Pitesamisk grammatikk - substantiv
Hopp til navigering
Hopp til søk
| Pitesamisk grammatikk |
|---|
| Kapittel |
|
| Bolkar på denne sida: |
Pitesamiske substantiv blir bøygd i 9 kasus (el. 10, sjå ovaføre) og 2 tal (eintal og fleirtal) på pitesamisk.
Likestavings-substantiv
Nominativ og illativ eintal så vel som essiv har sterkt stadium (trinn III eller II); alle andre eintals- og fleirtalsformer har svakt stadium (trinn II eller I). Merk elles at genitiv og komitativ fleirtal er identiske (-j). Som eksempel har vi brukt gåhte (‘kåte’), gummpi (‘ulv’), räjjdo (‘reiskap’), vuasstá (‘ost’) og namma (‘namn’):
| Tal | Kasus | Mønster | -ē | -i | -ō | -u | -ā | -a |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eintal | nom. | [III]- | gåhte | gummpi | räjjdo | vuasstá | namma | |
| akk. | -v | gådev | gumpiv | riejdov | vuostáv | namav | ||
| gen. | - | gåde | gumpi | riejdo | vuostá | nama | ||
| ill. | [III]-*j | gåhtáj | gummpij | rejjduj (räjjdoj) |
vuasstáj | nammaj | ||
| iness. | -n | gåden | gumpin | riejdon | vuostán | naman | ||
| elat. | -st | gådest | gumpist | riejdost | vuostást | namast | ||
| kom. | -jn(a) | gudijn(a) | gumpijn(a) | rejdujn(a) (riejdojn(a)) |
vuostájn | namajn(a) | ||
| Utan tal | essiv | [III]-n | gåhten | gummpin | räjjdon | vuasstán | namman | |
| abessiv | -htak | gådehtak | gumpihtak | riejdohtak | vuostáhtak | namahtak | ||
| Fleirtal | nom. | -(h) | gåde(h) | gumpi(h) | riejdo(h) | vuostá(h) | nama(h) | |
| akk. | -jt | gudijt | gumpijt | riejdojt | vuostájt | namajt | ||
| gen. | -j | gudij | gumpij | riejdoj | vuostáj | namaj | ||
| ill. | -jda | gudijda | gumpijda | riejdojda (rejdujda) |
vuostájda | namajda | ||
| iness. | -jn | gudijn | gumpijn | riejdojn | vuostájn | namajn | ||
| elat. | -jst | gudijst | gumpijst | riejdojst | vuostájst | namajst | ||
| kom. | -j | gudij | gumpij | riejdoj | vuostáj | namaj |
Abessivformene må avklarast, ettersom opposisjonen d/ht mellom 2. og 3. staving ikkje finst nemnt i ortografien av 2019.
Substantiv med -a
- áhta, ávvtja, bijjla, bjällka, bluvvsa, brievva, bruvdna, bruvvda, bualla, buallda, buallja, buallva, buavvda, buŋŋga, buogŋa, buohtja, bussa, buvdna/bivdna, buvvda/bivvda, bägga, bäŋŋka, gussa, ijja/idja, muorra, namma, njalla, sválla
Substantiv med -i
- beri, birri, bissti, bullki, bunndi, gullki, gummpi, källi, Nurrji, rimmsti, sillbabissti, sjnjuhtji, skejjti, skirri, stirrgi, Sverrji
Substantiv med -å
- blåggå, brånnså, bråssjå, båddå, båjjtjå, båkkså, bållå, båmmpå, bårrgå, båŧŧkå, båsskå, dåhppå, dållå, fårbmå, gådtjå, gåhkkå, gåŧŧkå, gårrså, gårrå, gåvvå, hållgå, jågŋå, jåhkå, jåvvlå, klåhkkå, kåhppå, kåjjå (kådjå), kånnstå, kårrjå, låpptå,lårrå/låddå, låvvdå, måddå, måvvrå, plåhttå, påjjkå, påsstå, råhkå, sjåvvå, skåhppå, skårrå, skåvvlå, skåvvå, slåhttå, stållpå, stårrå, ståvvlå, såpptå, sårrtå, tjåddå, tjåhkkå, tjållgå, tjårbmå, tjåsskå, tråjjå (trådjå)
Substantiv med -u
- benu, gällu (l'l), susstu
Substantiv med -á
- áhkká, áhppá, vuasstá
Substantiv med -e
- ájjte, avve, bláđđe (blárre, bládde), gállbe, gåhte, jahke, jáhpe, juällge, lusspe, luäppte, miesse, mällke, råvve/(b)ruvve, visste
Substantiv med -o
- ággŋo, ájjdo, ájjro, ájjvo, ákksjo, álldo, állgo, arbmo, árrpo, bïvvdo, bäbbmo, bomullo, gåppto, hukkso, räjjdo, vahkko/våhkko
Kontraksjonssubstantiv
Kontraksjonsord på -ēs har svakt stadium og -ēs i nominativ eintal; i alle andre former har orda sterkt stadium og stammevokalen -á. (Ein del av desse orda kan òg bøyast som likestava substantiv av á-stamme.)
