Pitesamisk grammatikk - verb

Pitesamisk grammatikk
Kapittel
fonologi (lydlære) morfologi (formlære): substantiv pronomen adjektiv adverb/adposisjonar verb talord syntaks (setningslære)
Bolkar på denne sida:

Pitesamiske verb blir bøygd i tre personar og i tre tal (inkl. dualis). Som i alle dei andre ordklassane, så blir ikkje verba bøygde etter kjønn.

Tid

Verba blir bøygde i dei enkle tidene presens (eller, meir presist, «ikkje-fortid») og preteritum og dei samansette tidene perfektum og pluskvamperfektum.

Modus

Det finst fem grammatiske modus i pitesamisk: indikativ, imperativ, kondisjonalis, potensialis og optativ (konjunktiv).

Nekting

I likheit med andre samiske språk så vel som finsk og estisk, har pitesamisk eit nektingsverb. Dette verbet blir bøygd ikkje berre i person (1., 2. og 3.) og tal (eintal, total, fleirtal), men òg i tid (presens, preteritum) og modus (indikativ, imperativ og optativ):

Uregelrette former

Generelt er bøyingsformene av verb svært regelmessige på pitesamisk. Men visse ord som er spesielt mykje bruka har i større grad enn dei andre orda formvariasjon og uregelrette former. Dette gjeld særleg orda for å vere (årrot), å ikkje ... (ij lä) og å skulle (gallgat).

