lokalhistoriewiki.no

Kvalfangst med seglfartøy i Nordatlanteren: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Kvalfangst med seglfartøy i Nordatlanteren (vis kilde)

Sideversjonen fra 11. mar. 2024 kl. 08:29

1 422 byte lagt til ,  11 mars
→‎Informasjon
m (kmv)
 
(8 mellomliggende versjoner av 6 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude>{{thumb|AMU-0007_06.jpg|SS «Nevada», modell, babord side}}  
<onlyinclude>{{thumb|AMU-0007_06.jpg|SS «Nevada», modell, babord side}}  
'''[[«Nevada». Kvalfangst med seglfartøy i Nordatlanteren]]''' Nebbkval-/bottlenosefangst i Nordatlanteren frå Sunnmøre/Ålesund {{koord|62.47408549|N|6.15181299|Ø}}  gjekk føre seg i tiåra rundt 1900 (1888 -1915) med spesialutrusta seglfartøy på 55 – 100 netto registertonn (sjå tabell nede i stykket). Fartøya var fyrst  kjøpt brukt frå USA og England/dei britiske øyar. Seinare vart det kjøpt nye og brukte fartøy i Noreg. Størrelse og utrusting på fartøya var tilnærma lik for fangst og lasting rundt 1900. Tidleg og seint i perioda var der heftig forsking på fartøy og utstyr. Kvalfangarane var opptekne av god funksjon, ikkje detaljar. Dei sorterte fartøya i to typer etter seglføring, skonnertar og skværseglarar.
'''[[Kvalfangst med seglfartøy i Nordatlanteren]]''' Nebbkval-/bottlenosefangst i Nordatlanteren frå Sunnmøre/[[Ålesund]] gjekk føre seg i tiåra rundt 1900 (1888 -1915) med spesialutrusta seglfartøy på 55 – 100 netto registertonn (sjå tabell nede i stykket). Fartøya var fyrst  kjøpt brukt frå USA og England/dei britiske øyar. Seinare vart det kjøpt nye og brukte fartøy i Noreg. Størrelse og utrusting på fartøya var tilnærma lik for fangst og lasting rundt 1900. Tidleg og seint i perioda var der heftig forsking på fartøy og utstyr. Kvalfangarane var opptekne av god funksjon, ikkje detaljar. Dei sorterte fartøya i to typer etter seglføring, skonnertar og skværseglarar.
   
   
Fangstinga fylgde vandringa til nebbkvalen og fangsten var spekk til oljeproduksjon. Kvalen fylgde truleg vandringa til ein blekksprut/akkar. Kvalfangarane sjekka av og til mageinnhaldet til kvalen som var mest blekksprut med innslag av litt sild og torsk.</onlyinclude>
Fangstinga fylgde vandringa til nebbkvalen og fangsten var spekk til oljeproduksjon. Kvalen fylgde truleg vandringa til ein blekksprut/akkar. Kvalfangarane sjekka av og til mageinnhaldet til kvalen som var mest blekksprut med innslag av litt sild og torsk.</onlyinclude>
Linje 6: Linje 6:
Forteljarane er brørne Martinus og [[Henrik Holsvik]] og modell av fartøyet «Nevada» er laga av Andreas Årsetøy. Henrik har etter eige utsagn sju turar frå 1903 – 1910. Han sit med modellen fram for seg når han snakkar. Martinus seier seks, sju turar. Han sit i skomakarverkstaden sin i Volda og tenkjer tilbake på ei farefull tid. Andreas, som laga modellen, er nemnd som mannskap og har truleg ein tur, tidlegast i 1915.
Forteljarane er brørne Martinus og [[Henrik Holsvik]] og modell av fartøyet «Nevada» er laga av Andreas Årsetøy. Henrik har etter eige utsagn sju turar frå 1903 – 1910. Han sit med modellen fram for seg når han snakkar. Martinus seier seks, sju turar. Han sit i skomakarverkstaden sin i Volda og tenkjer tilbake på ei farefull tid. Andreas, som laga modellen, er nemnd som mannskap og har truleg ein tur, tidlegast i 1915.


