Peter Vogelius Deinboll
Det har trolig ikke vært gjort noen endringer på artikkelen den siste uka. I så fall kan denne markeringa fjernes, men sjekk redigeringshistorikken og eventuelt diskusjonssida først.
Peter Vogelius Deinboll(fødd 8. januar 1783 i København, død 13. mai 1874i Vestre Aker (nåverande Oslo kommune), var teolog, skulemann, folkeopplysningsmann og politikar, og han har etterlate seg verdfulle naturhistoriske samlingar. Deinboll var initiativtakar til den fyrste lærarutdanning i Nord-Noreg og hovudmannen bak skulelova av 1827.
Familie
Han var son av tallotterikollektør Christian Deinboll og Karen Christiane fødd Holm. Peter V. Deinboll gifta seg 1809 Anna Marie Dorthea Deinboll (1781-1858). Foreldra hennar var konsumpsjonsforvaltar Jørgen Deinboll og Anna Margrethe Elisabeth fødd Holm. Peter V. Deinboll og kona var syskenborn.
Utdanning og fagområde
Deinboll tok filosofisk eksamen ved universitetet i København i 1801. Etter eit opphald i Noreg vidareførde han studiane i København frå 1805, både medisin og teologi, utan å ta avsluttande eksamenar der. Han fullførde seinare sine teologiske studiar ved det nye universitetet i Christiania, og vart cand. theol. derifrå i 1815.
Lærar og prest
Under det fyrste opphaldet sitt i Noreg var Deinboll mellom anna som huslærar hjå kaptein F.C. von Ditten på Råen i Øvre Eiker. Lærargjerninga følgde med han gjennom heile karrieren, og skulevesenet var han også særskilt oppteken av som politikar.
Da han på nytt kom til Noreg i 1808, denne gongen for godt, var Deinboll fyrst huslærar i Holmestrand. Så starta han sin eigen privatskule der. Frå Holmestrand flytta han til Drammen, der han var kyrkjesongar i Bragernes kyrkjelyd. Ved sida av dette underviste han ved borgarskulen i Drammen.
Same år som han tok embetseksamen (1815) vart Deinboll utnemnd til sitt fyrste kall. Han var der til 1824. Ei tid hadde han ansvar for alle soknekall i Aust-Finnmark, og var prost frå 1819.
Frå 1824 til 1832 var Deinboll sokneprest i Løten i Hedmark. Der dreiv han også privatundervisning for ungdom som ville studere, ei verksemd som ofte blir omtala som Prost Deinbolls institutt. Mellom andre Nikolai Ramm Østgaard og Bernt Lund fekk si artiumsførebuande undervisning der.
I perioden 1832–1857 hadde Deinboll prestekall i Bolsøy og Molde, og han var prost i Romsdal prosti 1844–1850.
Politikar
Peter V. Deinboll representerte Finmarkens amt på Stortinget i 1821, 1822 (det overordentlig stortinget som vart oppløyst før Deinboll nådde fram), og i 1824. Seinare var han vararepresentant til Stortinget frå Kristiansund og Molde.
Eit hovudfelt for hans politiske engasjement, og noko som hadde nær samanheng med hans yrke og livsgjerning, var utbygging av skolevesenet. Allereie før han kom på Stortinget hadde han fremja ein plan for styresmaktene om nyordning av skulen i Finnmark. I 1821 sette han fram eit forslag i Stortinget om ein lærarseminar i Nord-Noreg. Skulen vart ein realitet ved opprettinga av Trondenes Seminar i 1826. Deinboll søkte prestekallet i Trondenes, ei stilling som skulle kombinerast med styrarstillinga på seminaret. Det er grunn til å tru at den svenske statthaldaren i Noreg fekk forhindra dette av politiske grunnar. Bakgrunnen var at Deinboll på Stortinget i 1821 hadde fremja eit forslag som hadde brodd mot kongen og regjeringa. Meldingar frå desse statsmaktene til Stortinget skulle skje på konstitusjonelt vis, og alle stortingsrepresentantane skulle få kjennskap til innhaldet.
Deinboll var svært aktiv på Stortinget, mellom anna som medlem av 15 komitear og formann i fleire av dei. Eit framlegg frå Deinboll på Stortinget 1824 vart lagt til grunn for den viktige skulelova av 1827.
Naturvitaren
Deinbolls vidtfemnande interesser omfatta ikkje minst naturkunnskap. Han føretok zoologiske og botaniske innsamlingsreiser i grensestroka Noreg-Russland-Finland, i Romsdalen og på Austlandet. Frå 1819 var han medlem Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab i Trondheim, som delvis finansierte innsamlingsarbeidet hans. Han hadde særleg interesse for botanikk og entomologi (insektlære). Deinboll samla insekt frå mange stader i landet, og bygde opp ei stor samling, som nå tilhøyrer Naturhistorisk museum i Oslo. Også plantesamlingane hans er delvis bevart, og finst nå dels i Vitskapsmuseet i Trondheim, dels i Oslo-herbariet og i andre museum i Norden.