Romanifolk
Romanifolk, er ei fellesnemning for skandinaviske folkegrupper av delvis indisk opphav som tradisjonelt har hatt ein omreisande livsstil med næringsvegar som musikk, handverk (særleg metallarbeid), kolportasje og småhandel. Særleg innanfor musikk og handverk har mange medlemmer av romanifolket gjeve sentrale bidrag til den generelle skandinaviske kulturen. Romanifolka er offisielt definerte som ein nasjonal minoritet både i Noreg og Sverige. Dei har òg ofte blitt kalla reisande eller tatrar.
Grupper
Norske romanifolk kan delast inn i to hovudgrupper ut frå geografi, språk og kultur — tavringar (tatrar, storvandriar) i aust og småvandriar (splintar, fantar) i vest.
Storvandriar
Tavringane — òg kalla storvandriar, tatrar og stundom fantar — hører først og fremst heime på Austlandet, i Trøndelag og i vestlege deler av Sverige. Det tradisjonelle språket åt tavringane er rommani.
Småvandriar
Småvandriar — òg kalla mjøltravarar, splintar eller fantar — hører hovudsakleg heime på Sør- og Vestlandet. Språket deira blir kalla rodi eller rotvelsk og inneheld blant anna fleire skandinaviske ord enn rommani. Leveviset åt småvandriane er tradisjonelt mykje knytt til sjøvegen.
Sjå òg
Lenkjer
- Landsorganisasjonen for Romanifolket
- Romanifolkets landsforening
- Romani Posten
- enemo.net - Romani & Romanésfolkets Landsforbund
- taterne.no
- romaniradet.no
- Bo Hazell: «Resandefolket - från tattare till traveller» - Referat av föredrag på Gula Villan den 16 september 2002
- «De reisendes historiske holocaust» - UNIVERSITETSAVISA NR. 17, 1996 – «De reisende har blitt forsøkt utradert, enten ved utrydding eller ved assimilering, siden de kom til Norge på 1500-tallet. Fra midten av 1600-tallet ble det bestemt ved lov at det skulle være årlige ‘inkvisisjoner’, dvs. fantejakter etter ‘løsgjengere og tiggere’. Denne loven innførte også innenlandsk passtvang for å føre kontroll med de reisende og hvor de reiste.» Av Nina E. Tveter.
- «Ein fri fugl» - Dag og Tid nr. 29, 20. juli 2000 – «Elias Akselsen er ingen omstreifar, reisande eller romani. - Eg er tater, og eg er stolt av det, seier songaren og forkynnaren frå Solør. - Dette er den stoltaste dagen i livet mitt, sa Elias Akselsen då han i vår lanserte plata Barn av den bortglemte rase, eit vitnesbyrd over den rike norske tatersongtradisjonen.» Ved Noralv Pedersen.
- «Folket som skulle forsvinne (kronikk)» - Dagbladet, 5. mai 1996 – «Den 7. mai kan bli en merkedag i de norske taternes historie. Dette er dagen for justiskomiteens frist med å levere sin innstilling til RVs stortingsforslag om en oppreisning til dette diskriminerte folket og om anerkjennelse av at det her er snakk om en etnisk minoritet.» Av Britt Karin Larsen, forfatter.
- «Romani 1» - Norge – Inneheld bl.a. informasjon om dei reisande i Norge (tatrane) og språket deira, romani.
- «Romanifolkets Hovedside» – «Dette har jeg ment skal være en opplysningsside om hvem vi er, hvor vi kommer fra, hvilken levemåte våre forfedre hadde, hvilke håndtverk disse kunne, hva som er skrevet om oss, Norske myndigheters ublide politikk mot mitt folk, Kirkens delaktighet i overgrep mot oss ‘i Jesunavn’. Romanifolkets situasjon i dag, Romani organisasjoner på godt og vondt, litt om vårt språk, Romani, fotos, tekster til Romaniviser, mm.» Ved Alvin Eilertsen Viborg.
- «Sweden’s Roma/Gypsies - a National Minority» - Sverige – kortfatta historisk oversyn over romanifolk og sigøynarar i Sverige og ei orientering om statusen deira som offentleg anerkjent nasjonal minoritet i Sverige.
- «Vår romani-slekt ~ Our Romany ancestry» - Noreg – slektstavle for Johannes Pedersen og Katrina Jakobsdtr., som kom til Øksnes i Vesterålen kring 1850. Ved Marianne F. Pettersen og Toril Ellingsen.