Artikkelen er ei systematisering av det som blir fortalt på lydbanda 50 – 70 år etter dei faktiske hendingane der ein ser hendingane med lokale auge frå ei fjordbygd på «indre stråk» på Sunnmøre. Ein fyl ikkje forteljinga, men tenkjer; tur, fartøy med gjenstands-plassering, reiskap og bruk av reiskap. Gamle gjenstands-namn, utgådde seiemåtar, ikkje alltid fullførte utsegner og tidvis bruk av halvemål er grunnlaget/utgangspunktet. Sumt treng litt synsing/kommentar og forklaring utan garanti for den «heile og fulle sanninga», men ein er i nærleiken.
Artikkelen er ei systematisering av det som blir fortalt på lydbanda 50 – 70 år etter dei faktiske hendingane der ein ser hendingane med lokale auge frå ei fjordbygd på «indre stråk» på Sunnmøre. Ein fyl ikkje forteljinga, men tenkjer; klargjering, tur, fartøy med gjenstands-plassering, reiskap og bruk av reiskap. Gamle gjenstands-namn, utgådde seiemåtar, ikkje alltid fullførte utsegner og tidvis bruk av halvemål er grunnlaget/utgangspunktet. Sumt treng litt synsing/kommentar og forklaring utan garanti for den «heile og fulle sanninga», men ein er i nærleiken.


Til slutt i artikkelen, samanlikningsgrunnlaget, reiaren Hans Nørve sine opplevingar frå same tida. Martinus Holsvik: Det var ei vanskeleg tid. Gjev slike tider aldri kjem att.
Til slutt i artikkelen, samanlikningsgrunnlaget, reiaren Hans Nørve sine opplevingar frå same tida. Martinus Holsvik: Det var ei vanskeleg tid. Gjev slike tider aldri kjem att.


