Brattrud (Bagn): Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
m (Teksterstatting – «\* {{kartverket\|([0-9]*)}}» til «»)
 
(8 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist)
Linje 11: Linje 11:
| sokn          = [[Bagn sokn|Bagn]]
| sokn          = [[Bagn sokn|Bagn]]
| kommune      = [[Sør-Aurdal]]
| kommune      = [[Sør-Aurdal]]
| fylke        = [[Oppland]]
| fylke        = [[Innlandet fylke|Innlandet]]
| gnr          = 23
| gnr          = 23
| bnr          =  
| bnr          =  
| postnr        =  
| postnr        =  
}}
}}
'''Brattrud''', tidligare skrevet '''Bratrud''', er ein gard i [[Bagn]] i [[Sør-Aurdal]]. Han ligg i Vestre Bagn på omkring 470 moh.  
'''[[Brattrud (Bagn)|Brattrud]]''', tidlegare skreve '''Bratrud''', er ein gard i [[Bagn]] i [[Sør-Aurdal]]. Han ligg i Vestre Bagn på omkring 470 moh.  


==Namn==
==Namn==
Linje 24: Linje 24:
==Historie==
==Historie==


Den fyrste skriftlege kjelda som nemner garden er eit [[diplom]] datert [[7. april]] [[1454]], som fortel at Ivar Ivarsson selde ti [[laupsbol]] i Brattrud (''Brattarudhi'') til Hallkjell Thorgilsson<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=829&s=n&str= DN I, nr. 828]</ref>. Garden må ha vore eldre enn dette, og namneleddet [[gårdsnavn#-rud|-rud]] tyder på norrøn tid. Den ser ut til å ha vorte ein [[ødegard]], som så ble nyrydda tidleg på 1500-talet. Rundt midten av 1600-talet var det to garder, [[Søre Brattrud (Sør-Aurdal)|Søre Brattrud]] og [[Nørdre Brattrud (Sør-Aurdal)|Nørdre Brattrud]]. Søre Brattrud vart vidare delt i to like deler i [[1760]], medan Nørdre vart delt i to like deler i [[1724]]. Bruk 1 er eit av dei to fra Nørdre Brattrud.
Den fyrste skriftlege kjelda som nemner garden er eit [[diplom]] datert [[7. april]] [[1454]], som fortel at Ivar Ivarsson selde ti [[laupsbol]] i Brattrud (''Brattarudhi'') til Hallkjell Thorgilsson<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=829&s=n&str= DN I, nr. 828]</ref>. Garden må ha vore eldre enn dette, og namneleddet [[gårdsnavn#-rud|-rud]] tyder på norrøn tid. Den ser ut til å ha vorte ein [[øydegard]], som så vart nyrydda tidleg på 1500-talet. Rundt midten av 1600-talet var det to garder, [[Søre Brattrud (Sør-Aurdal)|Søre Brattrud]] og [[Nørdre Brattrud (Sør-Aurdal)|Nørdre Brattrud]]. Søre Brattrud vart vidare delt i to like deler i [[1760]], medan Nørdre vart delt i to like deler i [[1724]]. Bruk 1 er eit av dei to frå Nørdre Brattrud.
 
Utskilde bruk:
 
;Frå [[Søre Brattrud (Sør-Aurdal)|Søre Brattrud]]:
* [[Søre Brattrud (Sør-Aurdal 23/7)]] bnr. 7, oppretta ved deling i 1760.
** [[Ranangen (Sør-Aurdal)|Ranangen]], fråseld i 1763, kjøpt attende i 1799.
* [[Midtre Brattrud (Sør-Aurdal 23/9)|Midtre Brattrud]] bnr. 9, oppretta ved deling i 1760.
** [[Øvre midtre Brattrud (Sør-Aurdal)|Øvre midtre Brattrud]] bnr. 14, utskild i 1900.
** [[Øvre Brattebakke (Sør-Aurdal)|Øvre Brattebakke]] bnr. 15, utskild i 1903.
 
;Frå [[Nørdre Brattrud (Sør-Aurdal)|Nørdre Brattrud]]:
* [[Nørdre Brattrud bruk I (Sør-Aurdal)|Nørdre Brattrud bruk I]], oppretta ved deling i 1724. Saman med bnr. 3 frå 1764 til 1783.
** [[Haugrud (Sør-Aurdal)|Haugrud]] bnr. 6, fråseld i 1754.
** [[Nørdre Brattrud (Sør-Aurdal 23/1)|Nørdre Brattrud]] bnr. 1, oppretta ved skylddeling i 1886.
** [[Nedre Brattrud (Sør-Aurdal 23/2)|Nedre Brattrud]] bnr. 2, oppretta ved skylddeling i 1886.
* [[Øvre Brattrud (Sør-Aurdal 23/3)|Øvre Brattrud]] bnr. 3, oppretta ved deling i 1724. Saman med bruk I frå 1764 til 1783.
** [[Håvardsrud (Sør-Aurdal)|Håvardsrud]], husmannsplass, fråseld i 1754, kjøpt attende i 1797.
** [[Lijordhaugen (Sør-Aurdal)|Lijordhaugen]] bnr. 5, utskild i 1841.


