Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
Supplement. Kjeldetilvisngar.
m (katsort) |
(Supplement. Kjeldetilvisngar.) |
||
| Linje 17: | Linje 17: | ||
I 1884 stifta Kleiven «Lalms og Otdalens Samtalelag», der medlemmene ved foredrag, opplesing, diskusjonar og skriving av lagsavis skulle belyse slike ting som «vedkjem det åndelege liv eller det daglege yrket». Samtalelaget vart i 1894 omskipa til [[Lalm ungdomslag]], og gjekk dermed inn som ein del av den frilynde ungdomsrørsla. Kleiven var sjølv aktiv i denne rørsla opp i godt vaksen alder, mellom anna som formann i [[Gudbrandsdal ungdomslag|Gudbrandsdalens ungdomslag]] 1899-1902 og som styremedlem i [[Noregs Ungdomslag]] 1899-1900. | I 1884 stifta Kleiven «Lalms og Otdalens Samtalelag», der medlemmene ved foredrag, opplesing, diskusjonar og skriving av lagsavis skulle belyse slike ting som «vedkjem det åndelege liv eller det daglege yrket». Samtalelaget vart i 1894 omskipa til [[Lalm ungdomslag]], og gjekk dermed inn som ein del av den frilynde ungdomsrørsla. Kleiven var sjølv aktiv i denne rørsla opp i godt vaksen alder, mellom anna som formann i [[Gudbrandsdal ungdomslag|Gudbrandsdalens ungdomslag]] 1899-1902 og som styremedlem i [[Noregs Ungdomslag]] 1899-1900. | ||
I 1886, etter opphaldet i Seljord, starta Kleiven ein kveldsskule med tilbod til ungdom som ville ha noko meir enn folkeskulen. Undervisningsidealet hans tykkjest ha vore jordnært og sekulært. Iallfall uttrykte han sjølv om dette i eit brev: «Fa’n og romantikken skal ikkje inn i min skule».<ref>Forfang. | I 1886, etter opphaldet i Seljord, starta Kleiven ein kveldsskule med tilbod til ungdom som ville ha noko meir enn folkeskulen. Det tok til med ti gutar og ti jenter. Undervisninga foregjekk laurdag og sundag kveld mellom klokka 18 og 22. Undervisningsidealet hans tykkjest ha vore jordnært og sekulært. Iallfall uttrykte han sjølv om dette i eit brev: «Fa’n og romantikken skal ikkje inn i min skule». Han la vekt på norsk, helselære, historie, song, bokføring og gardsrekneskap<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 64-65.</ref> | ||
Kleiven var med og skipa venstrelag i Vågå. Frå 1888 til 1905 sat han i heradsstyret, og var formann i skulestyret frå 1892. I perioden 1900-1903 var han varamann til Stortinget frå Venstre. | Kleiven var med og skipa venstrelag i Vågå. Frå 1888 til 1905 sat han i heradsstyret, og var formann i skulestyret frå 1892. I perioden 1900-1903 var han varamann til Stortinget frå Venstre. | ||
Ivar Kleiven | Ivar Kleiven skipa ei lokal [[arbeidarforeining]] på Lalm. I 1885 hadde laget 46 registrerte medlemmer. Vi kjenner ikkje til kor lenge laget eksisterte.<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 47, jf. Ivar Teigum i ''Bygdebok for Vågå og Sel'' band 2 side 398</ref> Det dreiar seg nok om ei ikkje-sosialistisk, filantropisk foreining av den typen som oftast venstrefolk sette i gang på den tida. [[Vågå mållag]] (i dag kalla Mållaget Ivar Kleiven) reknar også Kleiven som sin grunnleggjar. | ||
I sitt samfunnsengasjement kan Kleiven karakteriserast som ein sosialt innstilt demokrat som frå 1880-åra gjekk inn for ålmenn røysterett (derunder kvinneleg røysterett) og avvikling av husmannsvesenet. Med omsyn til det siste, så var det ei sak som på fleire vis kom han nært inn på livet. Mor hans kom frå ein husmannsfamilie. Og enda om Søre Kleivi var ein liten eller etter lokale tilhøve medels stor gard, låg det heile åtte eller ni husmannsplassar under han. Av folketeljinga 1900 går det fram at iallfall fem av plassane har Ivar Kleiven hatt i behald den tida han sjølv dreiv som gardbrukar. | I sitt samfunnsengasjement kan Kleiven karakteriserast som ein sosialt innstilt demokrat som frå 1880-åra gjekk inn for ålmenn røysterett (derunder kvinneleg røysterett) og avvikling av husmannsvesenet. Med omsyn til det siste, så var det ei sak som på fleire vis kom han nært inn på livet. Mor hans kom frå ein husmannsfamilie. Og enda om Søre Kleivi var ein liten eller etter lokale tilhøve medels stor gard, låg det heile åtte eller ni husmannsplassar under han. Av folketeljinga 1900 går det fram at iallfall fem av plassane har Ivar Kleiven hatt i behald den tida han sjølv dreiv som gardbrukar. | ||
