Språkskiftet til nynorsk i Lom
Språkskiftet til nynorsk i Lom skjedde tidleg. Som den fyrste bygda på Austlandet vart det innført landsmål som skulemål i alle krinsane i 1899. Det hadde nær samanheng med Christopher Bruun og den blomstrande norskdomsrørsla som han hadde fått i stand i Gudbrandsdalen i siste tredelen av 1800-talet. Fleire av dei som rydda grunnen og stilte seg i spissen for språkskiftet i Lom, hadde sjølve vore elevar av Bruun på folkehøgskulen hans i Sel og/eller i Gausdal. Andre hadde i barneskulealderen gått på Andreas Austlid sin friskule på Ofigsbø i 1870-åra, som var ein avleggjar av Bruuns folkehøgskule.
Arbeidarrørsla, som i dei andre Gudbrandsdals-bygdene hadde verka i positiv lei for nynorsksaka, var ikkje på banen enno i denne pionerbygda for norskdomen. Men Arbeidarpartiet hadde fått dess større innverknad da nynorsken vart innført i kyrkja og kommuneadministrasjonen i 1930-åra, sterkt forseinka i høve til skulemålet.
Vedtaket om skulemålet
Den personen som kom til å bety mest for dei konkrete tiltaka som skulle til, var Erik Rudser, ein ung og nokså nytilsett lærar og kyrkjesongar i hovudsoknet i Lom (frå 1894). Han vart formann i skulestyret snart etter at han hadde teke til i stillinga. Under hans leiing vart det altså med eitt slag teke avgjerd om landsmål som hovudmål i alle skulekrinsane i 1899.
Det skal på førehand vore krinsmøte «bygda rundt», og i følgje M. Høgåsen, som nemner dette,[1] var det «eit trygt fleirtal for nynorsken». (Det herskar litt tvil om tidspunktet for vedtaket. Somme stader er det nemnt 1898, og dette låg til grunn for utnemninga av Erik Rudser som æresmedlem i Dølaringen den 22. august 1948.)
Skuleelevane og bygdefolket var ikkje heilt ubudde på språkskiftet. Allereie i 1887 hadde skulestyret gjort vedtak om å kjøpe inn Andreas Austlids nynorske ABC og lesebok, men soknepresten hadde trenert dette. Så gjorde heradsstyret vedtak om det same, og frå 1891 var desse lærebøkene i bruk.[2]