==Eigarar==
==Eigarar==
Linje 32: Linje 50:
* ''Ivar Ivarsson'': Selde 10 laupsbol i garden i 1454.
* ''Ivar Ivarsson'': Selde 10 laupsbol i garden i 1454.
* ''Hallkjell Torgilson'': Eigar (av part?) frå 1454.
* ''Hallkjell Torgilson'': Eigar (av part?) frå 1454.
* ''Håvard Bjørnsson: Selde 10 laupsbol i garden med samtykkje frå kona Gudrun Torbjørnsdotter i 1466.
* ''Håvard Bjørnsson: Selde 10 laupsbol i garden med samtykkje frå kona Gudrun Torbjørnsdotter i 1466.''
* ''Gunnar Torleivsson: Eigar (av part?) frå 1466.
* ''Gunnar Torleivsson: Eigar (av part?) frå 1466.''
* ''Ukjende eigarar''
* ''Ukjende eigarar''
* ''[[Bjørn Brattrud]]: Odelsbonde, sonen tok over omkring 1612.
* ''[[Bjørn Brattrud]]: Odelsbonde, sonen tok over omkring 1612.''
* ''Ola og Bjørn Bjørnsson: Søner av forrige eigar.
* ''Ola og Bjørn Bjørnsson: Søner av forrige eigar.''
* ''Krona'': Eigde 4 skinn i 1647, 1/2 hus i 1667.
* ''Krona'': Eigde 4 skinn i 1647, 1/2 hus i 1667.
* ''Reidar Skjaker'': Eigde 1 1/2 hud i 1647.
* ''Reidar Skjaker'': Eigde 1 1/2 hud i 1647.
Linje 79: Linje 97:
|-
|-
| '''Matrikkel 1647'''
| '''Matrikkel 1647'''
|  2 1/2 hus og 4 skinn<ref>Skattematrikkene 1647 bind IV, s. 74</ref><br/>
|  2 1/2 hus og 4 skinn<ref>Skattematrikkelen 1647 bind IV, s. 74</ref><br />
* Oppsitjar Knut [Endresson] 1 hus med bygsel
* Oppsitjar Knut [Endresson] 1 hus med bygsel
* Krona 4 skin med bygsel
* Krona 4 skin med bygsel
Linje 110: Linje 128:
==Eksterne lenkjer==
==Eksterne lenkjer==


* {{kartverket|127193}}
 
* {{folketelling bosted land|bf01058264002834|Braterud|1801|Aurdal prestegjeld}}
* {{folketelling|bf01058264002834|Braterud|1801|Aurdal prestegjeld}}
* {{folketelling bosted land|bf01038073001244|Bratrud|1865|Sør-Aurdal prestegjeld}}
* {{folketelling|bf01038073001244|Bratrud|1865|Sør-Aurdal prestegjeld}}
* {{folketelling bosted land|bf01036451000993|Bratrud|1910|Sør-Aurdal herred}}
* {{folketelling|bf01036451000993|Bratrud|1910|Sør-Aurdal herred}}


[[Kategori:Garder]]
[[Kategori:Garder]]
[[kategori:Sør-Aurdal kommune]]
[[Kategori:Sør-Aurdal kommune]]
[[Kategori:Bagn]]
[[Kategori:Bagn]]
{{artikkelkoord|60.814444|N|9.537222|Ø}}
{{artikkelkoord|60.814444|N|9.537222|Ø}}
{{nn}}

Nåværende revisjon fra 12. jan. 2024 kl. 13:04

Brattrud
Alt. namn: Brattaruð, Bratrud
Fyrst nemnd: 1454
Stad: Bagn
Sokn: Bagn
Fylke: Innlandet
Kommune: Sør-Aurdal
Gnr.: 23

Brattrud, tidlegare skreve Bratrud, er ein gard i Bagn i Sør-Aurdal. Han ligg i Vestre Bagn på omkring 470 moh.

Namn

Namnet kjem ifølgje Rygh frå norrønt Brattaruð, «brattrydningen»[1].

