Pitesamisk grammatikk - substantiv

Pitesamisk grammatikk
Kapittel
Bolkar på denne sida:


Pitesamiske substantiv blir bøygd i 9 kasus (el. 10, sjå ovaføre) og 2 tal (eintal og fleirtal) på pitesamisk.

Likestavings-substantiv

Nominativ og illativ eintal så vel som essiv har sterkt stadium (trinn III eller II); alle andre eintals- og fleirtalsformer har svakt stadium (trinn II eller I). Merk elles at genitiv og komitativ fleirtal er identiske (-j). Som eksempel har vi brukt gåhte (‘kåte’), gummpi (‘ulv’), räjjdo (‘reiskap’), vuasstá (‘ost’) og namma (‘namn’):

Tal Kasus Mønster -i -u -a
Eintal nom. [III]- hte gummpi räjjdo vuass namma
akk. -v gådev gumpiv riejdov vuostáv namav
gen. - gåde gumpi riejdo vuostá nama
ill. [III]-*j htáj gummpij räjjdoj
rejjduj
vuasstáj nammaj
iness. -n gåden gumpin riejdon vuostán naman
elat. -s(t) gådes(t) gumpis(t) riejdos(t) vuostás(t) namas(t)
kom. -jn(a) gudijn(a) gumpijn(a) riejdojn(a)
(rejdujn(a))
vuostájn namajn(a)
Utan tal essiv [III]-n hten gummpin jjdon vuasstán namman
abessiv -htak gådehtak gumpihtak riejdohtak vuostáhtak namahtak
Fleirtal nom. -(h) gåde(h) gumpi(h) riejdo(h) vuostá(h) nama(h)
akk. -jt gudijt gumpijt riejdojt vuostájt namajt
gen. -j gudij gumpij riejdoj vuostáj namaj
ill. -jda gudijda gumpijda riejdojda
(rejdujda)
vuostájda namajda
iness. -jn gudijn gumpijn riejdojn vuostájn namajn
elat. -jst gudijst gumpijs(t) riejdojst vuostájst namajst
kom. -j gudij gumpij riejdoj vuostáj namaj
Substantiv med -a
  • áhta, ávvtja, bijjla, bjällka, bluvvsa, brievva, bruvdna, bruvvda, bualla, buallda, buallja, buallva, buavvda, buŋŋga, buogŋa, buohtja, bussa, buvdna/bivdna, buvvda/bivvda, bägga, bäŋŋka, gussa, ijja/idja, muorra, namma, njalla, sválla
Substantiv med -i
  • beri, birri, bissti, bullki, bunndi, gullki, gummpi, källi, Nurrji, rimmsti, sillbabissti, sjnjuhtji, skejjti, skirri, stirrgi, Sverrji
Substantiv med -å
  • blåggå, brånnså, bråssjå, båddå, båjjtjå, båkkså, bållå, båmmpå, bårrgå, båŧŧkå, båsskå, dåhppå, dållå, fårbmå, gådtjå, gåhkkå, gåŧŧkå, gårrså, gårrå, gåvvå, hållgå, jågŋå, jåhkå, jåvvlå, klåhkkå, kåhppå, kåjjå (kådjå), kånnstå, kårrjå, låpptå,lårrå/låddå, låvvdå, måddå, måvvrå, plåhttå, påjjkå, påsstå, råhkå, sjåvvå, skåhppå, skårrå, skåvvlå, skåvvå, slåhttå, stållpå, stårrå, ståvvlå, såpptå, sårrtå, tjåddå, tjåhkkå, tjållgå, tjårbmå, tjåsskå, tråjjå (trådjå)
Substantiv med -u
  • benu, gällu (l'l), susstu
Substantiv med -á
  • áhkká, áhppá, vuasstá
Substantiv med -e
  • ájjte, avve, bláđđe (blárre, bládde), gállbe, gåhte, jahke, jáhpe, juällge, lusspe, luäppte, miesse, mällke, råvve/(b)ruvve, visste
Substantiv med -o
  • ággŋo, ájjdo, ájjro, ájjvo, ákksjo, álldo, állgo, arbmo, árrpo, bivvdo, bäbbmo, bomullo, gåppto, hukkso, räjjdo, vahkko/våhkko

Kontraksjonssubstantiv

Kontraksjonsord på -ēs har svakt stadium og -ēs i nominativ eintal; i alle andre former har orda sterkt stadium og stammevokalen . (Ein del av desse orda kan òg bøyast som likestava substantiv av á-stamme.)

