Nigard (Jostedalen)

Nigard (Luster, gnr. 202/3) er eit gardsbruk under matrikkelgarden Mjølver i Jostedalen, Luster kommune. Bruket har gjeve namnet til den kjende Nigardsbreen.

Det var eitt av dei to opphavleg bruka i Mjølver og er truleg eit av dei to som er nemnd som Mieluer i skattelista frå 1596. Skatteskylda var fyrst den same som dei to andre eldste bruka (Bjørkehaugen og Mjølver). Seinare på 1600-talet vart skylda nedsett, men ikkje like mykje som for Bjørkehaugen.

Nigard var bruket som vart hardast råka av den sterke framrykkinga til Nigardsbreen frå slutten av 1600-talet til midten av 1700-talet. På hausttinget 1735 vart det teke opp eit tingsvitne der allmugen vitna at breen "nu paa et steen Kast, nær gaardens huuse har nærmet sig." Størstedelen av beite- og slåttemarka til garden var bortteken, og leiglendingen Guttorm Johanson Nigard måtte tigge både såkorn og eiga føde. Gardeigaren Birgitte Munthe hadde ikkje fått betaling for jordleiga på årevis.

Under ei avtaksforretning 22.-23. august 1742 vert det opplyst at bruket var "forladt for 4de aar siden" (altså 1738), og at breen berre låg 20 alen (12,5 meter) frå dei tomme husa. Landskylda på bruket vart no teken heilt vekk. Året etter øydela breen òg gardstunet.

Etter ein munnleg tradisjon skal ikkje dei som budde i Nigard ha forlate garden før "Bræen havde skudt Huset paa skraa". Dei samtidige kjeldene tyder på at garden då hadde vore fråflytt ei stund, så dette er helst ei segn. Opplysninga kjem frå Gottfred Bohr (1820) som refererer til "flere", mellom anna "En 92 Aars gammel Kone, som først døde 1810, i Følge Justedals Ministerialbog" og som "ofte have været i den gamle Nigard". Det må vere snakk om legdslemen Kari Bjørkehaugen som døydde 15. april 1810.

Breen nådde maksimum i 1748 og byrja deretter å trekkje seg attende, og alt i 1760-åra vart Nigard teken i bruk att, men då som ein husmannsplass under Mjølver like fram til 1847. Nigard vart formelt utskilt frå Mjølver 3. juni 1834 som ein tredel av det som då var att av hovudbruket. Etter at den siste husmannen flytte i 1847, vart bruket delt i to jamstore delar, som då fekk bnr. 3 og 4.

Litteratur

• Bohr, Gottfred. (1820). Om Iisbræerne i Justedalen og om Lodalskaabe. Særtrykk av Blandinger, eller Læsning for begge Kjön. Et Hæfteskrift. Christiania. (Digital utgåve, Jostedal historielag)
• Øyane, Lars E. (1994). Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune. (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 611ff. (Digital utgåve, NBdigital)