{{thumb|Åles hamn ca 1910 Aalseunds Museun JPEG.jpg|SS "Nevada", kvit, til venstre. DS "Jotunheim" til høgre}}
==Om klargjering og samling av mannskap==
Reiaren har full kontroll med klargjering av fartøya før tur. Han har gjort avtale med folk han stolar på held seg edru og arbeider etter avtale medan fartøyet ligg ved land. Desse kan vere ein skipper eller ein skyttar med eit arbeidslag på nokre mann som møter i høveleg tid før tur.
Fartøyet blir henta frå opplag og ein set i gang naudsynte reparasjonar. Så går dei til lager og tek om bord tauverk, segl, kanoner, ammunisjon, proviant og elles (uttale frå anna hald) «ting vi ikkje veit namnet på her og no».
Så skal mannskapet som det er gjort avtale med tidlegare på plass. Det er ikkje alltid like «beinkløyvt»/enkelt.
Sjømannslege vurderte alle. Ingen slapp om bord utan attest Det vart gjort individuelle vurderingar ut frå om du er frisk, treng arbeid, har ei familie som treng sårt til inntekt. Ikkje så enkelt dette.
Dette var i det ein her kalla «tærings-tida»/tuberkulose-tida. Det var sagt at dei som hadde tæring var gulfarga på ryggen. Ein del folk som var gule på ryggen var med. Med-seglarane såg dette og stilte naturlegvis spørsmål. Svaret var: Legen sa det var berre å reise. Familiane deira trong inntekta.
Fartøya vart taua ut på «Staursundet» {{koord|62.47423986|N|6.1516572|Ø}}(det originale Staursundet her var sundet bak Skatefluda der husa stod på staur/pålar. Kvalfangarane oppfatta og brukte namnet, Staursundet,  herifrå og vestover dagens (2016) Brosundet på begge sider av Molja) og ankra opp slik at dei var godt klar av land. Så vart skipper og skyttarar innkvartert. Men på så ymse vis.
Reiaren hadde gjort avtalar med kvar enkelt mann. Men alle var ikkje like glade for å reise når «åt bar», eit mykje brukt uttrykk for når ting/avtalar vart sett ut i livet.
Ein gong skyttarane hadde gjort klart var neste oppdrag å hente skipperen heime.  Han var langt frå edru og protesterte heftig mot å reise til sjøs. Han vart teken med om bord og låst inne i skippersalongen. Tre døgn med henne "Siri"/pøsen/dobøtta og det han trengde av mat og drikke. Behandlinga er kalla «oppturking». No fekk skipperen kommandoen av reiaren. Kommandoen for skipper var med atterhald om landlov. Skyttarane hadde beskjed frå reiar om vakthald. Ikkje landlov for skipper før tur.
Fjordafolket held eit auge med kvarandre så dei skulle oppføre seg nokolunde før tur. Men å få ombord dei som var kjende i byen var ikkje like enkelt. Skyttarane gjekk frå pub til pub og tok med sine mannskap. Vel om bord i fangst-fartøyet sette dei vakt over småbåtane slik at ingen skulle ro til lands att. Dei tystaste stupte til havs, sumde i land, og gjekk sine eigne vegar. Så ny runde med henting. Og ny runde igjen. Men no knytte dei slepebåten «Basken» for stamnen. Han slepa dei ut for «Eggakanten» der segla kom opp og dei kursa vestover.
Martinus Holsvik: Hå, hå. Ja det var eit år. Eg såg på frå «Nevada». Vi låg nedanfor «Gløsen» utanfor «Holm-brygga» {{koord|62.47397518|N|6.14999317|Ø}}. Ved Holmbrygga var der ei tretrapp som gjekk ned i sjøen. Ein tjue, femogtjue mann hadde vore ei runde «på byen».
Her kjem dei og hadde bestemt seg for at dei skulle om bord i «Skerner». Dei praia, «Skerner» o hoi. Om bord i «Skerner» var han Nikolai Slåttelid åleine, han sat i eine mastretoppen og heldt på med noko tau-arbeid. Det var ikkje så «snartrive» å kome seg ned derifrå. Gjengen på land hadde ikkje tid til å vente, dei ranga av seg kleda, stupte til havs og tok seg om bord. Der for dei springande rund på dekk ei stund. Når dei var leide her stupte dei til havs og sumde til lands att og for opp gjennom byen spildrande nakne.
Byen hadde to patruljerande politimenn. Desse hadde ingen sjanse å styre desse nakne karane. Men dei var eit stykke framom og fekk folk til å gå i hus so der ikkje skulle bli krangel med nokon andre. 
==Frå Aalesund hamn - ei forhalingshamn for seglfartøy 1892 - glasplater fotograf Axel Lindahl frå serie nr. 2025 - 2035==
I bileta er https://www.norske-kirker.net/home/more-og-romsdal/aalesund-kirke/, Molja frå 1855 med feste for "kalfatring" - å legge seglfartøy på sida og stelle halve botnen - og naturlegvis "omkalfatring" - same sida på nytt - eller andre sida.
<gallery>
Bilde: URN_NBN_no-nb_foto_NF_WL_02031_B.jpg|Vestende Nørvøy, Aspøy, Hessa, Godøy. Kvalfangarane ved Molja og Fiskerimuseet
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02031 A.jpg|Aalesundet til venstre og Staursundet slik kvalfangarane sa
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02032.jpg|Staursundet, slik kvalfangarane sa, med Molja ferdig 1855 mot nordvestaveiret. Opp midt i bilete, damp-slepebåt vestover
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02028.jpg|Frå topp Aspøya. Molja, Staursundet med pakkhus eller sjøbuer og Aksla som bakgrunn
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02029.jpg|På Molja, Staursundet med båt og pakkhus
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02027.jpg|På Molja. Halve jakta Karoline og ei skøyte på Staursundet
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02033.jpg|Frå Aspøy. Sol over Godøya. Kvalfangarane skal vestover
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02026 A.jpg|Aspøy med Aalesung krk, mot Borgundfjorden
Bilde: URN NBN no-nb foto NF WL 02034.jpg|Jakter på Valderhaugfjorden. 1892 like vanleg som ein lastebil 100 år seinare
</gallery>


{{thumb|Åles hamn ca 1910 Aalseunds Museun JPEG.jpg|SS "Nevada", kvit, til venstre. DS "Jotunheim" til høgre}}
 
