverv. Det er eit fenomen ein kjenner frå fleire stader i Europa, men berre ein annan stad i Noreg. Her står også ein bautastein. Bautasteinar finst fleire stader kringom i Tysnes. Den største samlinga finn me som nemnd på Årbakka. | ||
== Tordr or Niardarlaug – og Olavsgildet == | == Tordr or Niardarlaug – og Olavsgildet == | ||
| Linje 41: | Linje 46: | ||
[[Bilde:Kalkomnen på flakke.jpg|thumb|Kalkomn på Flakke, Tysnes i Hordaland. Kalkomnen var i drift frå tidleg på 1870-talet og fram til 1902. Omnen er i dag restaurert. (Ukjend)]]Ein av dei eldste næringsvegane i Tysnes er [[kalkbrenning]]. Berggrunnen sør i kommunen er rik på kalk, og mange av gardane frå Onarheim og søretter brende kalk alt frå 1300-talet. Kalken vart mykje nytta til husbygging, og utvinninga heldt fram heilt til byrjinga av 1900-talet. Kvar gong det var storbrann i Bergen, tente kalkleverandørane godt på gjenoppbygginga. I dag er det få prov att etter denne verksemda, men like ved vegen frå Onarheim til [[Hodnaneset]] finst det ein restaurert kalkomn som var i drift frå midten av 1800-talet fram til omlag 1900. Nemnast må også marmorbrota som oppstod som ein liten «industri» allereie på 1600-talet, då på [[Seløyo]]. | [[Bilde:Kalkomnen på flakke.jpg|thumb|Kalkomn på Flakke, Tysnes i Hordaland. Kalkomnen var i drift frå tidleg på 1870-talet og fram til 1902. Omnen er i dag restaurert. (Ukjend)]]Ein av dei eldste næringsvegane i Tysnes er [[kalkbrenning]]. Berggrunnen sør i kommunen er rik på kalk, og mange av gardane frå Onarheim og søretter brende kalk alt frå 1300-talet. Kalken vart mykje nytta til husbygging, og utvinninga heldt fram heilt til byrjinga av 1900-talet. Kvar gong det var storbrann i Bergen, tente kalkleverandørane godt på gjenoppbygginga. I dag er det få prov att etter denne verksemda, men like ved vegen frå Onarheim til [[Hodnaneset]] finst det ein restaurert kalkomn som var i drift frå midten av 1800-talet fram til omlag 1900. Nemnast må også marmorbrota som oppstod som ein liten «industri» allereie på 1600-talet, då på [[Seløyo]]. | ||
Frå denne tida må ikkje minst [[skottehandelen]] omtalast. Handelen med Skottland var omfattande. Det var først og fremst tømmer som vart eksportert herfrå. Mange stader på Tysnes vart bygdene snauhogde for skog. Og ikkje minst var kontakten med [[Shetland]] tett – særleg gjennom dei såkalla [[hjeltabåtane]] som vart bygde her og frakta i «halvfabrikata» til Shetland og sett saman der. Båtbyggjarkunsten stod høgt på Tysnes og utvikla seg til ein tradisjon som vart halden vedlike heilt inn i vår eiga tid. I denne perioden vart det også sett opp store vassager kringom på Tysnesøya og [[Reksteren]]. | Frå denne tida må ikkje minst [[Skottehandelen i Sunnhordland|skottehandelen]] omtalast. Handelen med Skottland var omfattande. Det var først og fremst tømmer som vart eksportert herfrå. Mange stader på Tysnes vart bygdene snauhogde for skog. Og ikkje minst var kontakten med [[Shetland]] tett – særleg gjennom dei såkalla [[hjeltabåtane]] som vart bygde her og frakta i «halvfabrikata» til Shetland og sett saman der. Båtbyggjarkunsten stod høgt på Tysnes og utvikla seg til ein tradisjon som vart halden vedlike heilt inn i vår eiga tid. I denne perioden vart det også sett opp store vassager kringom på Tysnesøya og [[Reksteren]]. | ||
Ei rik ætt heldt til i Gjersvik på 1600-talet – [[Haard]]-familien. Den danskfødde [[Else Tronds]] og den skotskætta mannen hennar, [[Anders Mowat]], budde her. Dei hadde også eigedomar på Shetland. Seinare flytta dei til Hovland. Dette vart setegarden for sonen [[Axel Mowatt]], den rikaste mannen på Vestlandet på den tida. Han hadde ei dotter, Karen, som vart gift med [[Ludvig Rosenkrantz]]. Ho var kanskje den rikaste arvingen i Noreg på det tidspunktet, han ein utarma dansk adelsmann. Alt før den nye heimen deira, slottet i [[Rosendal]], var blitt opphøgd til baroni var eigedomen pantsett heilt opp til pipa. | Ei rik ætt heldt til i Gjersvik på 1600-talet – [[Haard]]-familien. Den danskfødde [[Else Tronds]] og den skotskætta mannen hennar, [[Anders Mowat]], budde her. Dei hadde også eigedomar på Shetland. Seinare flytta dei til Hovland. Dette vart setegarden for sonen [[Axel Mowatt]], den rikaste mannen på Vestlandet på den tida. Han hadde ei dotter, Karen, som vart gift med [[Ludvig Rosenkrantz]]. Ho var kanskje den rikaste arvingen i Noreg på det tidspunktet, han ein utarma dansk adelsmann. Alt før den nye heimen deira, slottet i [[Rosendal]], var blitt opphøgd til baroni var eigedomen pantsett heilt opp til pipa. | ||
| Linje 60: | Linje 65: | ||
=="Gudeøya Tysnes"== | =="Gudeøya Tysnes"== | ||
{{thumb|Gudestreif i njardarlog utg. tysnes kommune 2009.jpg|GudeStreif i Njardarlog. Faldar gjeve ut av Tysnes kommune 2009}} | |||
I 2008 valde Tysnes kommune slagordet "Gudeøya Tysnes, framtid på historisk grunn". Det er ikkje utan grunn at Tysnes legg stor vekt på si fortid som ein sentral stad i Sunnhordland og på Vestlandet. Ei rekkje stader på øya vitnar om at Tysnes må ha spela ei sentral rolle for gudedyrkinga i området. Ein har såleis lagt særskilt vekt på det gamle namnet for hovudøya, Njardarlog. Namnet er gjerne tolka som at det vitnar om eit heilagt lovsamband, Njords lov. Også ei rekkje andre stadnamn på øya kan peika i same retning, i tillegg til stader som gravfeltet på Årbakka, prosesjonsvegen i Uggdalsdalen og dei segnene om Njord-kultus som er knytta til Vevatnet og Lundo på Myklestad. Tysnes kan såleis ha spela ei viktig rolle i Sunnhordland frå heidensk tid og fram gjennom mellomalderen, då Olavsgildet var ein sentral stad. | |||
== Organisasjonar == | |||
:*[[Jåttlaget]]. Jåttseglarane frå Tysnes. [http://Nettside Nettside] | |||
:*[[Tysnes kystlag]], stifta i 1992, held til i kommunen. | |||
:*[[Tysnes sogelag]], stifta 1945. Gjev ut årbok og gards- og ættesoge m.m. [http://Nettside Nettside] | |||
==Kjelder og referansar== | ==Kjelder og referansar== | ||
| Linje 68: | Linje 79: | ||
[[Kategori:Tysnes kommune| ]] | [[Kategori:Tysnes kommune| ]] | ||
{{nn}} | |||