322 339
redigeringer
Valdres: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
ingen redigeringsforklaring
m (→Se også) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (4 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Valdres]]''' er | <onlyinclude>{{thumb|Kart over Stølsruta i Valdres.jpeg|Kart over Valdres, med den historiske vandreruta [[Stølsrute]] teikna inn.}} | ||
'''[[Valdres]]''' er eit landskap i [[Oppland]], med kommunane [[Nord-Aurdal kommune|Nord-Aurdal]], [[Sør-Aurdal kommune|Sør-Aurdal]], [[Øystre Slidre kommune|Øystre Slidre]], [[Vestre Slidre kommune|Vestre Slidre]], [[Vang kommune i Oppland|Vang]] og [[Etnedal kommune|Etnedal]]. | |||
==Geografi== | |||
Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for [[Begnavassdraget]] nord for [[Sperillen]] og den øvre delen av [[Etnedal landskapsområde]] med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein [[Begnadalen]] og [[Hedalen]]. I nord er [[Valdresflye]] ein del av [[Jotunheimen]]. Valdres reknast med til [[Austlandet]], men er òg eit grenseområde til [[Vestlandet]]. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under [[Gulatingslagen]]. I 1153 vart dalen ein del av [[Stavanger bispedøme]]. | |||
Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er [[Fagernes]] i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk [[bystatus]] i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: [[Leira (Nord-Aurdal)|Leira]] i Nord-Aurdal (873), [[Bagn]] i Sør-Aurdal (668), [[Aurdal (tettstad)|Aurdal]] i Nord-Aurdal (681), [[Beitostølen]] i Øystre Slidre (349), [[Slidre]] i Vestre Slidre (346), [[Røn (Vestre Slidre)|Røn]] i Vestre Slidre (283), [[Heggenes]] i Øystre Slidre (283), [[Moane]] i Øystre Slidre (230) og [[Bruflat]] i Etnedal (248). | |||
[[E16]] og [[fylkesveg 51 (Oppland)|fylkesveg 51]] går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til [[Oslo]], [[Bergen]], [[Gjøvik]] og [[Gol]]. [[Valdresbanen]] gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. [[Fagernes lufthamn, Leirin]] var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til [[Oslo lufthavn, Gardermoen]]. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018. | |||
==Kultur med meir== | |||
Valdres er for mange mest kjend for sine mange kulturminne og levande tradisjonar, og ikkje minst for [[rakfisk]]. For andre er det alpinsentre som lokkar, og særleg [[Beitostølen]] er eit populært mål. | |||
På Fagernes ligg [[Valdres Folkemuseum]], med utandørsmuseum med ei rekkje gamle bygningar frå distriktet. [[Norsk institutt for bunad og folkedrakt]] held til på museet. [[Norsk Rakfiskfestival]] vert arrangert på Fagernes. | |||
Valdres har heile seks av dei bevarte [[stavkyrkje|stavkyrkjane]] – sju om ein reknar med [[Vang stavkyrkje]] som står i [[Polen]]. Dei seks som står i dalen er [[Hedalen stavkyrkje|Hedalen]] og [[Reinli stavkyrkje|Reinli]] i Sør-Aurdal, [[Hegge stavkyrkje|Hegge]] i Øystre Slidre, [[Høre stavkyrkje|Høre]] og [[Øye stavkyrkje|Øye]] i Vang og [[Lomen stavkyrkje|Lomen]] i Vestre Slidre. | |||
Kulturlandskapet er prega av støylsdrift. Ein måte å oppleve dette landskapet på er å gå den historiske vandreruta [[Stølsruta]]. Gardsbruka er ofte små, etter omfattande bruksdeling, men dei har gjerne store beiteområde. | |||
Lokalavisa ''[[Valdres (avis)|Valdres]]'' har hovudkontor på Fagernes og dekkjer heile distriktet. [[Valdres Radio]] har òg lokalar på Fagernes, og sende tidlegare òg frå [[Dale (Øystre Slidre)|Dale]] i Øystre Slidre. | |||
==Administrativ inndeling== | |||
[[Valdres fogderi]] omfatta det same området, og det gjer óg [[Valdres tingrett]] under [[Eidsivating lagdøme]] i dag. I [[Den norske kyrkja]] dekker [[Valdres prosti]] òg desse kommunane.</onlyinclude> | |||
{{spire}} | {{spire}} | ||
| Linje 6: | Linje 31: | ||
[[Kategori:Oppland fylke]] | [[Kategori:Oppland fylke]] | ||
[[Kategori:Distrikt]] | [[Kategori:Distrikt]] | ||
{{nn}} | |||