Skjåk i historisk-administrative inndelingar: Forskjell mellom sideversjoner

I «den eldste Noregs-historia», ''[[Historia Norvegiae]]'' frå slutten av 1100-talet, blir Austlandet inndelt i fire «patrias», som igjen bestod av i alt 12 «provinces». Det eine av desse patrias er «Gudbrandsdalen med Lom og granneprovinsane». I Halvdan Kohts omsetjing er patria kalla [[Leksikon:lagdømme|lagdømme]], og provins er omsett med [[fylke]]. I ''Bygdebok for Skjåk'' band 1 er desse opplysningane tolka slik: Lom (med Skjåk) har danna eit eige kult- og rettsfellesskap, truleg med [[Leksikon:tingstad|tingstad]] der stavkyrkja i Lom seinare vart bygd (Mo). Denne «provinsen» vart heller kalla «herad» enn «fylke». Heradsordninga var knytta til [[Austlandet]], medan fylke var eit [[Vestlandet|Vestlands]]- og [[Trøndelag]]s-fenomen. Heradet Lom har igjen vore delt i mindre krinsar, slik det gamle bygdenamnet Nordherad for Skjåk kan vera ei minning om. Formuleringa frå ''Historia Norvegiae'' indikerer at Lom og «granneprovinsane» ikkje har vore rekna med til den eigentlege Gudbrandsdalen. I sine merknader i omsetjinga er Koht inne på at granneprovinsane (eller granneherada)til Lom kan ha vore 1) Vågå (der er det også den dag i dag eit Nordherad), 2) Lesja og Dovre og 3) Fron. Det vil seia at provinsane/fylka/herada har hatt same utstrekninga som dei seinare tiders tinglag og prestegjeld, og at dei også har samsvara med den fyrste kommuneinndelinga etter 1837. Desse fire einingane i Nord-Gudbrandsdalen ([[Norddalen]]) høver elles godt med at Norddalen i følgje tingfarebolken i [[Magnus Lagabøtes landslov]] skulle ha fire representantar på Eidsivatinget.

[[Skjåk kyrkje|Skjåk]] og [[Hove kyrkje]]r er nemnde i eit [[Leksikon:diplom|diplom]] frå [[1343]], der det framgår at 60 år før det (altså ca. 1280) hadde dei to kyrkjene hatt ein og same prest. Det er rimeleg å tru at presten har budd på [[Prestgarden]] like ved Skjåk-kyrkja. Ved [[Oldsaksamlinga i Oslo]] er det ein døypefont frå Hovs-kyrkja som er datert til perioden 1150-1200. Ut over dei slutningane som kan trekkjast av ovanståande, kan vi ikkje datere etableringa av kyrkjene og sokna nærare.  

I eit diplom frå [[1363]] er Steine Petersson nemnd som prest i «Skidakers sokn Bøær sokn Giæilo sokn ok Nes sokn». I ''bygdebok for Skjåk'' band 1 er situasjonen tolka slik: «Bøær sokn» er identisk med Hove sokn, med kyrkje på Hove og kyrkjegard på nabogarden Bøje. Korleis det har vore med kyrkjene på [[Geilo|Gjeilo]] og Nes (Synstnes, Stusnes og Nørstnes i nåverande [[Lom kommune]]), og om desse kyrkjene eventuelt har hatt eigne prestar, er uvisst. Steine Petersson er også nemnd som prest i Lom kyrkje (Mo) i fleire dokument 1375-1410. Sikkert er det iallfall at i det meste av seinmellomalderen og tidleg nytid fram til 1752, har det vore to kyrkjesokn i nåverande Skjåk: Hove og Skjåk, og båe var [[annekssogn|anneks]] under Lom prestegjeld.

*Heradsting på Mo (ved [[Lom kyrkje]]) for Lom og Skjåk. Dette var mellom anna [[Leksikon:våpenting |våpenting ]] ved [[kyndelsmesse]] (2. februar), det var skatteting og verka elles i ei mengd andre funksjonar. Det er dette tinget som har lengst kontinuitet og vart til [[Leksikon:bygdetinget|bygdetinget]] i den fastare rettsinstansordninga som vart innført frå [[1590]].  

:1863- dags dato: Skjåk vart eige prestegjeld frå [[13. desember]] [[1863]] (kgl. res. 4. august 1863). Nordberg, den vestlege delen av Skjåk, vart skilt ut som annekssokn frå 1. januar 1866 (kgl. Res. 23. september 1865). [[Nordberg kyrkje]] stod ferdig i [[1864]].

 

:Frå 2004 er prestegjeldsordninga avvikla og funksjonane lagde til høvesvis prostiet og det lokale [[Kirkelig fellesråd|fellesrådet]]. Skjåk kyrkjelege fellesråd administrerer dei to kyrkjelydane Skjåk og Nordberg.

I heile lenstida (fram til 1660) var [[Gudbrandsdal fogderi|Gudbrandsdalen futedømme]], som Skjåk tilhøyrde, direkte underordna lensherren på Akershus.

:1861-1909: [[Nordre Gudbrandsdalens fogderi|Nord-Gudbrandsdal]]

'''1628-1657''': Akershusiske nasjonale infanteriregiment. Kompania hadde ulike namn etter kompanisjefen. Soldatane frå Skjåk og Lom tilhøyrde f.eks. kaptein Iver Dues kompani i [[Hannibalsfeiden]] 1643-1645.

'''1657-1718:''' Det nordgudbrandsdalske kompani (Skjåk, Lom, Vågå, Sel, Lesja og Dovre) av Det opplandske nasjonale infanteriregiment. I følgje forordning 1705 skulle det haldast bataljonsamling kvart år i juni på Breivegen i Fron, og kompanisamling ved [[Leksikon:telthus|telthuset]] (kompanidepotet) i Vågå to gonger i året (sist i februar og i september).

'''1718-1789:''' Det vestgudbrandsdalske eller Lomske kompani (Lom og Skjåk) av 1. eller Østre opplandske nasjonale infanteriregiment.

'''1789-1818:''' Det lomske kompani i 2. bataljon i Det opplandske nasjonale infanteriregiment. Eksersisplass på "Kirkens Fortaug" i Lom hovudsokn, bataljonsplass på Breivegen i Fron.

'''1818-1867:''' Vågeske kompani av Gudbrandsdalske nasjonale musketerkorps av 1. Akershusiske infanteribrigade. Eksersisplass ved Lomskyrkja og ved telthuset på Sve i Vågå. Kapteinsgard på Hågå i Lom. Korpssjefen (majoren) på Frostad i Fron.

'''1867-1888:''' 1. kompani av Gudbrandsdalske bataljon.

'''1889-1911:''' 1. kompani (Lesja, Skjåk, Lom, Vågå) av 4. korps (Gudbrandsdalen) av 1. Akershusiske infanteribrigade.

'''1911-1930:''' 12. kompani (Skjåk, Lom, Vågå, Heidal) av 3. (Gudbrandsdalske) bataljon, 5. infanteriregiment (Østoppland) av 2. kombinerte brigade (frå 1916: 2. divisjon).

'''1930-1934:''' Som 1911-1930, men nå var 3. bataljon berre landvernbataljon (andre oppbod).

'''1940:''' 2. bataljon av Infanteriregiment nr. 5 av 2. divisjon. Dei fleste frå Skjåk som var med i felttoget i april-mai 1940 tilhøyrde denne avdelinga. Men somme var også i Artilleriregiment nr. 2 (også i 2. divisjon) og andre avdelingar.