Pitesamisk grammatikk - verb

Pitesamisk grammatikk
Kapittel
fonologi (lydlære) morfologi (formlære): substantiv pronomen adjektiv adverb/adposisjonar verb talord syntaks (setningslære)
Bolkar på denne sida:

Pitesamiske verb blir bøygd i tre personar og i tre tal (inkl. dualis). Som i alle dei andre ordklassane, så blir ikkje verba bøygde etter kjønn.

Tid

Verba blir bøygde i dei enkle tidene presens (eller, meir presist, «ikkje-fortid») og preteritum og dei samansette tidene perfektum og pluskvamperfektum.

Modus

Det finst fem grammatiske modus i pitesamisk: indikativ, imperativ, kondisjonalis, potensialis og optativ (konjunktiv).

Nekting

I likheit med andre samiske språk så vel som finsk og estisk, har pitesamisk eit nektingsverb. Dette verbet blir bøygd ikkje berre i person (1., 2. og 3.) og tal (eintal, total, fleirtal), men òg i tid (presens, preteritum) og modus (indikativ, imperativ og optativ):

Uregelrette former

Generelt er bøyingsformene av verb svært regelmessige på pitesamisk. Men visse ord som er spesielt mykje bruka har i større grad enn dei andre orda formvariasjon og uregelrette former. Dette gjeld særleg orda for å vere (årrot), å ikkje ... (ij læ) og å skulle (gallgat).