| Linje 27: | Linje 27: | ||
Elles kan ein konstatere at Kleiven var fritenkjande i religiøse saker og ein ivrig talsmann for opplysning og modernisering innan jordbruk og skulestell og i det vi i dag kallar sosialsektoren. | Elles kan ein konstatere at Kleiven var fritenkjande i religiøse saker og ein ivrig talsmann for opplysning og modernisering innan jordbruk og skulestell og i det vi i dag kallar sosialsektoren. | ||
Kleivens biograf Halvard Grude Forfang framhevar som Kleivens fremste inspiratorar namn som Holberg, Wergeland, Grundtvig, Eilert Sundt, Auguste Comte og [[Arne Garborg]]. Kleiven var personleg ven av Arne og Hulda Garborg. Med sin "ullmannske grundtvigianisme" kom Kleiven i opposisjon til Christopher Bruun og "[[Vonheim|Vonheimkarane]]", som Kleiven meinte var bakstreverske i sosiale og politiske spørsmål. | Kleivens biograf Halvard Grude Forfang framhevar som Kleivens fremste inspiratorar namn som Holberg, Wergeland, Grundtvig, Eilert Sundt, Auguste Comte og [[Arne Garborg]]. Kleiven var personleg ven av Arne og Hulda Garborg, og via Garborg vart han influert av [[georgismen]]. Med sin "ullmannske grundtvigianisme" kom Kleiven i opposisjon til Christopher Bruun og "[[Vonheim|Vonheimkarane]]", som Kleiven meinte var bakstreverske i sosiale og politiske spørsmål. | ||
Kleiven tyktest vere ganske nøgd med det biletet han meinte å ha skapt av seg sjølv blant dølske og andre bakstrevarar, nemleg som «eit beist som er europear og realist og radikal og ullmannsk, skriv om trongsyn og bakevje, oftedalspolitikk og vestlandsk kristendom og om trongsyn i Gausdal». Han uttrykkjer dette i eit privat brev.<ref>Forfang. | Kleiven tyktest vere ganske nøgd med det biletet han meinte å ha skapt av seg sjølv blant dølske og andre bakstrevarar, nemleg som «eit beist som er europear og realist og radikal og ullmannsk, skriv om trongsyn og bakevje, oftedalspolitikk og vestlandsk kristendom og om trongsyn i Gausdal». Han uttrykkjer dette i eit privat brev.<ref>Forfang, H. Grude 1945 side 59.</ref> Pietisme var blant dei fenomena han stundom fall for freistinga til å agitere direkte mot i sine historiske framstillingar. Og han harselerte over livsfjerne romantikarar som såg kulturelt forfall og elende i ein moderne separator på ein seterstul. Frå 1894 hadde han planar om eit bladtiltak der han skulle agitere for «maalsak, kvinnesak, mot uskikkar, for betre moral, for friheit, likheit og brorskap».<ref>Forfang...</ref> | ||
Om ideala, radikalismen og framstegsorienteringa stod uskipla ved lag etter at han gav seg ut av politikken frå fyrst på 1900-talet, er noko uvisst. Det er berrsynt at han var skeptisk til mykje nymotens som mellom anna kom med turismen, og som han meinte var ”uekte” og tente til å undergrave den tradisjonelle og i hans augo bevaringsverdige bondekulturen. Og han var motstandar av sosialisme og fagforeiningsverksemd slik det blant anna ytra seg ved ein streik blant jernbanearbeidarane på bana [[Otta]]-[[Dombås]] i 1912.<ref>Brev til Decorah-Posten s. 90-92.</ref> | Om ideala, radikalismen og framstegsorienteringa stod uskipla ved lag etter at han gav seg ut av politikken frå fyrst på 1900-talet, er noko uvisst. Det er berrsynt at han var skeptisk til mykje nymotens som mellom anna kom med turismen, og som han meinte var ”uekte” og tente til å undergrave den tradisjonelle og i hans augo bevaringsverdige bondekulturen. Og han var motstandar av sosialisme og fagforeiningsverksemd slik det blant anna ytra seg ved ein streik blant jernbanearbeidarane på bana [[Otta]]-[[Dombås]] i 1912.<ref>Brev til Decorah-Posten s. 90-92.</ref> | ||