Dialektordliste frå Austevoll

Dialektordlista frå Austevoll er ei påbegynt ordliste over ord og uttrykk frå Austevoll innsamla av Johan Tufteland. Han fikk ikkje fullført henne (berre ord som begynner på A, B og P), og ho treng gjerne noko redigering.

A Ab ablegøye pl. pretter, moro absolutt absolutt, sikkert absorbera v. ta til seg Ad ad undas gale da gjekk ad undas da gjekk gale adlehanda allslags adlesta adv. alle stader «Han va adlesta framme» adnege ivrige, annsam adle alle adle saman Af affekt m. å bli opphissa Ag agaløysa f. uvøra, utan age, utange, urokråke age ta age, læra folkeskikk agjera v. gjera seg te agn n. agn på angelen, lokkemat agneste-kjede flaskekjede agnhald n. mothake på angel agnvand adj. (om fisk) som ikkje bit på agnet Ak aksling m. på motor, propellaksling. Og på slipestein o. likn. akkedera v. diskutera noko akterut adv. bak på farty akkord m. akkedera avtale akta seg vel passa seg, skikka seg Al al m. (i furetre) veden innom geita-veden alboga v. bryta seg fram alda f. bølgja aldena (b.pl.) alder adv. aldri «Da æ alder so gale, ate da ikje æ godt for noke» alder gå vel aldri gå vel «datta kan alder gå vel» aldrast v. å bli gammal alebeist n. dyr som vert sett på alelamb lam som går ved huset alfareveg vegen der alle ferdast all sen dag all sin dag, heile livet all si levetid så lenge ein lever almendela adj. vanleg almendele langebrød stomp alra aller, heilt «alra siste året» alt fort etter kvart alt og eder alt saman alterert adj. forvirra, foransla, oppskaka altergjest den som går til alters alur svært bråk og spetakkel alvskot beintæring Am ambolt ste i smia amla v. masa amper adj. hissig av seg An àn kom seg te manns han vart rik àn va´kje tye han var arg, sinna àn vart heta tå da han fekk meir enn nok ana ana v. om dyr som trår heimatte: «Det anar heim.» andakt andakt, bøn, møte andast v. å døy andlåt siste andedrag andpusten oppjaga andedrag andra andre «da andra» det andre andro v. ro mot vinden andsloppen etter hardt sprang andøva v. halda båten i mèdet anfall n. brå sjukdom anfares alle saman anfares å ta alt med, ikkje springa forbi noko anføtes motsett veg i senga «å liggja a.» angje subst. ein pigg angjelast krangla ank uro, redsle ankerspel ankerspel – til å hiva opp eit anker anker også vasstønne eller vinanker anlegg n. verksemd, ta sikte, gode evner anmarsj kjem, er ventande an-negle skin ovom neglene ans m. omtanke, omsut for noko ansla v. driva på med noko antrast v. kjeklast Ap ap n. ha nokon til narr, driva ap med, apast med nokon apa ette herma apa seg fara med fjas Ar arbei n. arbeid arbeidsvelde reiskapar arbeia i ein gå i tankar arbeia seg fram bli noko armakrekjen i albogen arm fattig armaskap fattigdom armo fattigdom arta seg te seg arvasvakhet spedalsk sjuke As as mas asa på maksla asjelæ underleg; nokså mykje «asketapp» ein person frå Askøy asma astma assagai monstrum assistanse hjelp, støtte asver n. uver At atte at «han sa ate han sku koma» attehalde atterhald «Når vesalmann får velder æ da ikkje attehelde.» atterbera f. bakevja att og fram «att og fram æ lika langt» att å bak Gygra sleit kjettingen, og raus att og bak så det syner attehelde n. atterhald «Dar va korkje vet elde attehelde.» atteknappa adj. utan ord, tagal attelega f. attlagd åker attelete