Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Ivar Kleiven: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
Lenke
m (kategorisplitting) |
(Lenke) |
||
| (8 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 24: | Linje 24: | ||
Elles kan ein konstatere at Kleiven var fritenkjande i religiøse saker og ein ivrig talsmann for opplysning og modernisering innan jordbruk og skulestell og i det vi i dag kallar sosialsektoren. | Elles kan ein konstatere at Kleiven var fritenkjande i religiøse saker og ein ivrig talsmann for opplysning og modernisering innan jordbruk og skulestell og i det vi i dag kallar sosialsektoren. | ||
Halvard Grude Forfang framhevar som Kleivens inspiratorar namn som Holberg, Wergeland, Grundtvig, Eilert Sundt, Charles Darwin, Herbert Spencer, Auguste Comte og [[Arne Garborg]]. Kleiven var personleg ven av Arne og Hulda Garborg, og via Viggo Ullmann og Garborg vart han influert av [[georgismen]]. Med sin «ullmannske grundtvigianisme» kom Kleiven i opposisjon til Christopher Bruun og «[[Vonheim|Vonheimkarane]]», som Kleiven meinte var bakstreverske i sosiale og politiske spørsmål. | Halvard Grude Forfang framhevar som Kleivens inspiratorar namn som Holberg, Wergeland, [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig|Grundtvig]], Eilert Sundt, Charles Darwin, Herbert Spencer, Auguste Comte og [[Arne Garborg]]. Kleiven var personleg ven av Arne og Hulda Garborg, og via Viggo Ullmann og Garborg vart han influert av [[georgismen]]. Med sin «ullmannske grundtvigianisme» kom Kleiven i opposisjon til Christopher Bruun og «[[Vonheim|Vonheimkarane]]», som Kleiven meinte var bakstreverske i sosiale og politiske spørsmål. | ||
Kleiven tyktest vere ganske nøgd med det biletet han meinte å ha skapt av seg sjølv blant dølske og andre bakstrevarar, nemleg som «eit beist som er europear og realist og radikal og ullmannsk, skriv om trongsyn og bakevje, oftedalspolitikk og vestlandsk kristendom og om trongsyn i Gausdal». Han uttrykkjer dette i eit privat brev.<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 59.</ref> Pietisme var blant dei fenomena han stundom fall for freistinga til å agitere direkte mot i sine historiske framstillingar. Og han harselerte over livsfjerne romantikarar som såg kulturelt forfall og elende i ein moderne separator på ein seterstul. I 1890-åra hadde han planar om å gjere Lalm ungdomslags hektograferte avis Lalmingen til eit trykt månadsblad for eit større publikum. Der skulle han agitere for «maalsak, kvinnesak, mot uskikkar, for betre moral, for friheit, likheit og brorskap».<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 70.</ref> | Kleiven tyktest vere ganske nøgd med det biletet han meinte å ha skapt av seg sjølv blant dølske og andre bakstrevarar, nemleg som «eit beist som er europear og realist og radikal og ullmannsk, skriv om trongsyn og bakevje, oftedalspolitikk og vestlandsk kristendom og om trongsyn i Gausdal». Han uttrykkjer dette i eit privat brev.<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 59.</ref> Pietisme var blant dei fenomena han stundom fall for freistinga til å agitere direkte mot i sine historiske framstillingar. Og han harselerte over livsfjerne romantikarar som såg kulturelt forfall og elende i ein moderne separator på ein seterstul. I 1890-åra hadde han planar om å gjere Lalm ungdomslags hektograferte avis Lalmingen til eit trykt månadsblad for eit større publikum. Der skulle han agitere for «maalsak, kvinnesak, mot uskikkar, for betre moral, for friheit, likheit og brorskap».<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 70.</ref> | ||