==Fangstturen==
==Fangstturen==
Turen gjekk ut frå Ålesund rundt 1. mai. Kursen var fyrst for nord om Færøyane {{koord|62,756524|N|-5.802121|Ø}} der ein vona å treffe kvalen på vandring nordover.  
Turen gjekk ut frå Ålesund rundt 1. mai. Kursen var fyrst for nord om Færøyane {{koord|62,756524|N|-5.802121|Ø}} der ein vona å treffe kvalen på vandring nordover.  
Linje 62: Linje 97:
Kvalkanon: Ei stor og minst ei mindre. Kanonene er harpunkanoner med munnlading. Der var målebeger for svartkrut til kvar kanonstørrelse. Krutet slo ein i ein spisspose eller litt papir og stappa i løpet med ladestokk. Sette så i ei kork med oppgåve å halde krutet tørt og som slagdempar mellom ladning og bakre harpunende. Tenning var ved ei «krag-mekanisme» med ei lada hylse utan kule i. (I flg. reiar Hans Nørve hadde moderfartøyet 2,5 " og 2" (" = tome/tommer). Tre framme og to bak. Fangstbåtane hadde ei eller to 1,5 " kanon.)  
Kvalkanon: Ei stor og minst ei mindre. Kanonene er harpunkanoner med munnlading. Der var målebeger for svartkrut til kvar kanonstørrelse. Krutet slo ein i ein spisspose eller litt papir og stappa i løpet med ladestokk. Sette så i ei kork med oppgåve å halde krutet tørt og som slagdempar mellom ladning og bakre harpunende. Tenning var ved ei «krag-mekanisme» med ei lada hylse utan kule i. (I flg. reiar Hans Nørve hadde moderfartøyet 2,5 " og 2" (" = tome/tommer). Tre framme og to bak. Fangstbåtane hadde ei eller to 1,5 " kanon.)  


Kjekkepullerten: Ein «kjekkepullert» (fornorska engelsk) på kvar side av fartøyet framme og bak. Ei forklaring på namnet kjekkepullert kan vere at båtane er engelsk/amerikanske og at desse orginalt heiter noko slikt som «check pullert». Desse pullertane er ein kraftig stolpe festa i rekka og skroget. Dei stikk godt opp over rekka og er runde med form som «koppen» på ei seinare normal båtvinsj. Ein prøvar seg fram kor mange omdreiningar harpunline må ha for passeleg bremsing/kontrollert utslakking. Ei omdreining er for lite, tre omdreiningar gir sjølvlåsing. Derfor skal harpunlina leggast to omdreingar rundt kjekkepullert ved klargjering til skot frå harpun.
Kjekkepullerten: Ein «kjekkepullert» (fornorska engelsk) på kvar side av fartøyet framme og bak. Ei forklaring på namnet kjekkepullert kan vere at båtane er engelsk/amerikanske og at desse originalt heiter noko slikt som «check pullert». Desse pullertane er ein kraftig stolpe festa i rekka og skroget. Dei stikk godt opp over rekka og er runde med form som «koppen» på ei seinare normal båtvinsj. Ein prøvar seg fram kor mange omdreiningar harpunline må ha for passeleg bremsing/kontrollert utslakking. Ei omdreining er for lite, tre omdreiningar gir sjølvlåsing. Derfor skal harpunlina leggast to omdreingar rundt kjekkepullert ved klargjering til skot frå harpun.


Nedgang til lugar framme, modellen syner ei firkanta kasse med ei kappe med kruma tak på.
Nedgang til lugar framme, modellen syner ei firkanta kasse med ei kappe med kruma tak på.
Linje 111: Linje 146:


==Arbeidsreiskap og framgangsmåte ved fangsting==   
==Arbeidsreiskap og framgangsmåte ved fangsting==   
{{thumb|Fangstbåt på Aalesunds Museum. H side.JPG|Fangstbåt. Høgre side. Aalesunds Museum}}Fangstbåtane:  Der er tre fangst-/redningsbåtar som ved fangsting blir brukt med tre mann på kvar. Ein skyttar og to roarar. (Om båtane er sagt lite, det blir dermed synsing ut frå modell av «Nevada» med fangstbåtar). Brukar ein høvestal/forholdstal er fangstbåtane 16 - 19 fot  (ca. 5 - 6 meter) lange. Må vere sterkbygd, men ikkje tung, for den skal ved fangsting roast av to mann. Framme har båten kvalkanon og «kjekkepullert».  
{{thumb|Fangstbåt på Aalesunds Museum. H side.JPG|Fangstbåt. Høgre side. Aalesunds Museum}}Fangstbåtane:  Der er tre fangst-/redningsbåtar som ved fangsting blir brukt med tre mann på kvar. Ein skyttar og to roarar. (Om båtane er sagt lite, det blir dermed synsing ut frå modell av «Nevada» med fangstbåtar). Brukar ein høvetal/forholdstal er fangstbåtane 16 - 19 fot  (ca. 5 - 6 meter) lange. Må vere sterkbygd, men ikkje tung, for den skal ved fangsting roast av to mann. Framme har båten kvalkanon og «kjekkepullert».  