klinka til å stengja – lata att dør med attepålur liten blund til slutt på natta attersett om båt som har last bak attevenda når noko ikkje kan gjerast godt att, e da ikkje attevenda med da atti baki båten, i bakskuten attimødle innimellom attlagd gløymd attlengjes adv. attover (falla ~ ) attom bakom attpå kjøpet hos handelsmann attpåsleng barn etter dei andre attpåsnakk koma med ord etterpå attra seg dra seg attende attslegen slo botn i tønna attåt i tillegg Au augna v. å sjå «kunne ikkje augna da, så fort gjekk da» augnamål n. ta mål etter synet augnekast sjå snøgt til sides auka v. veksa «han auka på mæ venden» aula v. kry fram aurgolv n. golv av tein og sand i eldhus ausa v. ausa båten med auskjær; «da ausa ned» regne svært ausfat n. i båten til å kasta ut austeren med auskjær ausfat i båt til å ausa med auster vatn i båt som må ausast ut austlandssplint m. tater frå Austlandet Av avbrot n. stans «avbrot i arbeidet» avdag kveldstund avdaga om kvelden avdagseld kveldsrode 'avdanka sliten, for gammal avdrift f. når farty driv av under seglas avdrått avling avendsauga avundsykja aventas vera oppteken med noko; å ha tolmod med noko og ta seg av det; hyggeleg å arbeida med noko avferd restar av døde dyr i marka; også om ein som er andast avfidna seg finna seg i det, gje seg på det avhenda skilja seg men noko, selja det avhodna klypa hodna av unge kyr avhol avsides stad avleggs avlagt, utslite avleies gå seg vilt avkrok avsides avla v. få noko t.d. fisk «Han avla ikkje rått!» avliden om ein død avloa v. ta livet av dyr avskapleg adj. usjåeleg avskræmd adj. frå sans og samling avslappa adj. utkvild avtala v. verta samd om avveg galen lei avåt grønlus som et opp død fisk på garnet B Ba babla badnaprat, babl badn - badne - bodn n. barn badnalæ adj. barnsleg badnaræv «kveldsklåren er som badnarævæ, held seg ikkje lengje» badnatale barnetal «når badnatale vekse, vert ein også meir tjukkøyrde!» bakdør f. dør på baksida bakedag og snakedag «Etter ein bakedag kjem det gjedna ein snakedag.» bakehus n. eldhuset der dei bakte bakevja f. motstraum, seglfarty låg i bakevja, og fekk ikkje fart, om det ikkje kom litt vind bakke m. tallerk på farty. Dei skal «bakka opp maten», heitte det baklengs attra seg baklesst last for langt akterover baksa v. streva hardt bakskut m. akter i båten baksnakk n. snakka stygt om nokon bakstebord n. bord til å baka på bakstefløy nytta til å venda flatbrødet med under bakinga bakstekone bakstedeia baktofte tofte bakerst i båten, framtofte eller segltofte framme bal n. strev, møda bala arbeida tungt baldra v. snakka tull balesamt adj. mødesamt balje m. stamp av tre – og nytta i sildebåt ballade m. bråk, ståk, spetakkel ballast stein eller sand i seglfarty, for å gjera dei stødige for segl balstyren adj. ustyrleg «balstyren unge» band n. hatleband til stavakjerald og teiner bandajadn n. tønneband av jadn, som dei nagla saman og banka rek, så det passa til tønna bandakrakk m. til å smia band på bandalaust adj. om kjerald som vantar band bandasmiing f. å laga band, fire band i ei kringle og 10 kringler i ein bunt. Bunt er 40 band. bandastokk m. stokk i tverrveggene i ei gammaldags tømre banjer m. rom i større farty mellom lugar og lasterom bar m. kant t.d. på rommakolla. «Eta frå bar'n!» bar fort i veg dei kom seg fort fram. «Det ber fort i veg med dei.» barkebrødåret hungersåret 1813 Be beig m. sjukdom, overferd, magesykja beinhardt adj. svært vanskeleg bera hardt i veg busa på, ta det alvorleg Bl bleiefall dei som gjekk til alters og låg saman kring altarringen blåe m. ei mengd med sild i sjøen t.d. blåster m. uro, ståk. «Han skapte blåster kring seg.» Br brik f. kant «låvebrika» brot n. t.d. «boabrot» brot på god folkeskikk