Om ideala, radikalismen og framstegsorienteringa stod uskipla ved lag etter at han gav seg ut av politikken frå fyrst på 1900-talet, er noko uvisst. Det er berrsynt at han var skeptisk til mykje nymotens som mellom anna kom med turismen, og som han meinte var «uekte» og tente til å undergrave den tradisjonelle og i hans augo bevaringsverdige bondekulturen. Og han var motstandar av sosialisme og fagforeiningsverksemd slik det blant anna ytra seg ved ein streik blant jernbanearbeidarane på bana [[Otta]]-[[Dombås]] i 1912.<ref>Brev til Decorah-Posten s. 90-92.</ref> | Om ideala, radikalismen og framstegsorienteringa stod uskipla ved lag etter at han gav seg ut av politikken frå fyrst på 1900-talet, er noko uvisst. Det er berrsynt at han var skeptisk til mykje nymotens som mellom anna kom med turismen, og som han meinte var «uekte» og tente til å undergrave den tradisjonelle og i hans augo bevaringsverdige bondekulturen. Og han var motstandar av sosialisme og fagforeiningsverksemd slik det blant anna ytra seg ved ein streik blant jernbanearbeidarane på bana [[Otta (tettsted)|Otta]]-[[Dombås]] i 1912.<ref>Brev til Decorah-Posten s. 90-92.</ref> | ||
== Verk og betydning == | == Verk og betydning == | ||
{{thumb høyre|Lom og Skjaak 1915.jpg|<small>Tittelbladet i ''Lom og Skjaak'', 1915, fyrste band av ''Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen''.</small>}}Den fyrste boka Ivar Kleiven fekk gjeve ut, kom i 1894. Det var ''Segner fraa Vaagaa'', skriven på dialekt med lydskrift. Ein god del av stoffet her inngjekk i den neste boka ''I gamle Daagaa'', ei samling folkeminne og kulturhistoriske artiklar som kom i 1907. Han rekna denne boka som fyrste bandet i eit større planlagt bygdebokverk om heimbygda. | {{thumb høyre|Lom og Skjaak 1915.jpg|<small>Tittelbladet i ''Lom og Skjaak'', 1915, fyrste band av ''Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen''.</small>}}Den fyrste boka Ivar Kleiven fekk gjeve ut, kom i 1894. Det var ''Segner fraa Vaagaa'', skriven på dialekt med lydskrift. Ein god del av stoffet her inngjekk i den neste boka ''I gamle Daagaa'', ei samling folkeminne og kulturhistoriske artiklar som kom i 1907. Han rekna denne boka som fyrste bandet i eit større planlagt bygdebokverk om heimbygda. | ||
Som lokalhistorikar er det samleverket ''Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen'' som ruver hjå Kleiven. Verket består av separate band for dei fleste Gudbrandsdalsbygdene: ''Lom og Skjaak'' (1915), ''Lesja og Dovre'' (1921), ''Østre og Vestre Gausdal'' (1928), ''Ringebu'' (1928) og ''Fronsbygdin'' (1930). Han var eit godt stykke på veg med materiale frå [[Øyer]] og [[Fåberg]] da han døydde. | Som lokalhistorikar er det samleverket ''[[Gamal bondekultur i Gudbrandsdalen]]'' som ruver hjå Kleiven. Verket består av separate band for dei fleste Gudbrandsdalsbygdene: ''Lom og Skjaak'' (1915), ''Lesja og Dovre'' (1921), ''Østre og Vestre Gausdal'' (1928), ''Ringebu'' (1928) og ''Fronsbygdin'' (1930). Han var eit godt stykke på veg med materiale frå [[Øyer]] og [[Fåberg]] da han døydde. | ||