Harpun-kanona i robåten er (iflg reiar Hans Nørve) 1,5 ". Ei tilpassa harpun-kanoner etter båt-størrelse.
Harpun-kanona i robåten er (iflg reiar Hans Nørve) 1,5 ". Ei tilpassa harpun-kanoner etter båt-størrelse.
Linje 154: Linje 189:
Frå vakta var sett, mannskapet var under kommando som arbeidslag, og segla var oppe fyrste gongen virkar det som om alle måtte «puste roleg og vakte på kvar ei handling» for å ha von om å kome levande heim. Det rare er at ingen av interjuvobjekta nemner fare med eit ord. Dei nemner heller ikkje skadar. Saka er enkel. Er du med på slikt arbeid er du vaken og med sjølv om augene må haldast opne med fingrane.  
Frå vakta var sett, mannskapet var under kommando som arbeidslag, og segla var oppe fyrste gongen virkar det som om alle måtte «puste roleg og vakte på kvar ei handling» for å ha von om å kome levande heim. Det rare er at ingen av interjuvobjekta nemner fare med eit ord. Dei nemner heller ikkje skadar. Saka er enkel. Er du med på slikt arbeid er du vaken og med sjølv om augene må haldast opne med fingrane.  


==Om klargjering og samling av mannskap==
Reiaren har full kontroll med klargjering av fartøya før tur. Han har gjort avtale med folk han stolar på held seg edru og arbeider etter avtale medan fartøyet ligg ved land. Desse kan vere ein skipper eller ein skyttar med eit arbeidslag på nokre mann som møter i høveleg tid før tur.
Fartøyet blir henta frå opplag og ein set i gang naudsynte reparasjonar. Så går dei til lager og tek om bord tauverk, segl, kanoner, ammunisjon, proviant og elles (uttale frå anna hald) «ting vi ikkje veit namnet på her og no».
Så skal mannskapet som det er gjort avtale med tidlegare på plass. Det er ikkje alltid like «beinkløyvt»/enkelt.
Sjømannslege vurderte alle. Ingen slapp om bord utan attest Det vart gjort individuelle vurderingar ut frå om du er frisk, treng arbeid, har ei familie som treng sårt til inntekt. Ikkje så enkelt dette.
Dette var i det ein her kalla «tærings-tida»/tuberkulose-tida. Det var sagt at dei som hadde tæring var gulfarga på ryggen. Ein del folk som var gule på ryggen var med. Med-seglarane såg dette og stilte naturlegvis spørsmål. Svaret var: Legen sa det var berre å reise. Familiane deira trong inntekta.
Fartøya vart taua ut på «Staursundet» {{koord|62.47423986|N|6.1516572|Ø}}(det orginale Staursundet her var sundet bak Skatefluda der husa stod på staur/pålar. Kvalfangarane oppfatta og brukte namnet, Staursundet,  herifrå og vestover dagens (2016) Brosundet på begge sider av Molja) og ankra opp slik at dei var godt klar av land. Så vart skipper og skyttarar innkvartert. Men på så ymse vis.
Reiaren hadde gjort avtalar med kvar enkelt mann. Men alle var ikkje like glade for å reise når «åt bar», eit mykje brukt uttrykk for når ting/avtalar vart sett ut i livet.
Ein gong skyttarane hadde gjort klart var neste oppdrag å hente skipperen heime.  Han var langt frå edru og protesterte heftig mot å reise til sjøs. Han vart teken med om bord og låst inne i skippersalongen. Tre døgn med henne "Siri"/pøsen/dobøtta og det han trengde av mat og drikke. Behandlinga er kalla «oppturking». No fekk skipperen kommandoen av reiaren. Kommandoen for skipper var med atterhald om landlov. Skyttarane hadde beskjed frå reiar om vakthald. Ikkje landlov for skipper før tur.
Fjordafolket held eit auge med kvarandre så dei skulle oppføre seg nokolunde før tur. Men å få ombord dei som var kjende i byen var ikkje like enkelt. Skyttarane gjekk frå pub til pub og tok med sine mannskap. Vel om bord i fangst-fartøyet sette dei vakt over småbåtane slik at ingen skulle ro til lands att. Dei tystaste stupte til havs, sumde i land, og gjekk sine eigne vegar. Så ny runde med henting. Og ny runde igjen. Men no knytte dei slepebåten «Basken» for stamnen. Han slepa dei ut for «Eggakanten» der segla kom opp og dei kursa vestover.
Martinus Holsvik: Hå, hå. Ja det var eit år. Eg såg på frå «Nevada». Vi låg nedanfor «Gløsen» utanfor «Holm-brygga» {{koord|62.47397518|N|6.14999317|Ø}}. Ved Holmbrygga var der ei tretrapp som gjekk ned i sjøen. Ein tjue, femogtjue mann hadde vore ei runde «på byen».
Her kjem dei og hadde bestemt seg for at dei skulle om bord i «Skerner». Dei praia, «Skerner» o hoi. Om bord i «Skerner» var han Nikolai Slåttelid åleine, han sat i eine mastretoppen og heldt på med noko tau-arbeid. Det var ikkje så «snartrive» å kome seg ned derifrå. Gjengen på land hadde ikkje tid til å vente, dei ranga av seg kleda, stupte til havs og tok seg om bord. Der for dei springande rund på dekk ei stund. Når dei var leide her stupte dei til havs og sumde til lands att og for opp gjennom byen spildrande nakne.
Byen hadde to patruljerande politimenn. Desse hadde ingen sjanse å styre desse nakne karane. Men dei var eit stykke framom og fekk folk til å gå i hus so der ikkje skulle bli krangel med nokon andre. 