P Pa padda f. flat stein som kvernkallen står på padle m. flate – ein gard har åkeren «Gardspadlen» padnestein m. gamle hollandske padner til taktekking paff adj. han vart pass, mållaus, slyen pakk n. om fantar, dei vart kalla «fantapakk» pakkenellik m. liten fin pakke pal roleg «Han sat pal og venta.» pale m. småsei, ca 1 kg palesei m. sei, 2–3 kg palings ta til palings, springa fort «å ta te palings og springa» pant «setja noko i pant» par n. to saman parafin m. lampeolja parafinlampe m. lampe som brenner med parafin(olje) parera v. å avverja parfolk n. mann og kone, ektefolk pargas n. alt ein har med seg på reis parsell m. stykke av gardsbruk partnar m. medspelar pass n. sjøpass, grenseboarbevis pass passeleg «da va nett te pass åt han» passa v. ta vare på, ta mål av klede passa på ta vare på lite barn passa seg ta vare på seg, ta seg i vare «Du må bere passa deg.» passa smogo / passa smøgo nytta godt høve, medan vêret var stilt, t.d. med turrhøyet passande høveleg passeleg adj. høveleg patina gamalt preg paure m. kjelenamn på vêrlamb pause m. pause i arbeie, kvilestund, pust i bakken» Pe peika v. visa til, peika på peis t.d. «kolapeis», svart flekk i ansiktet peisa på hanga hardt i me eit arbeid pel rommål ¼ potte = 0,242 l pela v. skunda seg «Sjå å pela deg vekk!» pempa v. drikka mykje. «Han sat der berre og pempa i seg.» pengar av pecus, pecuniær, myntar pengegras n. plante «engkall» pengeknipa f. pengelens penibel adj. pinleg, plagsom, vanskeleg situasjon penn m. kvassenden av hummaren – framme penna v. smeden «penna ut» jarnet som var for smalt pennefrø n. om ein som var skrivekyndig pepling m. vesalmann pera v. berre pirka borti – vera vand, peren på maten, om eit «perevette.» pers han måtte endeleg til pers persok 29.juni, «Petersmesse» Per varmstein 22.februar, Peterstol-dagen perelæ adj. elendig, knaskje, vesalt peren adj. å vera peren på maten, vand, kresen perlesaum m. laga av glasperler i ymse fargar t.d. på bringeklut pesa v. å vera svært andpusten pest f. pest-basillen vart oppdaga 1894. Byllepest, Svartedauden, lungepest pet m. liten stav peta v. å flytta seg fort, småspringa petla v. plukka noko opp Pf pfifta f. lita fløyte pfifta v. blåsa, pipa «han sette i å pfifta [på ei lita fløyte]» Pi pidning m. små steinfliser og kilar sette inn i ein steinmur piggsett m. steinhammar, nytta ved muring. Sette piggen mot steinkant, og slo på med feisel eller slegge piggtråd m. nytta i gjerde piken m. ytste enden av seglgaffelen, der var også pikfallet pikhuva f. strikka huve med spiss pikk n . illhug «Han bar på eit pikk til naboen.» pikka f. lita hakke pikkande «han var pikkande liten» pilk m. gamal pilk, støypt av bly og med to anglar i utretta svenskepilk kom i 40 åra * pille m. medisin pilsbukse f. bukse med trangt «ifar» smale bein pilt m. liten gutunge pina v. spara, vera