Anne Vindegg (1884–1980)
Anne Tolleivsdotter Vindegg (fødd Tufto 14. juni 1884, død 25. oktober 1980) var gardkone på Vindegg i Kvisla, Hol.
Anne vart fødd på Tufto, grannegard til Vindegg. Dette var farsgarden til mora, Mari Ellingsdotter (1847-1937). Ho gifte seg i 1871 med Tolleiv Knutson (1846-1931) frå Verpe i Ustedalen (Geilo). Gjennom mellom anna skreppehandel hadde han tent gode pengar. I 1871 kjøpte han Tufto og i 1896 også grannegarden Søre Givsjord.
Mari og Tolleiv fekk ni ungar, og Anne var nummer sju i flokken. Av syskena vart alle utanom Birgit (f. 1879), som utvandra til Amerika i 1904, buande i heimbygda. Tre av dei vart gardeigarar: Elling (1873-1963) på Tufto, Knut (1875-1963) på øvre Sand og Olav (1882-1956) i søre Givsjord. Pål (1877-1893) døydde som 16-åring. Asbjørn (1887-1973) vart heradskasserar. Ragnhild (1871-1918) og Ambjørg (1889-1967) budde og arbeidde på garden til Olav i søre Givsjord. Dei var alle tre ugifte. I folketellinga 1910 er Ragnhild oppført som budeie og Ambjørg med husgjerning. Ambjørg var elles aktiv i ungdoms- og fråhaldsarbeid, misjon med meir.
Mora Mari (nedst i midten) omkransa av sju av borna. Anne i hallingklede øvst i midten. Elles Ambjørg (truleg til venstre), Elling, Knut, Ragnhild, Asbjørn og Olav. Biletet er teke i Søre Givsjord mellom 1905 og 1910. Ukjent fotograf, Hol bygdearkiv.
I 1911 gifte Anne seg med Ole Olson Vindegg (1880-1955), som i 1907 hadde kjøpt Vindegg. 13. januar dette året skreiv han til broren Peder i Canada at "I vinter skal jeg have Anne Tufte til tjænestepige". Også i 1909 og 1910 hadde han henne som tjenestejente. Men i 1911 skreiv han: "Jeg skal nu gifte mig med Anne Tufte i vaar ved Santhanstider saa hvis de har lyst til at ture gjestebud saa er de meget velkommen."[1]
Åtte av dei ni syskena til Anne vart altså buande i Kvisla. Ole hadde ti sysken, fødd mellom 1877 og 1896, og fire halvsysken, fødd mellom 1903 og 1915. Det fyrste kullet var, lik Anne sine sysken, i konfirmasjonsalder under dei to siste utvandringsbølgjene til Amerika. I 1880-åra var det tronge tider på Vindegg, og i 1887 gjekk Vindegg på tvangsauksjon. Kjøparen var Per, farbroren til Ole, som også hadde Kaupang og seinare Bakkegard. Utsiktene i heimbygda var kanskje mindre lovande enn dei verka i Amerika, dit fem av brørne til Ole utvandra.
Anne og Ole fekk sju born: Olav (1911-1994), Torleiv (1913-1986), Mikkel (1915-1988), Ingebjørg (1917-2004), Maria (1919-2003), Erling (1922-2006) og Sissel (1925-1988).
På Ustaoset dreiv dei Osestølen.
På stølseigedomen fekk Ole frå byrjinga av 1900-talet sett opp ei rekkje hytter, og hyttedrifta vart ei viktig attåtnæring til gardsdrifta, som etter kvart sysselsette heile familien.
Stakk og bunad
Anne gjekk i "døs" (holingsdialekt for stakk) kvar dag fram til ho døydde i 1980, og var truleg ei av dei siste som gjorde det i Hol.
Anne i bakken nedanfor Nystølhøvda på Ustaoset, på vegen mellom Nyestølen og Osestølen, som begge høyrde til Vindegg. Her har ho ikkje jutl (belte) i stakken. Kan hende fordi ho var gravid med Ingebjørg. Ukjend fotograf, 1917.
Anne og Ole med seks av ungane på trappa utanfor Osestølen. Her er familien pynta til fest. Anne med hette og truleg svart stakk. Ole har "hallingkleu" med sylvknappar. Kan biletet vera frå dåpsdagen til Sissel, som vart fødd i januar? Ukjend fotograf, 1925.
I kvardagsklær på vollen nedanfor Osestølen. Anne i stakk med jutl og skaut, Ole i busserull utan lokale særmerke. Biletet er tatt av hytteeigar Trygve Serck-Hanssen, 1939.
Her er Anne i full festbunad med hette, slør i halsen og sylvstas. Jentebunaden til barnebarnet har truleg gått i arv. Til den høyrer lue med raudt band og raude sokkar. Biletet er teke utanfor Vindegg, fjøset i bakgrunnen. Foto: Ingebjørg Vindegg, om lag 1967.
Kjelder
- Anne Vindegg i Historisk befolkningsregister
- Reinton, Lars: Folk og fortid i Hol. Utg. I kommisjon hos Grøndahl. 1977. Digital versjon på Nettbiblioteket. B6, s. 66 ff og 319 ff.
|
- ↑ Brev frå Ole O. Vindegg til Peder Vindegg 13. januar 1907, 4. april 1909, 20. mars 1910 og 27. mai 1911. Fra Norgesbrevsamlingen til Norsk lokalhistorisk institutt ved Nasjonalbiblioteket.