Gustav Adolph Lammers
Gustav Adolph Lammers (fødd 26. mai 1802 i København, død 2. mai 1878 i Skien) starta den fyrste dissidentermenigheita i landet. Det Norske Misjonsforbund reknar Lammers som sin grunnlegger, til trass for at han få år etter utmeldinga frå Den Norske Kirke gjekk attende til Statskyrkja.
Henrik Ibsens syster Hedvig Cathrine Stousland var ei av Lammers' næraste støttespelarar og vener. Ho ligg gravlagd attmed Lammers' m/kone på Lie kyrkjegard i Skien. forutan å ha vore ei av inspirasjonskjeldene til det dramatiske verket "Brand", verka han som arkitekt og kunstnar.
Liv og virke
Lammers var rundt 1820 elev hjå H. Linstow ved Den kongelige Tegneskole i Christiania. Samstundes studerte han teologi. Frå 1827 til 1835 var han prest i Hospitalskirken i Trondhjem, og etter dette vart han utnemnt til sokneprest i Bamble.
Han blei gift den 20. februar 1829 med Henriette Nicoline Rode (1810–1898) – dotter av generalkrigskommissær Hans Henrik Rode (1767–1830) av Rode (slekt).[1]
Frå 1839 til 1844 var Lammers stortingsrepresentant for Bratsbergs amt (Telemark). Lammers fekk ført opp, og var sjølv arkitekten bak ei ny kyrkje i Bamble i 1845, Kirken. Lammers måla også korbilda i kyrkja. Han var også arkitekten bak den senklassisistiske Hisøy kirke ved Arendal i 1849, og eit bedehus i Skien i 1850. Han var den drivande krafta i Stortinget for å oppheve konventikkelplakata, slik at folk kunne ha møte utan ein prests tillatelse og lese fra Bibelen.
Lammerske bevegelse
Under et studieopphald i Tyskland kom Lammers inn i eit miljø der han blei døypt i Den Heilage Ande. Når han kom attende fekk han kontakt med ein familie av likesinna der dei med bønn og skriftlesing blei sterkt fylt av Den Heilage Ande. Når Lammers skulle tale i kyrkja fall Den Heilage Ande også der, og Noregs største vekkelse var i gang. Det blei fortald at når Anden fall, kjente ein det som ein svak vind blåste gjennom kyrkja, og at dette gjorde at mange blei frelst.
Lammers stifta landets fyrste dissidentermenighet, i Skien i 1853, og i løpet av nokre få år hadde det oppstått lammerske frimenigheter og grupper fleire stader i Noreg. Lammers blei sokneprest i Christianskirken i Skien, men i 1856 meldte Lammers seg ut av statskyrkja. Andreas Hauge, sonen til den meir kjende Hans Nielsen Hauge, tok då over som sokneprest i Skien.
Lammers stifta frikyrkja «Den frie apostolisk-christelige Menighed», som snart fekk avleggarar andre stader i landet, m.a. i Kristiansand, der den lokale menigheten fekk ein nokså kortvarig eksistens frå 1862 til 1874.
Oppholdet frå statskyrkja blei kortvarig, og i 1860 var han attende. Tegneferdigheiter og kunstneriske interesser fekk meir fokus etter dette. Han gav også ut flere salmesamlinger, m.a. Christelig Psalmebog (Skien 1852).