prakkjen pinalæ adj. sparsam pinclus m. gniar pinerenna v. å lata det renna svært seint pinnaur m. hardpakka småstein nede i jorda pinnfast adj. urikkeleg pint m. eit rommål 0,568 liter pioner m. føregangsmann pipe f. tobakkspipe av krit, tre eller merskum pipe f. vak på line, truleg skotsk, kom rekande over havet pipe n. stor tønne 465 liter tok to oksehoder eller 3 amer pirka v. tepa litt borti noko, å terga nokon piskri n. skrømt, noko overnaturleg pistra v. veikt mæle Pj pjank n. pargas ein skal ha med seg pjarr n. inkjevetta Pl pla v. «me pla alltid gjera da på dedna måten» plaga f. noko vondt, ei landeplage plagg n. «handaplagg» som konene la over skautet når det regna. Lite klede. «Ho hadde ikkje skjikkelæ plagg å ha på seg». plan m. regel, byggjeplan, planløysing plank m. treplank, vel 2 toms tjukn og 8-10 toms breidde. pløgd plank til hustømra, ca. 1910 3 toms furuplank med to pløyingar planta v. setja ut nye planter plassfolk n. husmannsfolk som hadde eit lite plass plassmann m. husmann plaster n. plasterlapp på eit sår t.d. plate n. ei dyne på senga platting m. sementplate og kledning for seg på bomløfte* og kalla lusaplatting plenta f. solid tau som støttar av not, plentekagge plombe f. tetta hol i ei vond tann plukka poteter petla opp potetene frå åkeren plundra v. kava og maksla keiveleg med eit arbeid pløya v. pløya åker. pløya bord eller plank, laga «rift» i planken og «fjør» som skal passa inn i «rifta». pløyingshøvel m. den kan «atellast» og laga pløyingar i plank eller bord Po porla f. liten motorsykkel potetesø n. vatn dei koka potetene i «eg bryr meg ikkje meir om kaffien enn om potetesøet» -mann i 1800-åra Pr prakkarskap m. pineskap, gjerrig «Nei dei folkje e alti so fudle i prakkarskap.» prat snakk, ein pratmaker for med mykje snakk og vas pratløysa f. ho hadde alti møkje å tafla om og var laus på munntyet prikkevera v. å gjera noko, dei måtte prikkevera den ferske fisken prikkfri adj. utan noko lyte primus m. tyder «den første» kokeapparat i heim og farty før elektrisiteten kom i 1950 prins f. ei skreppe til å bera på ryggen prisonen i 1810: 14 fengsel i gamle engelske krigsskip under krigen med England, eit var «Errisistible» i Temsen prius f. ei skreppe t.d. av skinn pryl m. juling, deng, overhaling prøva v. freista, prøva skeisene prøve m. den første prøven prøvelse m. påkjenning Pu pukkstein m. pukk, stein nytta i vegarbeid pundar m. gamal vekt av tre, vog 24 merker eller 6 kg punga v. han måtte punga ut, betala skuld pur reinhekla «å halda ein for pure narr» purra v. minna om «basen purra oss ut kl. 5 om morgonen» pusla, putla v. små-arbeide «småborna putla seg og leika fint saman» pusling m. vesalkryp putl n. småarbeid putleskjeling m. litt pengar ein har til overs, til å putla seg med putlo mislukka «da gjekk opp i putlo for oss» Py pynt n. stas «ei vene jente treng ingen pynt» pysja n. kviskra, snakka lågt, hemmeleg pytt m. liten vassdam Pæ pæsa v. å driva det for hardt – bli andpusten Pø pøs m. trebøtte, helst nytta i farty pøyk m. gutladd pøyla f. søledam På på-akta adj. vørd, akta høgt, lagd merke til pågåande adj. djerv, ein som held seg frampå, drivande gut på loana boren på hendene, har alltid hatt det sutalaust på ein kant litt drukken, på ein snur

Kjelde

• Jan Tufteland