Fangstanlegga i Gravdalen, Vågå
I Gravdalen i Vågå, heilt nord mot grensa til Lesja kan ein finne ei unik samling av gamle fangstanlegg for villrein.
Gravdalen er ein om lag 4 km lang dal som går frå eit skard mot Gjerdingsdalen på sørsida og til Skjervedalen på nordsida. Skardet i sør er på om lag 1500 m.o.h. og Gravdalsåe renn nordover ut i Skjerva på om lag 1140 m.o.h.. Båe grenseelvene, Gjerdingåe og Skjerva, renn i til dels bratte og uframkomelege gjel, noko som gjer at villreinen som beitar i området må krysse Gravdalen på vandringane mellom dei austlege og vestlege beiteområda. Dette har freista dei gamle fangstfolka til å bygge ei rad fangstanlegg langs dalen.
Det var lesjingen Rolf Sørumgård som i 1969 oppdaga spora etter gamal villreinfangst i Gravdalen. Han gav beskjed til villreinforskaren Øystein Mølmen, som undersøkte området nærare i 1971, og skildra dei forskjellige anlegga i Mølmen 1988 s. 212–234.
Mølmen grupperte funna i åtte fangstanlegg:
- Enkeltgrop med lange ledegjerde
- Enkeltgrop med ledegjerde
- Massefangstanlegg
- Gruppe av 10 fangstgroper med ledegjerde og kjøtlager
- Tre fangstgroper med ledegjerde
- Fire fangstgroper med ledegjerde
- To fangstgroper med skytestillingar og kjøtlager
- Buplassen Gjerdingsdalsbue
Per Jordhøy (2014) kallar Gravdalen for «Fangstkulturens 'Mekka'», både på grunn av det spesielle massefangstanlegget (nr. 3) og dei mange intakte steinmura fangstgopene.
Bilde frå Gravdalen
Anlegg 4 i Gravdalen. I framgrunnen ser vi to groper med ledegjerde. I søkket ned mot åa i bakgrunnen ei grop til og kjøtlager. Foto: Arnfinn Kjelland (2014)
Den første fangstgropa ein kjem til ved anlegg 4 i Gravdalen. Foto: Arnfinn Kjelland (2014)
Detalj frå fangstgrop 1 i fangstanlegg 4. Merk korleis steinhellene i enden av gropa er lagt opp: på høgkant slik at dei skarpe klovane på fanga dyr ikkje skulle få feste til å kome seg opp. I øvste kant er ei helle lagt med utstikk av same grunn. Foto: Arnfinn Kjelland (2014)
Litteratur
- Hole, Runar 2013: Massefangsanlegg for villrein. Ei studie av sosial kontekst basert på romlege og kronologiske variablar. Mastergradsoppgåve i arkeologi. NTNU.
- Jordhøy, Per (red.) 2014: Reinheimen og Breheimen. Fra pil og boge til lasso og gevær. Villreinutvalet Ottadalsområdet s. 14-16.
- Mølmen, Øystein 1988: Jakt- og fangstkulturen i Skjåk og Finndalsfjella. Skjåk kommune.