Bøyingsmatrise

Klasse		Ulikestava verb			Likestava verb				Kontrakte verb
Omlyd					Har omlyd				Ingen omlyd
Stadieveksling					Har stadieveksling				Ingen stadieveksing
Infinitiv		årrot		adnalit	bassat	bårråt	båhtet	gårrot	gåhttsát	stivvrit	svärrut
Presens	1.sg	läv ~ liv	iv	adnalav	basav	båråv	bådáv	gårov	gåhttsáv	stivvriv	svärruv
	2.sg	lä ~ l	i	adnala	basa	bårå	bådá	gåro	gåhttsá	stivvri	svärru
	3.sg	lä ~ l	ij	adnal(a)	bassá	bårrá	båhtá	gurru	gåhttsá	stivvri	svärru
	1.du	lin	en	adnalin	bissin	burrin	buhtin	gurrun	gåhttsájin	stivvrijin	svärrujin
	2.du	lähppen	ähppen	adnalähppen	bassabähtten	bårråbähtten	båhtebähtten	gårrobähtten	gåhttsábähtten	stivvribähtten	svärrubähtten
	3.du	liebán ~ liebá ~ läba	iebán ~ iebá	adnaliebá	bassaba	bårråba	båhteba	gårroba	gåhttsába	stivvriba	svärruba
	1.pl	läp	iep	adnalip	bassap	bårråp	båhtep	gårrop	gåhttsáp	stivvrip	svärrup
	2.pl	lihpit	ihpit	adnalihpit	bassabihtit	bårråbihtit	båhtebihtit	gårrobihtit	gåhttsábihtit	stivvribihtit	svärrubihtit
	3.pl	lä ~ l	e	adnali	bissi	burri	buhti	gurru	gåhttsáji	stivvriji	svärruji
Preteritum	1.sg	lijjiv ~ liv	idtjiv	adnaliv	bissiv	burriv	buhtiv	gurruv	gåhttsájiv	stivvrijiv	svärrujiv
	2.sg	lijji	idtji	adnali	bissi	burri	buhti	gurru	gåhttsáji	stivvriji	svärruji
	3.sg	lij	idtjij	adnalij	basaj	båråj	budij	gåroj	gåhttsáj	stivvrij	svärruj
	1.du	lijmen	idtjijmin	adnalijmen	basajmin	båråjmin	budijmin	gårojmin	gåhttsájmin	stivvrijmin	svärrujmin
	2.du	lijden	idtjijdin	adnalijden	basajdin	båråjdin	budijdin	gårojdin	gåhttsájdin	stivvrijdin	svärrujdin
	3.du	lijgá	idtjijga	adnalijgá	basajga	båråjga	budijga	gårojga	gåhttsájga	stivvrijga	svärrujga
	1.pl	lijme	idtjijmä	adnalijme	basajmä	båråjmä	budijmä	gårojmä	gåhttsájmä	stivvrijmä	svärrujmä
	2.pl	lijde	idtjijdä	adnalijde	basajdä	båråjdä	budijdä	gårojdä	gåhttsájdä	stivvrijdä	svärrujdä
	3.pl	lijjin ~ lin	idtjin	adnalin	bissin	burrin	buhtin	gurrun	gåhttsájin	stivvrijin	svärrujin
Imperativ	sg	åro	iele	adnalä	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	svärru
	du	årron	iellen	adnalähtten	bassen	bårren	båhten	gårron	gåhttsábähtten	stivvribähtten	svärrubähtten
	pl	urrut	ellit	adnalehtit	bissit	burrit	buhtit	gurrut	gåhttsájit	stivvrijit	svärrujit
Konegativ		lä / lam		adnalä	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	svärru
Presens partisipp				adnaläjje	bassej	bårrej	båhtej	gårrej	gåhttsájäjje	stivvrijäjje	svärrujäjje
Perfektum partisipp		urrum ~ lam		adnalam	bassam	bårråm	båhtám	gurrum	gåhttsám	stivvrim	svärrum
Verbalsubstantiv				adnalibme	bassam	bårråm	båhtem	gårrom	gåhttsám	stivvrim	svärrum
Verbgenitiv				adnala	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	svärru
Gerundium I				adnalame	bassamin	bårråmin	båhtemin	gårromin	gåhttsámin	stivvrimin	svärrumin
Gerundium II				adnaliddijn	basadin	bårådin	bådedin	gårodin	gåhttsádin	stivvridin	svärrudin
Aktio elativ				adnalimest	bassamist	bårråmist	båhtemist	gårromist	gåhttsámist	stivvrimist	svärrumist
Supinum				adnalitjat	basatjit	båråtjit	bådátjit	gårotjit	gåhttsátjit	stivvritjit	svärrutjit
Potentialis	1.sg	lidtjav		adnalitjav	basatjav	båråtjav	buditjav	gårotjav	gåhttsátjav	stivvritjav	svärrutjav
	2.sg	lidtja		adnalitja	basatja	båråtja	buditja	gårotja	gåhttsátja	stivvritja	svärrutja
	3.sg	litj		adnalitj	basatj	båråtj	buditj	gårotj	gåhttsátj	stivvritj	svärrutj
	1.du	lidtjin		adnalitjin	basatjin	båråtjin	buditjin	gårotjin	gåhttsátjin	stivvritjin	svärrutjin
	2.du	lidtjabähtten		adnalitjabähtten	basatjähppen	båråtjähppen	buditjähppen	gårotjähppen	gåhttsátjähppen	stivvritjähppen	svärrutjähppen
	3.du	lidtjaba		adnalitjaba	basatjabá	båråtjabá	buditjiebá	gårotjabá	gåhttsátjabá	stivvritjabá	svärrutjabá
	1.pl	lidtjap		adnalitjap	basatjip	båråtjip	buditjip	gårotjip	gåhttsátjip	stivvritjip	svärrutjip
	2.pl	lidtjabihtit		adnalitjabihtit	basatjihpit	båråtjihpit	buditjihpit	gårotjihpit	gåhttsátjihpit	stivvritjihpit	svärrutjihpit
	3.pl	lidtji		adnalitji	basatji	båråtji	buditji	gårotji	gåhttsátji	stivvritji	svärrutji
Potentialis konegativ		lidtja		adnalitja	basatja	båråtja	buditja	gårotja	gåhttsátja	stivvritja	svärrutja
Kondisjonalis	1.sg	luluv			basaliv	båråliv	bådaliv	gåroliv	gåhttsáliv	stivvriliv	svärruliv
	2.sg	lulu			basali	båråli	bådali	gåroli	gåhttsáli	stivvrili	svärruli
	3.sg	luluj			basalij	bårålij	bådalij	gårolij	gåhttsálij	stivvrilij	svärrulij
	1.du	lulujmin			basalijmen	bårålijmen	bådalijmen	gårolijmen	gåhttsálijmen	stivvrilijmen	svärrulijmen
	2.du	lulujdin			basalijden	bårålijden	bådalijden	gårolijden	gåhttsálijden	stivvrilijden	svärrulijden
	3.du	lulujgan			basalijgan	bårålijgan	bådalijgan	gårolijgan	gåhttsálijgan	stivvrilijgan	svärrulijgan
	1.pl	lulujmä			basalijme	bårålijme	bådalijme	gårolijme	gåhttsálijme	stivvrilijme	svärrulijme
	2.pl	lulujdä			basalijde	bårålijde	bådalijde	gårolijde	gåhttsálijde	stivvrilijde	svärrulijde
	3.pl	lulun			basalin	bårålin	bådalin	gårolin	gåhttsálin	stivvrilin	svärrulin