Peter Vogelius Deinboll
Det har trolig ikke vært gjort noen endringer på artikkelen den siste uka. I så fall kan denne markeringa fjernes, men sjekk redigeringshistorikken og eventuelt diskusjonssida først.
Peter Vogelius Deinboll(fødd 8. januar 1783 i København, død 13. mai 1874i Vestre Aker (nåverande Oslo kommune), var teolog, skulemann, politikar og naturvitskapsmann.
Familie
Han var son av tallotterikollektør Christian Deinboll og Karen Christiane fødd Holm. Peter V. Deinboll gifta seg 1809 Anna Marie Dorthea Deinboll (1781-1858). Foreldra hennar var konsumpsjonsforvaltar Jørgen Deinboll og Anna Margrethe Elisabeth fødd Holm. Peter V. Deinboll og kona var syskenborn.
Utdanning og fagområde
Deinboll tok filosofisk eksamen ved universitetet i København i 1801. Etter eit opphald i Noreg, vidareførde han studiane i København frå 1805, både medisin og teologi, utan å ta avsluttande eksamenar der. Han fullførde seinare sine teologiske studiar ved det nye universitetet i Christiania, og vart cand. theol. derifrå i 1815.
Lærar og prest
Under det fyrste opphaldet sitt i Noreg var Deinboll mellom anna som huslærar hjå kaptein F.C. von Ditten på Råen i Øvre Eiker. Lærargjerninga følgde med han gjennom heile karrieren, og skulevesenet var han også særskilt oppteken av som politikar.
Da han på nytt kom til Noreg i 1808, denne gongen for godt, var han fyrst huslærar i Holmestrand. Så starta han sin eigen privatskule der. Frå Holmestrand flytta han til Drammen, der han var kyrkjesongar i Bragernes kyrkjelyd. Ved sida av dette underviste han ved borgarskulen i Drammen.
1815/1816-1824: sokneprest i Vadsø, ansvar for alle soknekall i Aust-Finnmark og prost frå 1819. 1824-1832: Sokneprest i Løten. Der dreiv han privatundervisning for ungdom som ville studere, ei verksemd som ofte blir omtala som Prost Deinbolls institutt. Mellom andre Nikolai Ramm Østgaard og Bernt Lund fekk si artiumsførebuande undervisning der. 1832–1857: sokneprest i Bolsøy og Molde. Prost i Romsdal prosti 1844–1850.
koleforholdene i Finnmark var på Deinbolls tid svært primitive, og gjennom sitt engasjement for folkeopplysning var Deinboll den som først fikk gjennomført en virkelig forbedring av skolen i Finnmark. 1816 sendte han inn et forslag om ny skoleordning, og på Stortinget 1821 satte han frem forslag om etablering av et skolelærerseminar for Nord-Norge. Som begrunnelse for forslaget fremholdt han bl.a.: “Deres Skoler er yderst elendige og kan ikke ophjælpes, saalænge Skolelærerne er aldeles raa og udannede. Børnene vokser opp i Ladhed og Vankundighed, uden at moralske Følelser vækkes og næres i deres Barndom. Den smule Kristendom, der paatvinges dem i Skolerne og ved deres Konfirmation, skal de lære paa Norsk, uden at forstaa Betydningen af det, de læser.” Seminaret ble opprettet i Trondenes 1826, og der ble det liggende til 1848, da det ble flyttet til Tromsø.
Politikar
Stortingsrepresentant for Finnmark i 1820, 1822 (overordentlig storting), 1824. Seinare var han vararepresentant til Stortinget frå Kristiansund og Molde.
Eit hovudfelt for hans politiske engasjement, og som hadde nær samanheng med hans yrke og livsgjerning, var utbygging av skolevesenet. Allereie før han kom på Stortinget hadde han fremja ein plan for styresmaktene om nyordning av skulen i Finnmark. I 1821 sette han fram eit framlegg i Stortinget om ein lærarseminar i Nord-Noreg. Skulen vart ein realitet ved opprettinga av Trondenes Seminar i 1826.
Entomologen
Deinbolls vidtfemnande interesser omfatta ikkje minst naturkunnskap. Han hadde særleg interesse for insekt, noko som truleg kom av at han i ungdomen lærde å kjenne den danske entomologen (insektforskaren) Niels Tønder Lund. Deinboll samla insekt frå mange stader i landet, og bygde opp ei stor samling, som nå tilhøyrer Naturhistorisk museum i Oslo.