==Tobbaksløyse==
==Tobbaksløyse==
Linje 279: Linje 292:
{{thumb|Hans Nørve fangsttabell Aalesunds Museum JPEG.jpg|Fangsttabell 1903 1913}}''Ålesund kom med i fangsten i 1888 med a/s Ragnvald Jarl, redere Brødrene Kraasbye. For firmaet ble det ingen fordelaktig forretning. Imidlertid var de så heldig å få solgt fartøyet i 1894 til Welmanns nordpolekspedisjon. Om ikke det var skjedd, vilde det hele blitt en stor fiasko, for det viste seg da som senere, at denne drift ikke tålte et så kostbart fangstmateriell.''
{{thumb|Hans Nørve fangsttabell Aalesunds Museum JPEG.jpg|Fangsttabell 1903 1913}}''Ålesund kom med i fangsten i 1888 med a/s Ragnvald Jarl, redere Brødrene Kraasbye. For firmaet ble det ingen fordelaktig forretning. Imidlertid var de så heldig å få solgt fartøyet i 1894 til Welmanns nordpolekspedisjon. Om ikke det var skjedd, vilde det hele blitt en stor fiasko, for det viste seg da som senere, at denne drift ikke tålte et så kostbart fangstmateriell.''


''Brødrene Kraasbye`s forsøk skapte imidlertid interesse. I 1890 ble innkjøpt frå England ikke mindre enn 3 fiskekuttere, som ble utrustet for bottlenosefangst.. Men det gikk meget uheldig for interessentene. Først dårlige fangstturer, dertil en mislykket olje og endelig uheldig salg, så det ene fartøy, «Valderø», måtte avvikle etter første fangstturen. De andre to, «Britannia» og «William Martin», fortsatte, men med stadige tap, så det ble en lite lønnende affære for interessentene. Feilen lå nok i, at disse fartøyer ikke var skikket til denne slags fangst. De arbeidet tungt i sjøen, var lite manøvreringsdyktige og i det hele uskikket for fangst av en fisk, som i grunnen er nysjerrig, men samtidig meget sky og lett å skremme.''
''Brødrene Kraasbye's forsøk skapte imidlertid interesse. I 1890 ble innkjøpt frå England ikke mindre enn 3 fiskekuttere, som ble utrustet for bottlenosefangst.. Men det gikk meget uheldig for interessentene. Først dårlige fangstturer, dertil en mislykket olje og endelig uheldig salg, så det ene fartøy, «Valderø», måtte avvikle etter første fangstturen. De andre to, «Britannia» og «William Martin», fortsatte, men med stadige tap, så det ble en lite lønnende affære for interessentene. Feilen lå nok i, at disse fartøyer ikke var skikket til denne slags fangst. De arbeidet tungt i sjøen, var lite manøvreringsdyktige og i det hele uskikket for fangst av en fisk, som i grunnen er nysjerrig, men samtidig meget sky og lett å skremme.''