I føreordet til ''I gamle Daagaa'' skisserer Kleiven ein mal som han tenkjer seg bygdeboka utført etter. Den fell i tre delar, dels basert på innhald, dels på type kjeldemateriale: | I føreordet til ''I gamle Daagaa'' skisserer Kleiven ein mal som han tenkjer seg bygdeboka utført etter. Den fell i tre delar, dels basert på innhald, dels på type kjeldemateriale: | ||
| Linje 49: | Linje 49: | ||
Ivar Kleivens historiesyn, slik det ytrar seg i bygdebøkene og dei andre kulturhistoriske arbeida hans, har vorte karakterisert som «antikverande» i den forstand at føremålet med den historiske granskinga og formidlinga fyrst og fremst blir «å berge frå gløymsla oppfatninga av ei stasjonær livsform som var i ferd med å bli borte».<ref>Minneskrift 2004 side 67 (Ivar Teigum)</ref> | Ivar Kleivens historiesyn, slik det ytrar seg i bygdebøkene og dei andre kulturhistoriske arbeida hans, har vorte karakterisert som «antikverande» i den forstand at føremålet med den historiske granskinga og formidlinga fyrst og fremst blir «å berge frå gløymsla oppfatninga av ei stasjonær livsform som var i ferd med å bli borte».<ref>Minneskrift 2004 side 67 (Ivar Teigum)</ref> | ||
Forteljinga ''Frå skotteåre'', publisert posthumt i 1935, hadde motiv frå hendingane i [[Kringen]] i [[1612]], men er ei fiiksjonsforteljing, ikkje eit historisk verk. | Forteljinga ''Frå skotteåre'', publisert posthumt i 1935, hadde motiv frå hendingane i [[Høgkringom|Kringen]] i [[1612]], men er ei fiiksjonsforteljing, ikkje eit historisk verk. | ||
To vegar er oppattkalla etter han, nemleg [[Ivar Kleivens veg (Lillehammer)|Ivar Kleivens veg på Lillehammer]] og [[Ivar Kleivens veg (Vågå)|ein veg med same namn]] i heimbygda Lalm. | |||
== Bibliografi (hovudverka) == | == Bibliografi (hovudverka) == | ||
| Linje 64: | Linje 66: | ||
*Elvesøg, Lillehammer 1937. | *Elvesøg, Lillehammer 1937. | ||
*Frå barndomen, Lillehammer 1993. | *Frå barndomen, Lillehammer 1993. | ||
*Brev til [[Decorah Posten]], utgjeve ved | *Brev til [[Decorah Posten]], utgjeve ved [[Bruker:Gudmund Harildstad|Gudmund Harildstad]], Lillehammer 1994. | ||
*Heime og ute. Brevskifte mellom Ivar Kleiven og Kristian Prestgard 1886-1932. Ved Gudmund Harildstad og [[Kristoffer Kruken]]. Novus forlag, Oslo 2017. | |||
Sjå elles komplett bibliografi ved G. Harildstad m.fl. i ''Artiklar av Ivar Kleiven. Målbruken hans. Bibliografi'', Dølaringen 1991. | Sjå elles komplett bibliografi ved G. Harildstad m.fl. i ''Artiklar av Ivar Kleiven. Målbruken hans. Bibliografi'', Dølaringen 1991. | ||
| Linje 83: | Linje 86: | ||
== Utgåande lenker == | == Utgåande lenker == | ||
*[http://www.nb.no/nbsok/search?action=search&mediatype=b%C3%B8ker&format=Digitalt%20tilgjengelig&searchString=creator:kleiven,ivar&query=; Digitaliserte bøker av Kleiven] hos Nasjonalbiblioteket | *[http://www.nb.no/nbsok/search?action=search&mediatype=b%C3%B8ker&format=Digitalt%20tilgjengelig&searchString=creator:kleiven,ivar&query=; Digitaliserte bøker av Kleiven] hos Nasjonalbiblioteket. | ||
* {{hbr1-1|pf01036428001923|Ivar Kleiven}}. | |||
{{DEFAULTSORT:Kleiven, Ivar}} | {{DEFAULTSORT:Kleiven, Ivar}} | ||
| Linje 93: | Linje 97: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1854]] | [[Kategori:Fødsler i 1854]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1934]] | [[Kategori:Dødsfall i 1934]] | ||
{{nn}} | |||
{{F2}} | {{F2}} | ||