Tornesamisk: Forskjell mellom sideversjoner
mIngen redigeringsforklaring |
m (Teksterstatting – «[[kategori:» til «[[Kategori:») |
||
Linje 8: | Linje 8: | ||
* I verbsystemet har ein del dialektar av tornesamisk ''-n'' i 1. person eintal på same måte som finnmarkssamisk.<br/>Andre dialektar har ''-m'' på same viset som (sørlig) [[sørsamisk]], [[austsamiske språk]] og eldre finnmarkssamisk. (Nordlig sørsamisk og sørlig umesamisk har ''-b''; nordlig umesamisk, pitesamisk og lulesamisk har ''-v''.) Gananders grammatikk har berre ''-m''. | * I verbsystemet har ein del dialektar av tornesamisk ''-n'' i 1. person eintal på same måte som finnmarkssamisk.<br/>Andre dialektar har ''-m'' på same viset som (sørlig) [[sørsamisk]], [[austsamiske språk]] og eldre finnmarkssamisk. (Nordlig sørsamisk og sørlig umesamisk har ''-b''; nordlig umesamisk, pitesamisk og lulesamisk har ''-v''.) Gananders grammatikk har berre ''-m''. | ||
[[ | [[Kategori:Ofoten]] | ||
[[ | [[Kategori:Vesterålen]] | ||
[[ | [[Kategori:Sør-Troms]] | ||
[[ | [[Kategori:Midt-Troms]] | ||
[[ | [[Kategori:Nord-Troms]] | ||
<!-- [[ | <!-- [[Kategori:markasamer]] --> | ||
[[ | [[Kategori:samiske språk]] | ||
[[ | [[Kategori:nordsamisk historie og kultur]] | ||
[[Kategori:Norrbottens län]] | [[Kategori:Norrbottens län]] | ||
[[ | [[Kategori:Finland]] | ||
{{f1}} | {{f1}} | ||
{{nn}} | {{nn}} |
Sideversjonen fra 19. nov. 2023 kl. 16:36
Tornesamisk eller karesuandosamisk, òg kjent som markasamisk i Ofoten og Troms, er ei samisk dialektgruppe som oftast blir rekna til nordsamisk språk. Tornesamisk er den sørvestligaste av dei nordsamiske hovuddialektane og blir snakka i deler av Finland, lengst nord i Sverige og blant markasamane i Nord-Noreg frå Ballangen kommune i Ofoten til Nordreisa kommune i Nord-Troms. Tornesamisk låg til grunn for Grammatica Lapponica (1743) av Henrik Johansson Ganander.
I faktiske språktrekk ligg tornesamisk i ei mellomstilling mellom finnmarkssamisk og lulesamisk. Trekk som peiker mot lulesamisk og pitesamisk inkluderer progressiv labialassimilering i ord som dolluo ('eld'; lules./pites. dållå; sørs. dålle, umes. dålla, nords. dolla), så vel som ymse trekk i vokalsystemet. Trekk som derimot peiker mot finnmarkssamisk er samanfallet mellom akkusativ og genitiv eintal i substantiv der lulesamisk har -v i akkusativ og - i genitiv.
Trekk som varierer i ulike tornesamiske dialektar er:
- Ein del dialektar har samanfall av inessiv og elativ i ei felles lokativform på -s(t) på same måte som i finnmarkssamisk.
Andre dialektar skil, som lule- og pitesamisk, mellom inessiv -n og elativ -s(t). Ganander nemner da òg endingane -st i ablativ (elativ) og -n/-st i lokativ (inessiv). - I verbsystemet har ein del dialektar av tornesamisk -n i 1. person eintal på same måte som finnmarkssamisk.
Andre dialektar har -m på same viset som (sørlig) sørsamisk, austsamiske språk og eldre finnmarkssamisk. (Nordlig sørsamisk og sørlig umesamisk har -b; nordlig umesamisk, pitesamisk og lulesamisk har -v.) Gananders grammatikk har berre -m.