Jostedal kyrkje
Jostedal kyrkje står ved Jostedøla i Jostedalen i Luster kommune i Sogn og Fjordane. Det er ei langkyrkje i tre som stod ferdig i 1660. Kyrkja er soknekyrkje i Jostedal sokn i Indre Sogn prosti.
Kyrkjestaden
Det finst ingen opplysningar om andre kyrkjestader i Jostedalen enn der kyrkja ligg i dag. Kyrkjestaden er midt i soknet, ca 12 km frå den nordlegaste busetnaden i Fåberg og 9 km frå den sørlegaste busetnaden på Myklemyr. Kyrkja ligg i dalbotnen ved Jostedøla på ein haug som temmeleg sikkert er ein heidensk gravhaug.[1]
Mellomalderkyrkja
1660-kyrkja er den andre kjende kyrkja på staden. Den fyrste var truleg ei stavkyrkje som vart bygd i mellomalderen, kanskje på 1200-talet. Mellomalderkykja er kjend frå to dokument daterte til 1318/19 og 1322/23 som fortel at Jostedalen hadde kyrkje og prest.[2] Ein gong etter Svartedauden vart Jostedalen lagt øyde, og bygda vart truleg ikkje teken opp att før i andre halvdel av 1500-talet.
Kyrkja på 1500-talet
Den fyrste skriftlege kjelda ein har etter Svartedauden er ei skatteliste datert til 1596 som fortel kva ytingar presten skulle ha frå bøndene. Korkje det som her vart kalla Jøstedals copell eller presteembetet hadde på dette tidspunktet fått rett på tiende.[3] I samband med nyryddinga hadde ein truleg sett den gamle stavkyrkja i stand. Ein gong før 1631 vart det bygt på eit kor på den gamle kyrkja, og dette koret vart gjenbrukt og er i dag koret på den nye kyrkja.[4] Kyrkjerekneskapane går attende til 1631.
Ny kyrkje 1660
På ei synfaring 6. januar 1656 vart det slege fast at kyrkja var for dårleg, og at ei ny laut byggjast.[5] Eit dokument datert 2. oktober 1660 fortel at den nye kyrkja då stod ferdig, og ho vart taksert til 216 riksdalar.[6] Leiar for kyrkjebygginga var kyrkjeombodsmann og sokneprest Tøger Jensson. I tillegg til gjenbruk av heile det gamle koret har bygningstekniske granskingar dokumentert omfattande gjenbruk av bygningdelar frå den tidlegare kyrkja.[7]
Seinare utbetringar
Kyrkja er seinare påbygt og utbetra fleire gonger. I 1682 vart tårnet blese ned av vinden frå ei snøskrede. Det er mogleg at tårnet vart flytt då det vart bygt opp att. Kyrkjerommet vart dekorert av Moses Målar 1714-16. Kring 1900 var det på tale å rive kyrkja og byggje ny fordi ho var for lita. Etter at arkitekt Schreiner i Foreningen til norske Fortidsminnesmerkers bevaring engasjerte seg, bad kommunestyret om å få nytte det statlege tilskotet på 4500 kr til vøling av den gamle kyrkja i staden for bygging av ei ny. Heile kyrkja vart deretter restaurert 1907-1910 under leiing av ariktekt J. Kløften, og våpenhuset og koret vart utvida noko. I samband med 300-årsjubileet i 1960 vart så kyrkja pussa opp på nytt, denne gongen utan større endringar.
Kyrkja var kongeleg eigedom fram til det store kyrkjesalet kring 1723. Private eigarar hadde hand om kyrkja fram til Jostedal kommune kjøpte den siste eigarparten i 1909 (sjå liste over private eigarar).
Jubileum 2010
Mal:Thumb høyreI samband med 350-årsjubileet for kyrkja i 2010 vart det gjeve ut ei stor praktbok om kyrkja der den eksisterande kunnskapen om soga til kyrkjebygningen og presteembetet er oppsummert.
Notar
- ↑ Våre ukjente gravhaugkirker. Intervju med arkeolog Jan Brendalsmo (NIKU), Aftenposten 3.6.2011
- ↑ Diplom 1318/19 og Visitasforordning 1322/23 (Jostedal historielag)
- ↑ Presteskatten 1596 (Jostedal historielag)
- ↑ Hoff 2010
- ↑ Synfaringsdokument 6.1.1656 (digital utgåve)
- ↑ Synfaringsdokument 2.10.1660 (digital utgåve)
- ↑ Ola Storsletten: Gjenanvendte bygningsdeler i Jostedalen kirke? NIKU oppdragsrapport 140/2010
Kjelder
- Kyrkjehistorie på nettstaden til Jostedal historielag med ei rekkje originalkjelder
- Margrethe Henden Aaraas og Sigurd Vengen: «Jostedal kyrkje» på nettstaden til Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
- «Jostedal kyrkje» hjå NRK Sogn og Fjordane Fylkesleksikon
- Sigurd Muri: Norske kyrkjer. Det Norske Samlaget. Oslo 1971
- Kåre Øvregard, Asbjørg Ormberg og Oddmund L. Hoel. Jostedal kyrkje. Fakta, segn og soge gjennom 350 år. Skald. Leikanger 2010
Bakgrunnsstoff
- Prestar i Jostedalen (Ca 1320 og ca 1600-1975)
- Klokkarar i Jostedalen (Ca 1730--)
- Kyrkjeombodsmenn i Jostedalen 1631-1722
- Eigarar av Jostedal kyrkje 1723-1909
- Om Jostedal kyrkjelyd på nettstaden til Den norske kyrkja
- Eldre fotografi av Jostedal kyrkje på nettstaden til Nasjonalbiblioteket
- Om Jostedal kyrkje på nettstaden til Luster kommune
- Kart frå 1979 som viser kyrkjestader og soknegrenser, på nettstaden til Universitetet i Bergen
Koordinater: 61°35′14″ N 007°16′59″ Ø