Historie

Den fyrste skriftlege kjelda som nemner garden er eit diplom datert 7. april 1454, som fortel at Ivar Ivarsson selde ti laupsbol i Brattrud (Brattarudhi) til Hallkjell Thorgilsson[2]. Garden må ha vore eldre enn dette, og namneleddet -rud tyder på norrøn tid. Den ser ut til å ha vorte ein øydegard, som så vart nyrydda tidleg på 1500-talet. Rundt midten av 1600-talet var det to garder, Søre Brattrud og Nørdre Brattrud. Søre Brattrud vart vidare delt i to like deler i 1760, medan Nørdre vart delt i to like deler i 1724. Bruk 1 er eit av dei to frå Nørdre Brattrud.

Utskilde bruk:

Frå Søre Brattrud
Frå Nørdre Brattrud

Eigarar

Garden var i det minste dels i bondeeige i seinmellomalderen, men seinare dokument tyder på at også kyrkje eller kongen eigde part i han. Eigarane var:

  • Ivar Ivarsson: Selde 10 laupsbol i garden i 1454.
  • Hallkjell Torgilson: Eigar (av part?) frå 1454.
  • Håvard Bjørnsson: Selde 10 laupsbol i garden med samtykkje frå kona Gudrun Torbjørnsdotter i 1466.
  • Gunnar Torleivsson: Eigar (av part?) frå 1466.
  • Ukjende eigarar
  • Bjørn Brattrud: Odelsbonde, sonen tok over omkring 1612.
  • Ola og Bjørn Bjørnsson: Søner av forrige eigar.
  • Krona: Eigde 4 skinn i 1647, 1/2 hus i 1667.
  • Reidar Skjaker: Eigde 1 1/2 hud i 1647.
  • Knut Endresson: Oppsitjar og eigar av 1 hud i 1647.
  • Elling øvre Skjaker og medarvingar: 1 1/2 hud i 1667.
  • Svein Reiersson Nerlaus: 1 1/2 hus saman med Elling Skjaker i 1670, selde i 1690.
  • Laurits Lauritsson på Bragernes: Eigde krongodset i 1685, 1/2 hus i Søre Brattrud.
  • Ola Ellingsson Dølve: Kjøpte 1/2 hud i Søre Brattrud av Laurits Lauritsson.
  • Ola Østensson Heie frå Flå i Hallingdal: Kjøpte 1 1/2 hus for 96 rd. i 1690.
  • Amund Olsson: Son av forrige eigar, arvea ein del etter mor si og kjøpte meir i 1714.
  • Harald Ellingsson Torsrud: Kjøpte 1/2 hud i Søre Brattrud for 50 rd. frå arvingane til Ola Ellingsson Dølve.
  • Aslak Hallvorsson: Oppsitjar på Søre Brattrud, kjøpte ut dei andre i 1727.

Etter dette er det samanfall mellom eigarar og brukarar. For brukarar, sjå artiklar om dei einskilde bruka.

Setrer

I 1935 vart følgjande setrer registrert:

Husmannsplassar

Husmannsplassar ein kjenner er:

  • Ranangen: Nemnt i 1720-åra, fråseld i 1763 og fraflytta omkring 1800.
  • Håvardsrud: Panta i 1748, fråseld i 1754, i bruk til slutten av 1700-talet.
  • Haugrud: Plass til 1748, fråseld og vart bruk nr. 6
  • Øvre Brattebakke: Nemnd rundt midten av 1700-talet, utskild i 1903.
  • Bakkin: Nemnt i 1764.
  • Lijordhaugen: Utskild i 1841.
  • Bakkejord: Brukt i siste del av 1800-talet.

Frå matriklar og panteregister

Matrikkel 1647 2 1/2 hus og 4 skinn[3]
  • Oppsitjar Knut [Endresson] 1 hus med bygsel
  • Krona 4 skin med bygsel
  • Reier Skjaker 1 1/2 hus med bygsel
Gammal matrikkel MN 147 med skyld 3 hudar
Matrikkel 1838 MN 20 med skyld 11 skylddaler 2 ort 20 skilling
Matrikkel 1887 MN 23 med skyld 20 mark 91 øyre
Areal og antall bruk 2009

Referansar

  1. ↑ O. Rygh, Norske Gaardnavne, b.4, s.225
  2. ↑ DN I, nr. 828
  3. ↑ Skattematrikkelen 1647 bind IV, s. 74

Kjelder


Eksterne lenkjer

Koordinater: 60.814444° N 9.537222° Ø

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Brattrud_(Bagn)&oldid=2042514»