''På dette tidspunkt (truleg 1892 då «Valderø» er på fangst for andre gong) enedes jeg sammen med et par andre om å leie «Valderø»-ekspedisjonen til et forsøk. Dette fallt godt ut, og det resulterte i, at vi avkjøpte eierne fartøyets fangstredskaper, mens vi fra Bergen kjøpte en firemastret skonnert «Nevada» (til ekspedisjonsfartøt. Den har plass til berre to mastrer og er registrert til Ålesund 1899. Her spriker informasjonen) til ekspedisjonsfartøy. Dette var et meget heldig kjøp. Fartøyet var velskikket til den slags drift, lettseilt og vakkert. ''   
''På dette tidspunkt (truleg 1892 då «Valderø» er på fangst for andre gong) enedes jeg sammen med et par andre om å leie «Valderø»-ekspedisjonen til et forsøk. Dette fallt godt ut, og det resulterte i, at vi avkjøpte eierne fartøyets fangstredskaper, mens vi fra Bergen kjøpte en firemastret skonnert «Nevada» (til ekspedisjonsfartøt. Den har plass til berre to mastrer og er registrert til Ålesund 1899. Her spriker informasjonen) til ekspedisjonsfartøy. Dette var et meget heldig kjøp. Fartøyet var velskikket til den slags drift, lettseilt og vakkert. ''   
Linje 935: Linje 948:
</gallery>
</gallery>


==Informasjon==
==Kjelder og litteratur==
Frå to interjuv på lydband etter brødrene [[Henrik Holsvik]] (interjuva ca. 1980 av sonen Lars Holsvik (1915 – 2007) og Martinus d.y. Holsvik (interjuva før 1970 av Per Årviknes, redaktør av Voldasoga 1, 2 og 3 1970 – 1973) og fartøymodell, laga av Andreas Årsetøy, av "Nevada". Alle tre nemde som mannskap på dette seglfartøyet:
 
Hendrik Johannes Nikolai Holsvik (1884 – 1986) BsV3 s. 218, på kvalfangst frå Ålesund 1903 – 1910
 
Lars Holsvik (1915 – 2007 interjuvar far, Henrik, på lydband)
 
Martinus Hagbart Holsvik f. 1887, BsV3 s. 218. På kvalfangst frå Ålesund, oppgir ikkje årstal men 5 -7 års fangsting. Han er noko yngre enn Henrik og har nok byrja seinare
 
Per Årviknes, redaktør av Voldasoga 1, 2 og 3 1970 – 1973 (interjuvar Martinus på lydband)


Andreas Elias Årsetøy (1902 – 1981), BsV3 s. 503. Laga modellen av «Nevada». Er nemnd som mannskap på kvalfangst, kunne vere på fangst tidlegast 1916. (Nemnd fyrste gong 1904, då var han berre eitt år. Det er truleg at det er faren, Jakop Andreas Olssen (Årsetøy 1859 - 1943), BsV3 s. 503 som er meint dette året)
* Frå to interjvu på lydband etter brødrene [[Henrik Holsvik]] (interjuva ca. 1980 av sonen Lars Holsvik (1915 – 2007) og Martinus d.y. Holsvik (interjuva før 1970 av Per Årviknes, redaktør av Voldasoga 1, 2 og 3 1970 – 1973) og fartøymodell, laga av Andreas Årsetøy, av "Nevada". Alle tre nemde som mannskap på dette seglfartøyet:
 
** Hendrik Johannes Nikolai Holsvik (1884 – 1986) BsV3 s. 218, på kvalfangst frå Ålesund 1903 – 1910
Gunnar Heltne: Voldaminne 2012 s.141. Benoni Mikalsen sin dramatiske død på Vartdalsfjorden i 1917  
** Lars Holsvik (1915 – 2007 interjuvar far, Henrik, på lydband)
 
