Gulatingslagen: Forskjell mellom sideversjoner
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''[[ | '''[[Gulatingslova]]''' eller ''Gulatingsloven'' er ei samling av lovane i [[Gulating]] sitt rettsområde. Desse var gjeldande lov fram til 1274, då [[Magnus Lagabøte]]s sin [[landsloven|landslov]] kom. Loven vart truleg nedskrive frå siste halvdelen av 1000-talet, og dei eldste fragmenta vi har er frå 1100-talet. Den eldste av dei meir fullstendige manuskripta er datert til omkring 1250. | ||
Gulatingslova kap. 3, siste bolken, lyder slik: "Alltid når tingmnnene vert skuldige vite i Gula, skal pengane på staden. Dei eig alle tingmennene. (pengane, altså tingbøtene) | Gulatingslova kap. 3, siste bolken, lyder slik: "Alltid når tingmnnene vert skuldige vite i Gula, skal pengane på staden. Dei eig alle tingmennene. (pengane, altså tingbøtene) | ||
Lovane frå denne tida var i stor grad sedvanereglar som hadde utvikla seg over tid, og som vart til lov. | Lovane frå denne tida var i stor grad sedvanereglar som hadde utvikla seg over tid, og som vart til lov. Gulatingslova dekkjer ikkje alt ein kan vente at dei hadde lovar om, og ein trur at mange reglar som var enkle og som alle var samde om ikkje vart nedskrive. Ein veit ikkje så mykje om den faktiske rettsutøvinga på 1000-talet, så om Gulatingslova berre er ei attgjeving av dei reglane som vart praktisert eller om det også var nyvinningar der veit vi ikkje. | ||
Det eldste manuskriptet er basert på to eldre tekster. Ein kallast ''Olavsteksten'', då den støttar seg på [[Olav den heilage]] sin autoritet. Om lovane i denne teksten faktisk går attende til hans tid er usikkert. Den yngre teksten kallast ''Magnusteksten'', og byggjer på ein lovrevisjon frå [[Magnus Erlingsson]] sin tid, rett etter 1163. Nokre av reglane er knytt til ein lovgjevar. I [[kristenrett]]en er det referansar til Olav den heilage og biskop [[Grimkjell biskop|Grimkjell]]. Tronfølgjeordninga kjem frå Magnus Erlingsson. Ellers er det vanskeleg å sette opp ein kronologi over dei einskilde reglane i | Det eldste manuskriptet er basert på to eldre tekster. Ein kallast ''Olavsteksten'', då den støttar seg på [[Olav den heilage]] sin autoritet. Om lovane i denne teksten faktisk går attende til hans tid er usikkert. Den yngre teksten kallast ''Magnusteksten'', og byggjer på ein lovrevisjon frå [[Magnus Erlingsson]] sin tid, rett etter 1163. Nokre av reglane er knytt til ein lovgjevar. I [[kristenrett]]en er det referansar til Olav den heilage og biskop [[Grimkjell biskop|Grimkjell]]. Tronfølgjeordninga kjem frå Magnus Erlingsson. Ellers er det vanskeleg å sette opp ein kronologi over dei einskilde reglane i Gulatingslova. Nokre av dei har ein rett nok på språkleg grunnlag førast attende til tida før loven vart nedskrive, for dei har bokstavrim og ein poetisk rytme som er typisk for tekstar som skal vere lette å lære utantil. Nyare forsking har slått fast at det ikkje er sikkert at det er så enkelt, for ein kan ha nytta eit gamaldags språk i nedteikninga - her er det berre å sjå til den alderdommelige språkdrakta i mange av dagens lover. | ||
==Kjelder== | ==Kjelder== | ||
Sideversjonen fra 3. okt. 2018 kl. 11:56
Gulatingslova eller Gulatingsloven er ei samling av lovane i Gulating sitt rettsområde. Desse var gjeldande lov fram til 1274, då Magnus Lagabøtes sin landslov kom. Loven vart truleg nedskrive frå siste halvdelen av 1000-talet, og dei eldste fragmenta vi har er frå 1100-talet. Den eldste av dei meir fullstendige manuskripta er datert til omkring 1250. Gulatingslova kap. 3, siste bolken, lyder slik: "Alltid når tingmnnene vert skuldige vite i Gula, skal pengane på staden. Dei eig alle tingmennene. (pengane, altså tingbøtene) Lovane frå denne tida var i stor grad sedvanereglar som hadde utvikla seg over tid, og som vart til lov. Gulatingslova dekkjer ikkje alt ein kan vente at dei hadde lovar om, og ein trur at mange reglar som var enkle og som alle var samde om ikkje vart nedskrive. Ein veit ikkje så mykje om den faktiske rettsutøvinga på 1000-talet, så om Gulatingslova berre er ei attgjeving av dei reglane som vart praktisert eller om det også var nyvinningar der veit vi ikkje.
Det eldste manuskriptet er basert på to eldre tekster. Ein kallast Olavsteksten, då den støttar seg på Olav den heilage sin autoritet. Om lovane i denne teksten faktisk går attende til hans tid er usikkert. Den yngre teksten kallast Magnusteksten, og byggjer på ein lovrevisjon frå Magnus Erlingsson sin tid, rett etter 1163. Nokre av reglane er knytt til ein lovgjevar. I kristenretten er det referansar til Olav den heilage og biskop Grimkjell. Tronfølgjeordninga kjem frå Magnus Erlingsson. Ellers er det vanskeleg å sette opp ein kronologi over dei einskilde reglane i Gulatingslova. Nokre av dei har ein rett nok på språkleg grunnlag førast attende til tida før loven vart nedskrive, for dei har bokstavrim og ein poetisk rytme som er typisk for tekstar som skal vere lette å lære utantil. Nyare forsking har slått fast at det ikkje er sikkert at det er så enkelt, for ein kan ha nytta eit gamaldags språk i nedteikninga - her er det berre å sjå til den alderdommelige språkdrakta i mange av dagens lover.
Kjelder
- Gulatingsloven i Store norske leksikon.