Kontraksjonsord på -ōj har bevart -ōj i nominativ eintal i tre ord: båtsoj (‘rein, reinsdyr’), suoloj~suolo (‘øy’) og ienōj (‘morbror’); i de andre orda manglar j-utlyden: rávno (‘rogn’), tsuobbo (‘frosk’) osv. Berre nominativ eintal står i svakt stadium, alle øvrige former har sterkt stadium. Stammevokalen i alle former utom nominativ eintal er u.
| Tal | Kasus | Mønster | -es : -á | -oj : -u | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| plasses (‘steinblokk’) |
bálgēs (‘stig, veg’) |
fáles (‘kval’) |
båtsoj (‘rein’) | suoloj (‘øy’) | rávno (‘rogn’) | |||
| Eintal | nom. | [I]- | plasses | bálges | fáles | båtsoj | suoloj | rávno |
| akk. | -v | plas’sáv | bállgáv | fálláv | buhtsuv | sulluv | rävdnuv | |
| gen. | - | plas’sá | bállgá | fállá | buhtsu | sullu | rävdnu | |
| ill. | -j | plas’sáj | bállgáj | fálláj | buhtsuj | sulluj | rävdnuj | |
| iness. | -n | plas’sán | bállgán | fállán | buhtsun | sullun | rävdnun | |
| elat. | -s(t) | plas’sást | bállgást | fállást | buhtsust | sullust | rävdnust | |
| komit. | -jn(a) | plas’sájn | bállgájn | fállájn | buhtsujn | sullujn | rävdnujn | |
| Utan tal | essiv | -n | plas’sán | bállgán | fállán | buhtsun | sullun | rävdnun |
| abessiv | -htahk | plas’sáhtak | bállgáhtak | fálláhtak | buhtsuhtahk | sulluhtahk | rävdnuhtahk | |
| Fleirtal | nom. | -(h) | plas’sá(h) | bállgá(h) | fállá(h) | buhtsu(h) | sullu(h) | rävdnu(h) |
| akk. | -jt | plas’sájt | bállgájt | fállájt | buhtsujt | sullujt | rävdnujt | |
| gen. | -j | plas’sáj | bállgáj | fálláj | buhtsuj | sulluj | rävdnuj | |
| ill. | -jda | plas’sájda | bállgájda | fállájda | buhtsujda | sullujda | rävdnujda | |
| iness. | -jn | plas’sájn | bállgájn | fállájn | buhtsujn | sullujn | rävdnujn | |
| elat. | -jst | plas’sájst | bállgájst | fállájst | buhtsujst | sullujst | rävdnujst | |
| komit. | -j | plas’sáj | bállgáj | fálláj | buhtsuj | sulluj | rävdnuj | |
Ulikestava substantiv
| Tal | Kasus | Mønster | -s | -tj | -j | -t | -k | -m | -n |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eintal | nom. | - | spánas | almatj | tjállej | árrat | ertik | iednam | árran |
| akk. | -v | spádnasav | almatjav | tjállejav | árradav | ertigav | iednamav | árranav | |
| gen. | - | spádnasa | almatja | tjálleja | árrada | ertiga | iednama | árrana | |
| ill. | -j | spádnasij | almatjij | tjállejij | árradij | ertigij | iednamij | árranij | |
| iness. | -n | spádnasin | almatjin | tjállejin | árradin | ertigin | iednamin | árranin | |
| elat. | -st | spádnasist | almatjist | tjállejist | árradist | ertigist | iednamist | árranist | |
| kom. | -jn(a) | spádnasijn | almatjijn | tjállejijn | árradijn | ertigijn | iednamijn | árranijn | |
| Utan tal | essiv | [III]-n | spádnasin | almatjin | tjállejin | árradin | ertigin | iednamin | árranin |
| abessiv | -hta | spádnasahta | almatjahta | tjállejahta | árradahta | ertigahta | iednamahta | árranahta | |
| Fleirtal | nom. | -(h) | spádnasa(h) | almatja(h) | tjálleja(h) | árrada(h) | ertiga(h) | iednama(h) | árrana(h) |
| akk. | -jt | spádnasijt | almatjijt | tjállejijt | árradijt | ertigijt | iednamijt | árranijt | |
| gen. | -j | spádnasij | almatjij | tjállejij | árradij | ertigij | iednamij | árranij | |
| ill. | -jda | spádnasijda | almatjijda | tjállejijda | árradijda | ertigijda | iednamijda | árranijda | |
| iness. | -jn | spádnasijn | almatjijn | tjállejijn | árradijn | ertigijn | iednamijn | árranijn | |
| elat. | -jst | spádnasijst | almatjijst | tjállejijst | árradijst | ertigijst | iednamijst | árranijst | |
| kom. | -j | spádnasij | almatjij | tjállejij | árradij | ertigij | iednamij | árranij |