** Martinus Hagbart Holsvik f. 1887, BsV3 s. 218. På kvalfangst frå Ålesund, oppgir ikkje årstal men 5 -7 års fangsting. Han er noko yngre enn Henrik og har nok byrja seinare
Busetnadssoge for Volda. Band 2, 3 og 4
* Per Årviknes, redaktør av Voldasoga 1, 2 og 3 1970 – 1973 (interjuvar Martinus på lydband)
 
* Andreas Elias Årsetøy (1902 – 1981), BsV3 s. 503. Laga modellen av «Nevada». Er nemnd som mannskap på kvalfangst, kunne vere på fangst tidlegast 1916. (Nemnd fyrste gong 1904, då var han berre eitt år. Det er truleg at det er faren, Jakop Andreas Olssen (Årsetøy 1859 - 1943), BsV3 s. 503 som er meint dette året)
Austefjord Museum: Kvalfangst, eit temahefte laga av Austefjord skule på 1970-talet
* Gunnar Heltne: Voldaminne 2012 s.141. Benoni Mikalsen sin dramatiske død på Vartdalsfjorden i 1917
* Busetnadssoge for Volda. Band 2, 3 og 4
[[Bruker: Oddvar Høydalsvik|Høydalsvik, Oddvar E.]] f. 1951. Har prøvd å systematisere informasjonen etter å ha lytta gjennom lydbanda eit pent antal gonger og lasting/tidssystematisering av Hans Nørve sine fire A4-sider
* Austefjord Museum: Kvalfangst, eit temahefte laga av Austefjord skule på 1970-talet
 
* [[Bruker: Oddvar Høydalsvik|Høydalsvik, Oddvar E.]] f. 1951. Har prøvd å systematisere informasjonen etter å ha lytta gjennom lydbanda eit pent antal gonger og lasting/tidssystematisering av Hans Nørve sine fire A4-sider
Ålesund Museum/Fiskerimuseet: Utlån av tekst og bilete med løyve til opplasting i L-wiki
* Ålesund Museum/Fiskerimuseet: Utlån av tekst og bilete med løyve til opplasting i L-wiki
 
* Knut Måseide. Tidlegare tilsett Ålesund Museum. Spesialkunnskap om seglande fartøy tilhøyrande Ålesundsområdet
Knut Måseide. Tidlegare tilsett Ålesund Museum. Spesialkunnskap om seglande fartøy tilhøyrande Ålesundsområdet
* Per Sortehaug f. 1937. Info plassering av kvaloljeanlegg
 
Per Sortehaug f. 1937. Info plassering av kvaloljeanlegg


==Eksterne lenkjer==
==Eksterne lenkjer==
Om moderne kvalfangst: 2016-utgåva av handbok for bruk av skytevåpen ved kvalfangst i Nordatlanteren: http://www.nammco.no/assets/Publications/Hunting-Methods-Committee/Manual-for-bardehvaler-med-hvalkanon-og-granat-norsk.pdf
Ord og uttrykk for sjøbruk:  http://maritimstart.no/ordliste/


Nynorsk ordliste: http://www.nob-ordbok.uio.no/perl/ordbok.cgi?OPP=&nynorsk=+&ordbok=nynorsk
* Om moderne kvalfangst: 2016-utgåva av handbok for bruk av skytevåpen ved kvalfangst i Nordatlanteren: http://www.nammco.no/assets/Publications/Hunting-Methods-Committee/Manual-for-bardehvaler-med-hvalkanon-og-granat-norsk.pdf
* Ord og uttrykk for sjøbruk:  http://maritimstart.no/ordliste/
* Nynorsk ordliste: http://www.nob-ordbok.uio.no/perl/ordbok.cgi?OPP=&nynorsk=+&ordbok=nynorsk


{{Kulturminne i Volda}}
{{Kulturminne i Volda}}


{{DEFAULTSORT:Nevada}}
{{DEFAULTSORT:Nevada}}
[[Kategori:Sjøbruk]]
[[Kategori:Kvalfangst]]
[[Kategori:Austefjord Museumslag]]
[[Kategori:Austefjord Museumslag]]
[[Kategori:Austefjorden (Volda)]]
[[Kategori:Austefjorden (Volda)]]
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/1055199...2118756»