29 014
redigeringer
utvida litt - meir kjem!
(utvida litt - meir kjem!) |
|||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Grensestein Holstein.jpg|Dansk grensestein i Pinneberg, Holstein.}}'''[[Holstein]]''' er eit område i [[Tyskland|Nord-Tyskland]], i det som i dag er delstaten Schleswig-Holstein. Området er kjent i Noreg særleg i samband med den betydeleg utkommanderinga dit av norske soldatar til vakthald på det som den gongen var den danske sørgrensa under sjuårskrigen (også kalla den prøyssiske sjuårskrigen) i åra 1758-1762 (1763). Danmark-Noreg var nøytrale i krigen, men kongen og regjeringa i København fann det altså nødvendig å mobilisere betydeleg troppestyrkar til grensevakthald.</onlyinclude> | <onlyinclude>{{thumb høyre|Grensestein Holstein.jpg|Dansk grensestein i Pinneberg, Holstein.}}'''[[Holstein]]''' er eit område i [[Tyskland|Nord-Tyskland]], i det som i dag er delstaten Schleswig-Holstein. Området er kjent i Noreg særleg i samband med den betydeleg utkommanderinga dit av norske soldatar til vakthald på det som den gongen var den danske sørgrensa under sjuårskrigen (også kalla den prøyssiske sjuårskrigen) i åra 1758-1762 (1763). Danmark-Noreg var nøytrale i krigen, men kongen og regjeringa i København fann det altså nødvendig å mobilisere betydeleg troppestyrkar til grensevakthald. Området er også kjend som opphavsområde for fleire norske slektar. Holstein og Slesvig til saman kallast ofte berre ''Hertugdøma''.</onlyinclude> | ||
== Grensevakthaldet == | == Grensevakthaldet == | ||
| Linje 15: | Linje 15: | ||
== Verknader == | == Verknader == | ||
Vaktoppdraget i Holstein vart formelt avslutta hausten 1762, men dei siste avdelingane var ikkje heime i Noreg att før ut på våren 1763. I mange bygder er det nedskrive minne om desse «Holstein-karane», m.a. i [[Trysil]], [[Hallingdal]] og [[Gudbrandsdalen]]. [[Ivar Kleiven]] nemner desse karane i bygdebøkene han skreiv om [[Vågå]], Østre og Vestre [[Gausdal]] og [[Lesja]]. Han peiker på at fleire av dei hadde nyttig fagkunnskap med seg heim att, m.a. om korleis dei kunne lage klokker. Frik Hougen legg vekt på at Holstein-mennene stimulerte leseinteressa, da dei kom med «itte saa reint få bøk».<ref>Hougen 1935, s. 297.</ref> Somme stader, t.d. i [[Tresfjord]] i [[Romsdalen]], heiter det i den lokale tradisjonen at dei fyrste potetene i bygda kom med Holstein-karane.<ref>Skeidsvoll 1959.</ref> | Vaktoppdraget i Holstein vart formelt avslutta hausten 1762, men dei siste avdelingane var ikkje heime i Noreg att før ut på våren 1763. I mange bygder er det nedskrive minne om desse «Holstein-karane», m.a. i [[Trysil]], [[Hallingdal]] og [[Gudbrandsdalen]]. [[Ivar Kleiven]] nemner desse karane i bygdebøkene han skreiv om [[Vågå]], Østre og Vestre [[Gausdal]] og [[Lesja]]. Han peiker på at fleire av dei hadde nyttig fagkunnskap med seg heim att, m.a. om korleis dei kunne lage klokker. Frik Hougen legg vekt på at Holstein-mennene stimulerte leseinteressa, da dei kom med «itte saa reint få bøk».<ref>Hougen 1935, s. 297.</ref> Somme stader, t.d. i [[Tresfjord]] i [[Romsdalen]], heiter det i den lokale tradisjonen at dei fyrste potetene i bygda kom med Holstein-karane.<ref>Skeidsvoll 1959.</ref> | ||
| Linje 21: | Linje 20: | ||
== Holstein som stadnamn i Noreg == | == Holstein som stadnamn i Noreg == | ||
{{thumb høyre|Holstein stasjon.jpg|Holstein stasjon på Sognsvannsbanen i Oslo (2006).}}Fleire stader på Austlandet vart det rydda småbruk og husmannsplassar som fekk namnet Holstein. Fleire av desse vart bygd opp på slutten av 1700-talet, altså stutt tid etter at vaktoppdraget i Holstein vart avslutta. Det er difor svært sannsynleg at namnegjevarane har vore inspirerte av hendingane i det dansk-tyske landskapet. Slike [[Oppkallingsnavn|oppkallingsnamn]] er ganske vanlege, men det er ikkje støtt det konkrete grunnlaget for namnegjevinga er like lett å sjå som i dømet Holstein. Namnegranskaren [[Margit Harsson]] meiner jamvel at somme Holstein-plassar kan ha vore rydda eller busette av Holstein-karar.<ref>Harsson 2001, s. 29, 194 og 264.</ref> Under er det ei liste over Holstein-stader i Aust-Noreg: | {{thumb høyre|Holstein stasjon.jpg|Holstein stasjon på Sognsvannsbanen i Oslo (2006).}}Fleire stader på Austlandet vart det rydda småbruk og husmannsplassar som fekk namnet Holstein. Fleire av desse vart bygd opp på slutten av 1700-talet, altså stutt tid etter at vaktoppdraget i Holstein vart avslutta. Det er difor svært sannsynleg at namnegjevarane har vore inspirerte av hendingane i det dansk-tyske landskapet. Slike [[Oppkallingsnavn|oppkallingsnamn]] er ganske vanlege, men det er ikkje støtt det konkrete grunnlaget for namnegjevinga er like lett å sjå som i dømet Holstein. Namnegranskaren [[Margit Harsson]] meiner jamvel at somme Holstein-plassar kan ha vore rydda eller busette av Holstein-karar.<ref>Harsson 2001, s. 29, 194 og 264.</ref> Under er det ei liste over Holstein-stader i Aust-Noreg: | ||
| Linje 38: | Linje 36: | ||
== Referansar == | == Referansar == | ||
<references/> | <references/> | ||