Bøyingsmatrise

Klasse		Ulikestava verb			Likestava verb				Kontrakte verb
Omlyd					Har omlyd				Ingen omlyd
Stadieveksling					Har stadieveksling				Ingen stadieveksing
Infinitiv		årrot		adnalit	bassat	bårråt	båhtet	gårrot	gåhttsát	stivvrit	sværrut
Presens	1.sg	lev	iv	adnalav	basav	båråv	bådáv	gårov	gåhttsáv	stivvriv	sværruv
	2.sg	lä, l	i	adnala	basa	bårå	bådá	gåro	gåhttsá	stivvri	sværru
	3.sg	lä, l	ij	adnal(a)	bassá	bårrá	båhtá	gurru	gåhttsá	stivvri	sværru
	1.du	lin	en	adnalin	bissin	burrin	buhtin	gurrun	gåhttsájin	stivvrijin	sværrujin
	2.du	lähppen	æhppen	adnalæhppen	bassabæhtten	bårråbæhtten	båhtebæhtten	gårrobæhtten	gåhttsábæhtten	stivvribæhtten	sværrubæhtten
	3.du	liebá, läbá	iebá	adnaliebá	bassaba	bårråba	båhteba	gårroba	gåhttsába	stivvriba	sværruba
	1.pl	liep	iep	adnalip	bassap	bårråp	båhtep	gårrop	gåhttsáp	stivvrip	sværrup
	2.pl	lihpit	ihpit	adnalihpit	bassabihtit	bårråbihtit	båhtebihtit	gårrobihtit	gåhttsábihtit	stivvribihtit	sværrubihtit
	3.pl	lä ~ l	e	adnali	bissi	burri	buhti	gurru	gåhttsáji	stivvriji	sværruji
Preteritum	1.sg	lijjiv, lidjiv, liv	idtjiv	adnaliv	bissiv	burriv	buhtiv	gurruv	gåhttsájiv	stivvrijiv	sværrujiv
	2.sg	lijji ~ lidji	idtji	adnali	bissi	burri	buhti	gurru	gåhttsáji	stivvriji	sværruji
	3.sg	lij	idtjij	adnalij	basaj	båråj	budij	gåroj	gåhttsáj	stivvrij	sværruj
	1.du	lijmen	idtjijmin	adnalijmen	basajmin	båråjmin	budijmin	gårojmin	gåhttsájmin	stivvrijmin	sværrujmin
	2.du	lijden	idtjijdin	adnalijden	basajdin	båråjdin	budijdin	gårojdin	gåhttsájdin	stivvrijdin	sværrujdin
	3.du	lijgá	idtjijga	adnalijgá	basajga	båråjga	budijga	gårojga	gåhttsájga	stivvrijga	sværrujga
	1.pl	lijme	idtjijmi	adnalijme	basajmi	båråjmi	budijmi	gårojmi	gåhttsájmi	stivvrijmi	sværrujmi
	2.pl	lijde	idtjijdi	adnalijde	basajdi	båråjdi	budijdi	gårojdi	gåhttsájdi	stivvrijdi	sværrujdi
	3.pl	lijjin ~ lidjin ~ lin	idtjin	adnalin	bissin	burrin	buhtin	gurrun	gåhttsájin	stivvrijin	sværrujin
Imperativ	sg	åro	iele	adnala	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	sværru
	du	årron	iellen	adnalæhtten	bassen	bårren	båhten	gårron	gåhttsábæhtten	stivvribæhtten	sværrubæhtten
	pl	urrut	ellit	adnalihtit	bissit	burrit	buhtit	gurrut	gåhttsájit	stivvrijit	sværrujit
Konegativ		læ / lam		adnala	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	sværru
Presens partisipp				adnalæddje	bassej	bårrej	båhtej	gårrej	gåhttsájæddje	stivvrijæddje	sværrujæddje
Perfektum partisipp		urrum ~ lam		adnalam	bassam	bårråm	båhtám	gurrum	gåhttsám	stivvrim	sværrum
Verbalsubstantiv				adnalibme	bassam	bårråm	båhtem	gårrom	gåhttsám	stivvrim	sværrum
Verbgenitiv				adnala	basa	bårå	både	gåro	gåhttsá	stivvri	sværru
Gerundium I				adnalame	bassamin	bårråmin	båhtemin	gårromin	gåhttsámin	stivvrimin	sværrumin
Gerundium II				adnaliddijn	basadin	bårådin	bådedin	gårodin	gåhttsádin	stivvridin	sværrudin
Aktio elativ				adnalimest	bassamist	bårråmist	båhtemist	gårromist	gåhttsámist	stivvrimist	sværrumist
Supinum				adnalidtjat	basatjit	båråtjit	bådátjit	gårotjit	gåhttsátjit	stivvritjit	sværrutjit
Potentialis	1.sg	lidtjav		adnalidtjav	basatjav	båråtjav	buditjav	gårotjav	gåhttsátjav	stivvritjav	sværrutjav
	2.sg	lidtja		adnalidtja	basatja	båråtja	buditja	gårotja	gåhttsátja	stivvritja	sværrutja
	3.sg	litj		adnalitj	basatj	båråtj	buditj	gårotj	gåhttsátj	stivvritj	sværrutj
	1.du	lidtjin		adnalidtjin	basatjin	båråtjin	buditjin	gårotjin	gåhttsátjin	stivvritjin	sværrutjin
	2.du	lidtjabæhtten		adnalidtjabæhtten	basatjæhppen	båråtjæhppen	buditjæhppen	gårotjæhppen	gåhttsátjæhppen	stivvritjæhppen	sværrutjæhppen
	3.du	lidtjaba		adnalidtjaba	basatjabá	båråtjabá	buditjiebá	gårotjabá	gåhttsátjabá	stivvritjabá	sværrutjabá
	1.pl	lidtjap		adnalidtjap	basatjip	båråtjip	buditjip	gårotjip	gåhttsátjip	stivvritjip	sværrutjip
	2.pl	lidtjabihtit		adnalidtjabihtit	basatjihpit	båråtjihpit	buditjihpit	gårotjihpit	gåhttsátjihpit	stivvritjihpit	sværrutjihpit
	3.pl	lidtji		adnalidtji	basatji	båråtji	buditji	gårotji	gåhttsátji	stivvritji	sværrutji
Potentialis konegativ		lidtja		adnalidtja	basatja	båråtja	buditja	gårotja	gåhttsátja	stivvritja	sværrutja
Kondisjonalis	1.sg	luluv			basaliv	båråliv	bådaliv	gåroliv	gåhttsáliv	stivvriliv	sværruliv
	2.sg	lulu			basali	båråli	bådali	gåroli	gåhttsáli	stivvrili	sværruli
	3.sg	luluj			basalij	bårålij	bådalij	gårolij	gåhttsálij	stivvrilij	sværrulij
	1.du	lulujmin			basalijmen	bårålijmen	bådalijmen	gårolijmen	gåhttsálijmen	stivvrilijmen	sværrulijmen
	2.du	lulujdin			basalijden	bårålijden	bådalijden	gårolijden	gåhttsálijden	stivvrilijden	sværrulijden
	3.du	lulujgan			basalijgan	bårålijgan	bådalijgan	gårolijgan	gåhttsálijgan	stivvrilijgan	sværrulijgan
	1.pl	lulujmi			basalijme	bårålijme	bådalijme	gårolijme	gåhttsálijme	stivvrilijme	sværrulijme
	2.pl	lulujdi			basalijde	bårålijde	bådalijde	gårolijde	gåhttsálijde	stivvrilijde	sværrulijde
	3.pl	lulun			basalin	bårålin	bådalin	gårolin	gåhttsálin	stivvrilin	sværrulin