Kontraksjonsord på -ōj har bevart -ōj i nominativ eintal i tre ord: båtsoj (‘rein, reinsdyr’), suoloj~suolo (‘øy’) og ienōj (‘morbror’); i de andre orda manglar j-utlyden: rávno (‘rogn’), tsuobbo (‘frosk’) osv. Berre nominativ eintal står i svakt stadium, alle øvrige former har sterkt stadium. Stammevokalen i alle former utom nominativ eintal er u.

Tal Kasus Mønster -es : -á -oj : -u
plasses
(‘steinblokk’)
bálgēs
(‘stig, veg’)
fáles
(‘kval’)
båtsoj (‘rein’) suoloj (‘øy’) rávno (‘rogn’)
Eintal nom. [I]- plasses bálges fáles båtsoj suoloj rávno
akk. -v plas’sáv bállgáv fálláv buhtsuv sulluv rävdnuv
gen. - plas’sá bállgá fállá buhtsu sullu rävdnu
ill. -j plas’sáj bállgáj fálláj buhtsuj sulluj rävdnuj
iness. -n plas’sán bállgán fállán buhtsun sullun rävdnun
elat. -s(t) plas’sást bállgást fállást buhtsust sullust rävdnust
komit. -jn(a) plas’sájn bállgájn fállájn buhtsujn sullujn rävdnujn
Utan tal essiv -n plas’sán bállgán fállán buhtsun sullun rävdnun
abessiv -htahk plas’sáhtak bállgáhtak fálláhtak buhtsuhtahk sulluhtahk rävdnuhtahk
Fleirtal nom. -(h) plas’sá(h) bállgá(h) fállá(h) buhtsu(h) sullu(h) rävdnu(h)
akk. -jt plas’sájt bállgájt fállájt buhtsujt sullujt rävdnujt
gen. -j plas’sáj bállgáj fálláj buhtsuj sulluj rävdnuj
ill. -jda plas’sájda bállgájda fállájda buhtsujda sullujda rävdnujda
iness. -jn plas’sájn bállgájn fállájn buhtsujn sullujn rävdnujn
elat. -jst plas’sájst bállgájst fállájst buhtsujst sullujst rävdnujst
komit. -j plas’sáj bállgáj fálláj buhtsuj sulluj rävdnuj

Ulikestava substantiv

Tal Kasus Mønster -s -tj -j -t -k -m -n
Eintal nom. - spánas almatj tjállej árrat ertik iednam árran
akk. -v spádnasav almatjav tjállejav árradav ertigav iednamav árranav
gen. - spádnasa almatja tjálleja árrada ertiga iednama árrana
ill. -j spádnasij almatjij tjállejij árradij ertigij iednamij árranij
iness. -n spádnasin almatjin tjállejin árradin ertigin iednamin árranin
elat. -st spádnasist almatjist tjállejist árradist ertigist iednamist árranist
kom. -jn(a) spádnasijn almatjijn tjállejijn árradijn ertigijn iednamijn árranijn
Utan tal essiv [III]-n spádnasin almatjin tjállejin árradin ertigin iednamin árranin
abessiv -hta spádnasahta almatjahta tjállejahta árradahta ertigahta iednamahta árranahta
Fleirtal nom. -(h) spádnasa(h) almatja(h) tjálleja(h) árrada(h) ertiga(h) iednama(h) árrana(h)
akk. -jt spádnasijt almatjijt tjállejijt árradijt ertigijt iednamijt árranijt
gen. -j spádnasij almatjij tjállejij árradij ertigij iednamij árranij
ill. -jda spádnasijda almatjijda tjállejijda árradijda ertigijda iednamijda árranijda
iness. -jn spádnasijn almatjijn tjállejijn árradijn ertigijn iednamijn árranijn
elat. -jst spádnasijst almatjijst tjállejijst árradijst ertigijst iednamijst árranijst
kom. -j spádnasij almatjij tjállejij árradij ertigij iednamij árranij