Notlag i Austefjordområdet

Kart over indre del av Austefjorden

Notlag i Austefjordområdet. Fjordagardane på Vestlandet har hatt behov for matauk meir enn det garden kunne gi, slik var det også på gardane i Austefjorden i Volda. Dette var meir naudsynt i gamledagar enn no. Gamle dagar er vel ikkje så langt att i tida i denne samanheng. Ser ein på korleis det var i 1930-åra, så var det ikkje så mykje kontantar mellom folk. Gardane var små så maten frå fjorden var naudsynt for både livberging og busetjing. Heimefiskje høyrde kvardagen til, og den som var heime tok del. Ein kan seie at fjorden berga liv, men nokre gonger gjekk det gale, og fjorden tok liv.

Notlag var ei organisasjonsform ein kunne finne i fjord- og kystbygder langt opp mot siste hundreårsskifte. Det var ein meir effektiv måte enn berre handsnøre eller garn. Eigardel i eit notlag har vore verdfull, det skjønar ein når ein son fekk notalagsparten i brudlaupsgåve frå far sin.

Dei fyrste nøtene det vert fortalt om var bolkenøter. Då eigde kvar part sin bolk av nota og hadde ansvar for vedlikehald av den.

Nøter

• Sekkjenot
• Landnot
• Snurpenot

Kor mange notalag som har vore i Austefjordområdet er ikkje lett å få dokumentasjon på, så det vert mest muntlege forteljingar. På slutten av 1800-åra var det notlageigarar langt framover Austefjorddalen. Med spreidd busetnad og før telefonen var utbygd var det nok vanskeleg å konkurrere med dei som budde langs fjorden. Etter kvart vart det dei som var nede ved fjorden som heldt ut lengst.

Holsvik notlag

Notlag

Rundt 1950 var det fire notlag som omfatta bortimot heile bygder, eller grannelag.

Det var:

• Holsvik notlag som hadde naust, nothenge og båt i Holmen, Holsvika.
• Årset notlag hadde sin base på Aurstad med naust og nothenge.
• Håvik notlag hadde nothenge og naust i Skorneset.
• Høydal notlag var i Høydalen og omfatta mest heile bygda, vart gjerne kalla stornotalaget.

Dei tidlegaste nøtene var «sekkjenøter», sjå modell på Austefjord Museum. Her trongst det og ein del folk for bruk. Frå rundt 1850 finn ein munnlege overleveringar og seinare skriftleg informasjon om kastenøter mest truleg organisert som bolkenøter. Eigarane måtte lage sin notbolk sjølv, dermed låg det ein stor innsats i å delta i notlag. Det kunne vere to eller fleire som gjekk i lag.

Det var:

Sildesteng ved Høydalsneset

• Grusnes eller Grasnes notlag hadde naust i Grasneset, Lars Botnen som bas og eigarar heilt til Eide
• Geitvik notlag ei fantastisk historie om notkjøp frå «Ærindringer»
• Haraldedal notlag eller Sundalsnotalaget med naust utom Vollane på Holsvikgrunn og eigarar i Gjersdal og Sundal
• Maaen notlag nøtene frå Grasnes notlag. Naust i Trongestøda på Årset
• Leirvik, Johannes f. 1898, kjøpte kyrkjebåten «Bugakyra» med naust i Botnen til fiske- og notbåt
• Leite notlag naust og nøter i Pøyten på Leite
• Løfoll notlag med naust og not på Løfoll

(Høydal og Hjartåbygda kjem. Kan nokon som veit hjelpe til med informasjon ?)

Austefjorden. 2007

Etter at dei store notlaga la ned drifta 1960 til 1965 og det om lag samtidig kom nylonnot, vart notbruk mykje lettare. Eit menneske kunne no gjere arbeidet det tidlegare var behov for mykje meir folk til med dei tunge hamp- eller bomullsnøtene.

Desse notlaga var: Aarset, Hans f. 1936. Aarset, Kaspar f. 1922. Hamre, Jon f. 1907. Holsvik, Lars f. 1915. Høydalsvik, Einar f.1920. Håvik, Håkon f. 1936. Håvik, Inge f. 1941. Årsetøy, Knut f. 1925. (Høydal og Hjartåbygda kjem. Kan nokon som veit hjelpe til med informasjon ?)

På lenkjene for kvart notlag vert det etterkvart lagt ut opplysningar. Desse vert supplert etter kvart som ein får fram informasjon. På kvart notlag kjem også informasjon om båtane som laget eigde eller leigde. Bilde kjem også på plass etter kvart.

Kjelder

• Austefjord Museum/Fiskebåtregisteret
• Gjersdal, Kåre
• Høidal, Eldar 2007. Busetnadssoga for Volda bd 3
• Voldasoga bd 2 og 3 av: Per Årviknes
• Myklebust, Olav. Forteljartradisjon etter Endre Nes